Morgunblaðið - 14.09.1929, Qupperneq 5

Framffð (slenskra fiugmðla
Fyrirlestnr eltir dr. Alesander Jóhannesson.
Heimsókn dr. Siegerts.
Það eru nú liðin rúm þrjá ár
síðan, að mig lieimsótti í Reykja-
vík sá maður, er við fslendinýar
eigum mest að þakka, að flugferð-
um hefir verið komið á hjer á
landi tvö síðustu sumur. Þessi
rnaður var Siegert ofursti i loft-
her Þjóðverja og eftirlitsmaður
með öllum lofthernum þýska.
Hann kom hingað til þess að
teyga að sjer íslenskt andrúmsloft
og livíla þreyttar taugar. Hann
ferðaðist vestur á Snæfellsnes til
þess að sjá stað þann, er franska
skáldið Jules Yerne lýsir í æfin-
týrasögu sinni ,,að miðdepli jarð-
ar“, en þessa sögu hafði Siegert
lesið, er hann var 14 ára og hafði
á henni hinar mestu mætur. Af
þessu má sjá, að Siegert var ó-
venjulegur maður, hann unni æf-
inlýrinu, hinu dásamlega í lífinu
og þess vegna var eðlilegt, að hann
sneri sjer að flugmálum.
Á ófriðarárunum flaug hann um
alla Evrópu, ýmist til austur- eða
vesturvígstöðva Þjóðverja, stund-
um suður á Balkanskaga, altaf á
fleygiferð til þess að gefa fyrir-
skipanir og sjá um allan loftút-
búnað Þjóðverja. Hann reit ból<
um flugmál að stríðinu loknu og
spáði því í þeirri bók, að sá tími
mvndi koma, er hægt væri að
fljúga frá Berlín kringum hnött-
inn og til baka á 24 tímum, með
1000 km. hraða á klukkustund,
en á norðurhveli jarðar er vega-
iengdin kringum hnöttinn um
24000 km., um miðbik jarðar rúmir
40000' km.
Helstu nýungar á sviði flugmála.
Eldflugumar.
Þegar Siegert reit bók þessa, var
venjulegur flughraði 130—150 km.
á klukkustund, en síðan hafa verið
búnar til flugvjelar, er hafa yfir
500 km. hraða á klukkustund. Spá
Siegérts hefir ekki ræst enn, en
hún á eftir að rætast. Hann spáði
því, að framtíðarflugvjelar milli
heimsálfanna myndi ferðast í af-
sltaplegri hæð, þar sem andrúms-
loftið er svo þunnt, að flugmenn
og farþegar verða að anda að sjer
tiibúnum enfasamböndum hins
venjulega andrúmslofts. Sú hefir
einnig reynsla orðið síðustu ára.
Flugmenn þá, er komast upp í
8—10000 metra hæð, sa;kir svo
mikill svefn og magnleysi, að þeir
missa stjórn á flugvjelinni, og láta
relia á reiðanum ef þeir anda ekki
að sjer tilbúnum efnagamböndum.
Þjóðverji einn, Neuenhofen,
sotti nýlega hæðarmet í flugi, og
komst upp í yfir 12000 metra hæð.
TTann varð vitanlega að lifa á til-
búnu lofti í þessari hæð.
Á síðustu árum hafa verið gerð-
ar tilraunir með rakettu-flugvjel-
ar eða eldflugur. Er þeim skotið
upp í loftið með feikna liraða lijct
og hleypt sje af fallbyssuskoti.
Hefir þýskur sjerfræðingur einn
nýlega fullyrt, að unt væri að búa
til eldflugu er gæti komist í einu
á milli Evrópu og Ameríku. Hann
fullyrðir, að eldflugur þessar muni
get.a flutt póst milli Evrópu og
Ameríku á hálftíma.
Hann hugsar sjer gerð eldflug-
unnar þannig; Hún er samsett af
hylkjum, er liggja hvert ofan á
öðru, þannig, að þar sem fyrsta
hyllci endar, tekur við nýtt hyllci,
og svo koll af kolli. Þegar lcveikt
er í fyrsta hylki, þýtur eldflugan
af stað, og þegar sprengiefni
l'yrsta hylkis er útbrunnið, lcvikn-
ar á því næsta og eykst þá hraði
eldflugunnar um þann hraða,
sem hin nýja eldkveikja veldur
og bætist við þann hraða, sem eld-
flugan er búin að fá og margfald-
ast því hraðinn við liverja nýja
íkveikju.
Hraði viðskiftalífsins.
Atlantshafsflug.
Þessi sami maður fullyrðir, að
það sje fjárhagsatriði eitt að koma
þessu í framlcvæmd. Allar menta-
þjóðir heims lceppa nú að því, að
aulcá hraða viðskiftalífsins með
loftsamgönguin. í 10—20 ár hefir
nii verið haldið uppi regluhundn-
um loftferðum í Evrópu og víða
um heim, og á hverju ári er bætt
við nýjum loftleiðum, og endur-
bætur gerðar á farartækjum lofts-
ms. Flogið er nú bæði á nóttu og
degi og hafa sjerstalcir loftvitar
verið reistir fyrir næturflugvjel-
ar, sumstaðar með 10—15 km.
milJibili.
1 Ameríku svífa dagl^ga í lofti
yfir 10000 flugvjelar, sem flýtja
póst og farþega milli fjarlægra
staða, í Þýskalandi eru yfir 500
flugvjelar í notkun, í Frakklandi
möi'g hundruð og svipað í öðrum
löndum álfunnar.
Nú er kept að því að koma á
föstum flugferðum milli Evrópu
og Ameríku. Loftskipið „Zeppelin
greifi“ hefir tvívegis farið á milli
og nýlega hefir það flogið kring
um linöttinn á 21 sólarhring til
Jiess að sýna og sauna, að sá tími
er nálægur, er ferðast verður í
lofti hvar sem er' á hnettinum. —
Ilið mikla flugfjelag Lufthansa
í Þýskalandi, stærsta flugfjelag í
heimi, er ræður yfir 150 flugvjel-
nm, keppir að því að koma á loft-
sambandi milli liins gamla og nýja
lieims. Þeir vinna í kyrþey, safna
öllum gögnum er að haldi mega
koma, kynnast veðurskilyrðum
'. íða um heim, m. a. hjer á íslandi,
liala Icomið á tilraunaflugferðum,
m. a. yfir þvert Rússland og Sí-
lieríu, vinna að endurbótum vjela
og þegar þessum undirbfiningi er
lolcið. sem væntanlega verður bráð-
lega, er áformað að koma á föstum
ferðum, annað hvort yfir fsland og
Labrador eða vfir Azoreyjar eftir
þ'ví hvernig viðrar í það og það
slcifti.
í loftinu er vegur undir og veg-
ur yfir og vegur á alla vegu og
verður það því eingöngu komið
undir veðurfregnum, hvort far-
þegayjei milli Evrópu og Amerílcu
í eitt eða annað skifti verður beint
yfir ísland eða Azoreyjar. Flogið
lieíir verið í sumar milli Þýska-
lands og íslands á. 15—16 tímum
og' er óhætt að fullyrða, að nú er
hægt að koma á föstum flugferðum
milH fslands og meginlandsins hve
nær sem er; það er aðeins fjár-
hagsatriði, hvenær á þessu verður
byrjað. Nú eru smíðaðar risaflug-
vjelar, er talca 100 manns og eru
vitanlega gerðar með það fyrir
auguin að koma á flugferðum milli
heimsálfanna. Hin nýja flugvjel
Þjóðverja „Do X“, er nýlega full-
gerð, lcostar 2þ<j milj. marka. —
'Sama dag og liún hóf sig flugs
í fyrsta sinn, pantaði alræðismað-
ur ítala Mussolini, tvær slíkar
flugvjelar handa ítölum. Honum
er svo mikið kappsmál að ftalir
kynnist hraðanum, að hann lætur
fljúga með ítali ókeypis til þess
að þeir venjist loftferðum.
Flugsamgöngun uaðsynlegar.
Við sjáum af þessu hinar miklu
framfarir í flugmálum í heiminum.
Nú er hægt að ferðast um alla
Evrópu í loftinu á afar stuttum
tíma og þegar athugað er hve flug-
vjelar eru dýrar, má furðu sæta,
að flestar Evrópuþjóðir, sem eru
fátækar eftir stríðið mikla og rísa
vart undir sköttum og skyldum,
hafa á síðustu árum varið tugum
miljóna lcróna til flugferða. — í
þessum löndum hagah þó svo
til, að alstaðar er hægt að ferðast
með hraðlestum, sem þjóta um
löndin með 80—100 km. liraða á
klulckustund, og tímasparnaður sá,
sem vinst við það að fljúga, nem-
ur sjaldnast meira en örfáum
kluklcustundum í hvert sinn. Þáð
er þessi tímasparnaður, þessi aukni
hraði, sem stjórnir landanna meta
svo mikils, að þær vilja fórna mil-
jónum á miljónum ofan til þess
að öðlast hann. Það er þessi tima-
sparnaður um örfáar klukkustund-
ir í livert skifti, sem þýska þjóðin,
þr'autpínd eftir 4 ára blóðsúthell-
ingar og skattgreiðslur svo þung-
ar til sigurveguranna, að þær eru
um það bil að sliga þjóðina, metur
svo milcils, að hvert mannsbarn
í lanclinu geldur sem svarar einni
lcrónu á ári til flúgmálanna, eða
sem næst 60 miljónum króna á
ári um alt Þýskaland.
Höfum við efni á að fylgjast
ekki með?
En lijer norður á hala býr þjóð,
sem hefir haft ráð á því í 30 ár
að hugsa um það að leggja járn-
brautarspotta um 80 kílómetra
svæði og loks gefist upp á því, að
því er virðist. Hjer norður á hala
veraldar býr þjóð, sem liefir ráð
á því að eyða stundum heilli viku
til þess að lcomast á milli staða,
sem flugvjel fer um á 2—3 tímum.
Hjer norður á hala veraldar býr
Þjóð, sem raunar er farin að sjá
og lieyra það, sem gerist í heim-
inum, en ennþá á ofmarga sjer-
vitringa, sem raunar rumska við,
þegar þeir heyra fótatak hins
komandi tíma, og glápa upp í loft-
ið, þegar þeir heyra þytinn af
c ængjataki tímans, en í þægilegri
sjálfsþóknun lirista höfuðið yfir
skýjjiglópum hinnar vaxandi kyn-
sloðar og þakka sinni eigin visku,
að þeir leggja ekki líf sitt í hættu
í loftferðum, þótt allur heimurinn
viti nú, að færri slys hljótast af
loftferðum heldur en af járnbraut-
um, gufuskipum, bifreiðum og
öðrum farartækjum.
Siegert ofursti kemur til aðstoðar.
En þjoðin er að rumska og hin
upprennandi kynslóð mun ferðast
frjáls eins og fuglinn um loftið.
Jeg hverf aftur til vinar míns
giegerts ofursta og viðtals olckar
1926. Jeg liafði þá sjálfur lireyft
flugmálum í íslenskum blöðum og
var mjer það sjerstölc ánægja, að
hanu liafði nálcvæmlega sömu skoð
un á framtíðarskilyrðum flugferða
lijer á landi. Hann var gagnlcunn-
ugur flugmálum uní alla Evrópu
og ljet það álit sitt í ljós, að hvergi
í Evrópu hagaði eins vel til um
flugferðir eins og lijer á landi
vegna liinnar dreifðu bygðar, járn-
brautarleysis og erfiðra sam-
gangna. Hófust brjefaskifti olclcar
á milli um málið og hjet liann
irjer aðstoð sinni. Hann lcom mjer
í brjefasamband við hið þýska
fjelag Lufthansa og varð það til
þess, að jeg lagði fyrir þingið
1927 tilboð um flugferðir það
sumar á Islandi, sem Alþingi því
miður af fjárhagsástæðum gat ekk1
gengið að.
Undirbúningur og fyrstu flugferð-
iraar og fjárhagsútkoman.
Sama sumar dvaldi jeg erlendis
og fór þá til Berlín og átti fund
með þeim mönnum, er mestu ráða
um flugmál Þýslcalands. Fjekk jeg
þá ákveðin loforð um, að hið þýska
fjelag slcyldi gera tilraunir hjer
1928, íslendingum að lcostnaðar-
lausu. Málið var síðan undirbúið
í lcyrþey og flugferðir hófust hjer
1928. Var þá flogið um landið alt,
komið á 25 staði á landinu, flogið
yfir 26000 km. og um 500 íslend-
ingar fluttir í lofti. Við urðum
j fyrir smá óhöppum, sem sumpart
mátti kenna ónógum útbúnaði. —
Það sumar þorði varla nolclcur ís-
lentlingur að fara í langflug til
norðurlands eða austurlands, en
þetta breyttist, er á leið sumarið.
Þjóðin fjelclc traust á flugferðum
þrátt fyrir alt og undirbúningur
var hafinn undir flugferðir þessa
sumars.
Alþingi sýndi mikinn skilning á
máli þessu, sjerstök loftlög fyrir
Island voru samin og samþykt, og
20000 króna styrkur veittur. Póst-
stjórnin trygði Flugfjelaginu 20
þúsund króna tekjur fyrir póst-
flutning, og var það núverandi at-
vinnumálaráðherra að miklu leyti
að þaklca, að málið fjekk þessár
góðu undirtektir. Útgerðarmenn
hafa ennfremur lofað að greiða
40,000 kr. fyrir síldarleit þetta
sumar, og telcjur af farþegaflutn-
ingi þetta sumar munu væntan-
lega verða nálægt 25.000 lcrónur
á 2% mánuði. Eru aðaltekjurnar
af annari flugvjelinni, því að hin
hefir að mestu verið notuð í síld-
arleit.
Reynslan í sumar. Umsóknir um
fleiri ferðir og viðkomustaði.
íslendingar leggja því raun og
veru í sumar yfir 100,000 lcrónur
til flugferða, en þó vantar noklcuð
á, að fyrirtækið hafi borið sig fjár-
hagslega. Þetta stafar af því, að
venjulega er dýrara að leigja hlut,
en eiga hann sjálfur, og flutnings-
kostnaður vjelanna hingað til
lands og til balca aftur er all-veru-
legur, um 20 þúsuncl lcrónur. —
Af fjárhagsástæðum gátum við
því miður elcki byrjað fyr en sein-
ast í júní, en höfum síðan í fyrrá
flogið á 40 staði á landinu og
búumst við, er flugferðirnar hætta
síðari hluta þessa mánaðar, að
hafa flogið milli 50 og 60 þúsund
kílómetra og hafa flutt á annað
lúsund íslendinga í lofti.
Við höfum á hverri viku flutt
póst og farþega um alt landið, og
farið að jafnaði eina ferð vestur
á fjörðu til ísafjarðar, venjulegast
n;eð viðkomu í Stylckishólmi, stund
um með viðlcomu á Patreksfirði,
Dýrafirði, Onundarfirði, eina ferð
norður og'" austur með viðkomu á
Stykkishólmi, Sauðárkrók, Siglu-
firði, Akureyri, Húsavík, Þórshöfn,
Seyðisfirði, Norðfirði og Eskifirði
eða Reyðarfirði og eina ferð á viku
til Vestmannaeyja. Komið hefir
fyrir, að flugferð hefir seinkað
um 1—2 daga vegna veðurs og
jafnvel fallið niður ferð, en afar
sjaldan. Aulc þess hafa margar
aulcaferðir verið farnar, einkum
til Styklcishólms og nálægra staða
og til Norðurlandsins.
Eftirspurnin eftir flugferðum
hefir verið mjög mikil í sumar og
höfum við eklci getað flutt nema
lítinn hluta þeirra manna, er ferð-
ast hafa viljað í loftinu. Við höf-
um haft þá ánægju að hafa tvisv-
ar sinnum flutt sjúklinga í lofti
til Reykjavíkur, sem hefði ekki
getað komist með öðrum farar-
tækjum. Við höfum haft þá á-
nægju að fá þakkarbrjef víðsvegar
að af landinu, einkum fyrir póst-
flutningana, en líka fengið tóninn
sendan af ýmsum landshornum,
fyrir að hafa stundum ekki getað
staðið við áform okkar. Hrepps-
nefndir og lcauptún hafa sent sím-
skeyti til landsstjórnar og póst-
stjórnar með beiðni um, að bæta
nýjum stöðum við í póstferðunum
og óánægðir farþegar hafa stund-
um stungið niður penna með niðr-
andi ummælum um Flugfjelagið,
af því að þeir hafa ekki lcomist
ferða sinna í loftinu.
Flugfjelagið sjálft hefir aldrel
kært undan skilningsleysi sumra
farþega. Sumir hafa verið þeirr-
ar skoðunar, að stundum hafi ver-
ið hægt að fljúga, þegar flugferð
hefir verið frestað um einn eða
tvo daga. En þetta er vitanlega
sprottið af þekkingarleysi.
Veðurfregnir og flugferðir.
Við höfum haft því láni að
fagna, að hafa þetta sumar til
skiftis tvo þýska sjerfræðinga í
veðurfræði, vegna þess að veður-
stofan hefir ekki getað annað
veðurfregnum þeim, er nauðsyn-
legar eru til þess að flugferð megi
teljast örugg. Við höfum á hverj-
um degi tvisvar og þrisvar á dag
íengið nálcvæmar veðurfregnir af
öllu landinu, veðurathuganastöðv-
um hefir verið bætt við vegna
flugferðanna og verður óhjákvæmi
legt í framtíðinni að bæta nýjum
veðurathuganastöðvum við.
Tökum dæmi: Ákveðið hefir ver-
ið að fljúga til Norður- og Aust-
urlandsins. 1 Stykkishólmi er ef til
vill gott veður, lögn inni á Akur-
eju-i og Seyðisfirði, en svört þoka
á öllum Húnafóla eða norðanrok
a Borðeyri. Flugferð er frestað
um einn dag eða svo, Norðfirð-
ingur sendir kvörtunarskeyti, af
því að þar er gott veður, en
er ef til vill hvassviðri á Langa-
nesi eða ómögulegt að komast þar
yfir vegna þoku. íslenskar veður-
athuganastöðvar liggja margar
inni í djúpum fjörðum, eins og
á Akureyri, og Seyðisfirði. Þó að
veður sje þar gott, getur verið