Morgunblaðið - 29.07.1925, Síða 6

UO&GtlH&EaBIÐ

„Sparisjóð Reykjavíkur/' eins og
hann í raun og veru er. Breyta
um nafnið og láta hann draga
inn af lánum sínum svo mikið,
að hann geti borgað ríkissjóði til
baka það sem hann á í bæjarsjóði.
Ijíka mætti gera hann að hluta-
fjelagsbanka.
Að öðru leyti kæri jeg mig ekki
um að fara inn á afsákanir í
greinargerð hæstv. fjármálaráð-
herra, hvernig á því stóð að und-
irbúningur málsins hefir orðið
eins og raun er á, en jeg hefi það
á tiifinningunni, og hafði á síð-
asta þingi, að það væri ákveðinn
hugur hæstv. fjármálaráðherra að
láta Landsankann verða seðla-
banka, og hefir hann því leitað á-
lits hjá þeim, sem hann treysti
að væru sjer sammála. En jeg
álít að próf. Nielsen hefði átt að
gefa stjórn Þjóðbankans danska
þetta álit, en ekki ísl. stjórninni,
og láta hana bera ábyrgð á þess-
um skjölum. Og þá efast jeg um,
að þetta álit hefði verið eins úr
garði gert eins og það er.
KJÖT-
ÚTFLUTNINGURINN.
Eins og kunnugt er, var fimm
manna nefnd skipuð í fyrrasumar,
til þess að athuga kæliskipsmálið.
í nefndinni voru þessir: Emil
Nielsen framkvæmdarstjóri, C.
Proppé útgerðarmaður og Halldór
porsteinsson skipstjóri, Jón Árna-
son framkv.stj. og Tryggvi pór-
hallsson ritstjóri.
Áður en nefnd þessi settist 'á
rökstóla, hafði Nielsen útvegað
uppdrátt og tilboð um kæliskip
1500 tonn að stærð, með vönduð-
um útbúningi til þess að frysta
kjöt, og flytja það fryst, og til
þess að kæla og geyma kælt kjöt
á efsta dekki lestarrúmanna.
Svo átti að vera umbúið í skipi
þessu, að hægt væri að nota það
til hvaða flutnings sem væri, þá
tíma ársins, sem eigi væru fluttar
hjeðan þær vörur, sem frystaþarf
eða kæla.
Skip þetta átti að kosta 1
miljón kr. hjá Flydedokken í
Khöfn.
Nefndin sest á rökstóla.
Verkefni hinnar svonefndu kæli-
skipsnefndar var í stuttu máli, að
rannsaka til hlýtar, hvað gerlegt
væri, til að tryggja mönnum flutn
ing á frystum og kældum mat-
vælum til útlanda, og sjerílagi að
athuga, hvort tiltækilegt þætti að
sinna þessu tilboði, að láta byggja
1500 smálesta skip, með full'komn
um útbúnaði, til þessháttar flutn-
inga.
Af því að menn töldu það vafa-
samt, að landbúnaðurinn einn
gæti staðið straum af rekstri
þessa dýra sk-ips, var áformið, að
nefndin gengi úr skugga um,
hvort sjávarútvegurinn myndi eigi
einnig geta haft not af kæli- og
frysti-útbúnaðinum.
Nefndarálitin tvö.
Á öndverðum þingtíma birti
nefndin álit sitt. Hafði hún klofn-
að, og voru nefndarálitin því tvö.
Frá meirihluta nefndarinnar,
þcim E. Nielsen, C. Proppé og Hall
dóri porsteinssyni, og frá minni-
hluta, Jóni Árnasyni og Tryggva.
Allir nefindarmenn sammála í
verulegum atriðum.
pó nefndarálitin væru tvö, var
nefndin sammála í verulegum at-
riðum. pað var t. d. sameiginlegt
álit allra, að sú leið myndi reynast
ófær,,að frysta kjötið í lestarrúm-
um skipsins. Nauðsynlegt yrði að
frysta kjötið í landi, áður en það
yrði sett í skipið. pá var það og
álit allra nefndarmanna, að eigi
mundi hægt að hugsa til þess, að
flytja kjötið kælt í stórum st'íl
til Englands. Útilokað væri það
með öllu að nota þá aðferð, nema
þá aðeins með beinum ferðum frá
öruggum höfnum. Og jafnvel þó
svo yrði gjört, væri það undir
hælinn lagt, hvort betur gæfist,
heldur en að frysta það, því nauð-
synlegt er, að selja kælda kjötið
jafnóðum og það kemur til Eng-
lands, ef það á ékki að skemmast,
en fryst geymist kjötið mánuðum
saman.
En síðan skilja leiðir nokkuð.
Meiri hluti nefndarinnar segir sem
svo, að þareð það er fullvíst, að
það muni hafa mikinn kostnað 'í
för með sjer, að halda hjer úti
kæliskipi, vegna þess að það fær
ekki nægilegan flutning nálega
10 mánuði ársins, þykir rjett að
ganga úr skugga um, hvort hag-
nrinn af frystingu kjötsins er
sambærilegur við væntanlegan
reksturshalla af skipinu. Leggja
nefndarmenn því til, að tilraunum
með flutning á ósöltuðu kjöti til
Englands verði haldið áfram.
Athuganir minnihlutans.
Þeir Jón Árnason og Tryggvi
pórhallsson tóku það að sjer að
athuga þá hlið málsins, er veit að
landbúnaðinum sjerstaklega.
Áliti þeirra fylgja ítarlegar
skýrslur um Ikjötinnflutning til
Englands, útflutning hjeðan, verð-
lag 'í Englandi á frystu kjöti, sbr.
við verð saltkjötsins. hjeðan o. fl.
Að fengnum upplýsingum um
þetta gerðu þeir áætlun um það,
hve mikið hefði unnist á undan-
förnum árum, ef kjöt hefði verið
selt fryst til Englands.
Samanburður á verðlagi í Eng-
landi á frystu kjöti frá Nýja Sjá-
landi og verði því, sem fengist
hefir fyrir ísl. kjötið, sýnir, eftir
skýrslum þeirra Jóns og Tryggva,
að á árunum 1004—1914 var verð-
ið á frysta kjötinu frá Nýja-Sjá-
landi 8—29 aurum hærra á kg.,
og á árunum 1920—1923 33—141
eyri hærra en verð saltkjötsins.
Gjöra þeir ráð fyrir, að 2/5 af
kjötinu hjeðan mætti flytja út
fryst. Verðmunurinn á þessurn
hluta kjötsins reiknast þeim að
orðið hefði ca. 100—250 þús. kr.i
árlega á árunum 1904—1914, (þó
ekki nema 50 þús. árið 1906), og
árin 1920—’23 400—1600 þús. kr.
Tillögur.
Að þessu athuguðu líta þeir svo
á, að nægileg trygging sje fyrir
því, aí5 hagur af frystingu kjöts-
ins jafni kostnað við kaup og
rekstur kæliskipsins. Lögðu þeir
til, að 100 þús. kr. yrðu veittar
árlega að láni úr ríkissjóði t.il
frystihúsbygginga á útflutnings-
höfnum, og ráðist yrði í skipa-
kaup sem fyrst.
Rejmsla um frystingu matvæla.
Sendimaðm■ og umboðsmaður Sa-
broes í Árósum.
Eins og kunnugt er, þurfa Dan-
ir mjög að nota kælingu og fryst-
ingu á matvælum þeim, er þeir
senda til Englands. Hafa þeir því
mikla reynslu í þeim efnum. Sú
var tíðin, að danskt smjör var
notað á skipum, til þess að bera
á við, til að verja fúa. pá þótti
það ekki manna matur. Skamt
hefði búnaður Dana komist, ef
þeir hefðu ekki komist á það Iag,
að geyma sumar útflutningsvörur
sínar í frysti- og kælihúsum. —
Ómögulegt er þar að nota frysti-
aðferðir með 'ís. Nota verður vjel-
ar. Bestar frystivjelar í Dan-
mörku eru frá Thos S. Sabroe í
Árósum.
Einn þeirra manna, sem mest
hefir fengist við starfrækslu ís-
húsa hjer á landi, er Gísli J. John-
sen í Vestmannaeyjum. íshús hef-
ir verið starfrækt í Eyjum til
margra ára, einkum til beitu-
geymslu. Hefði oft verið þröngt
fyrir dyrum fyrir útveginn í
Eyjum, ef íshúsið hefði ekki verið
þar, til þess að geyma beituna.
Gísli er umboðsmaður fyrir Sa-
broe hjer á landi. Hann fór þess
a leit í vetur við fofstj. verslunar-
innar, að sendur yrði hingað verk-
fræðingur, til þess að skýra
frystihúsmálið fyrir mönnum.. —
Verkfræðingur kom hingað óg
dvalfii hjer í bænum uin tíma.
Hann gaf fjárveitinganefnd
neðri deildar margar mikilvægar
upplýsingar.
Viðtal við hann birtist í Verði.
Afgreið8la málsins á Alþingi.
Afgreiðsla málsins frá Alþingi
var í stuttu máli þessi:
Alt að 100 þús. kr. verði veitt-
ar til láns árlega úr Viðlagssjóði
handa þeim, er koma vilja upp
frystihúsum á útflutningshöfn-
um. Ríkið tekur á sig halla þann,
er kann að verða við tilraunir
þær, sem gerðar verða með fryst-
ingu á kjöti, flutning á því og
sölu þess í Englandi.
En um kaup á kæliskipi var
ekkert ákveðið að þessu sinni;
þótti of viðurhlutamikið að ráð-
ast í það.
Ákveðið að leigja skip í ár.
Aftur á móti verður sú leið
farin, sem meiri hluti kæliskips-
nefndar benti á, að leigt verði
skip til kjötflutninga á næsta
hausti.
Hefir Samband íslenskra sam-
vinnufjelaga það mál með hönd-
um. Hefir því borist eitt tilboð
um leigu á skipi frá Thos. S. Sa-
broe eða Gísla J. Johnsen umboðs-
manni Sabroes. Hve langt það
mál er kornið, vitum vjer eigi.
En Sambandið hefir víst eigi tek-
io neítt skip á leigu ennþá.
Víst er um það, að bændur
munu fylgja máli þessu með hinni
mestu eftirtekt, og er það hið
mesta gleðiefni að málið er nær
endanlegri úrlausn en það var
fyrir ári síðan. Talið er sjálfsagt
að ráðist verði í, að koma frysti-
tækjum á laggirnar á einum tveim
útflutningshöfnum.
Er í ráði að það verði gert á
Hvammstanga fyrst.
Kjöttollsmálið sæla ýtti undir
menn með það að sjá kjötútflutn-
ingsmálinu borgið betur en hing-
að til hefir verið. Viljum vjer þó
á engan hátt. draga það í efa, að
vjer fáum að njóta þeirr-
ar rýmkunar á tolli framvegis hjá
iNorðmönnum, er fjekst í fyrra.
En taka verður það til greina, að
Norðmenn eru búmenn, engu síð-
ur en við, og vinna þeir að því
öllum árum að auka sauðfjárrækt
'sína, nota hagbeitina betur S
fjall-löndum sínum en hingað til.
Og starfi þeir að þeim umbótum
með sömu alvöru og festu og
búnaðarfrömuðirnir tala um þær,
getur þess eigí orðið langt að
bíða, að markaðurinn fyrir ikjöt
vort þrengist þar mjög. Að því
keppa Norðmenn, eins og eðlilegt
er.
SPÆ J AR AGILDR AN
yfir svo að segja takmarkalausu afli til þess að gera
yður lífið sem erfiðast og hættulegast. Því farið þjer
ekki hjeðan úr París? En jeg hefi víst þegar sagt
yður of mikið.
— Því skyldi jeg fara hjeðanf spurði Duneombe
gremjulega. Jeg hefi ekki brotið í bág við nein lög
hjer, og geri engum neitt, það jeg til veit. Jeg er
hjer í einkaerindum, og óska að vera í friði.
— Þjer eruð jafn þrár og allir aðrir landar yð-
ar, mælti de Bergillac brosandi, annars mundu
þjer sjálfir sjá, hve mikil hætta yður er búin með
því að vera hjer, án þess að jeg stofnaði mjer í
voða við það að benda yður á það. En hvað um
það — þjer farið hjeðan innan lítils tíma. Það er
ekkert eðlilegra eða auðveldara. Ósamlyndi hjer við
spilin t. d. Þjer verðið í minni hluta, og blandið
nafni yðar við hneykslismál, ef þjer hverfið ekki á
burt innan sólarhrings. Jeg gæti nefnt þúsund aðrar
aðferðir, sem hægt væri að nota til þess, að kúga
yður til að hverfa hjeðan í skyndi.
.— Þjer virðist vera öllu þessu kunnugur, mælti
Duncombe. Þjer vitið þá að sjálfsögðu einnig um
það, sem jeg hefi einkum verið að grenslast eftir
hjer, og vildi gefa nokkur ár af lífi mínu til þess
að komast að.
Ungi maðurinn leit á Duncombe hvössum
augum.
— Herra Duncombe! Jeg get ekkert sagt yður,
Pi6 er meira að segja óvarlegt af mjer að aðvara
yður, en gæti það orðið til þess, að þjer færuð hjcð-
an, mundi það ekki skifta miklu máli fyrir mig. —
Má jeg bjóða yður vindling? — Nú, Louis, hvernig
gekk það?
— Louis hafði komið og sest og athugaði þá
báða, sem fyrir voru, með mrkilli gaumgæfni.
— Mennirnir komu eftir stutta stund, svaraði
Louis.
Duncombe stóð upp.
— Jeg hefi lofað yður í hugsunarleysi að spila.
Jeg hafði sem sje lofað manni nokkrum að hitta
hann í gistihúsinu klukkan sex, svo jeg verð að
fara strax.
Louis leit eldfljótt til Bergillae, en á andliti
hans var ekki nokkra breytingu að sjá.
— Eins og yður líkar þest, sagði Louis svo. Ef
til vill getið þjer komið síðar. Viljið þjer ekki borða
með okkur klukkan hálf níu?
— Jeg er yður mjög þakklátur, svaraði Dun-
combe, en jeg get, því miður ekki þegið yðar ágæta
boð. Þegar jeg hefi lofað einhverju, kann jeg betur
við að efna það.
Louis hneigði sig með mikilli kurteisi, og Dun-
combe fór.
!
XII KAFLI.
Lögreglan eltir Duncombe.
Duncombe sá Spencer ekki í þrjá daga. Þeir
dagar voru langir og leiðinlegir, og hann var eins-
kis vísari.
En á fjórða degi komst hann að iraun um, að
hornim var veitt eftirför, livert, sem hann fór.
Það var ekki farið neitt leynt með það. Jafn-
vel á gistihúsunum sáu menn um hverja hreyfingu
hans. 'tíann bjóst við, að lögreglan mundi standa
þar á bak við. Og hann þurfti ekki að vera lengi
í vafa um það. Umsjónarmaður gistihússins bað
hann að tala við sig' á skrifstofu sinni.
•— Jeg bið yður að fyrirgefa, mæiti hann, að
jeg verð að leyfa mjer að koma með eina spurningu.
— Spyrjið þjer eins og yður líkar?, mælti Dun-
combe.
— Þjer hafið eflaust orðið þess var, herra
minn, að þjer standið undir eftirliti lögreglunnar.
— Eklci get jeg neitað því. Hvað meira?
Uinsjónarmaðurinn ræs’kti sig.
— Hingað koma alþjóðamenn, herra minn,
mælti hann síðan, og við viljum helst ekki loka
dyrunum fyrir neinum. En því ber ekki að neita,
að við höfum enga skemtun af að hafa lögregluna
á gægjum hjer.
— Það þykir mjer heldur ekki!, hrópaði Dun-
combe. En hvernig eigum við að losna við hana?
— Þjer skiljið mig víst eldu fyllilega sagði um-
sjónarmaðurinn kurteislega. Þtð eruð þjer, sem eruð
á einhvern hátt 'kominn í klæmar á lögreglunni. Og
þess vegna er það ósk okkar, að þjer flytjið hjeðan.
Duncombe vildi helst vera, kyr á sama stað. Far-
angur Phyllis Poynton stóð tnn í herbergi því, sem