Morgunblaðið - 21.09.1930, Blaðsíða 5

Sunnudaginn 21. sept. 1930.
5

%
/
JPtagpustfclítfó
Nýlega er komin út mikil bók
eftir Matthías Þórðarson í K.-
höfn, og heitir „Síldarsaga ís-
lands“. Er hún samin að undir-
lagi Síldareinkasölu Islands og
gefin út af henni. Fól Pjetur
Ólafsson Matthíasi þennan
starfa í fyrravor, en í formála
segir höf., að hann hafi ekki
getað byrjað á bókinni fyr en í
ágúst og saga þessi sje ,,því
nokkurra mánaða verk“. En það
er ekkert smáræðisverk, þegar
litið er á það, hvað bókin er
stór og hve víða höf. hefir afl-
að sjer efniviðar til hennar. Af
sömu ástæðu verður að virða
höf. það til vorkunnar, ef ein-
hvers staðar er flausturslega
unnið að, en það mun þó ekki
allvíða.
Síldarsaga þessi er hin fróð-
legasta og með köflum hreinn
og beinn skemtilestur. Er fyrst
í stuttu máli rakin saga fisk-
veiða til forna í Noregi og Is-
landi. I næsta kafla er sagt frá
síldveiðum í Noregi og byrjun-
artilraunum til síldveiða við Is-
land. Eftir það fjallar bókin
einvörðungu um síldveiðarnar
hjer við land!. Jón Eiríksson
konferensráð hvetur íslendinga
fyrstur manna til þess að veiða
síld og gefur bendingar um,
hvernig eigi að verka hana, svo
hún geti orðið útflutningsvara
(Rit Lærdómslistafjel. 1783).
Næstir koma þeir Magnús Ste-
phensen í Viðey, Jón Sigurðs-
son forseti, Einar Ásmundsson
í Nesi og Árni Thorsteinsson
landfógeti og eggja Islendinga
lögeggjan um það að veiða síld.
Hefir Á. Th. útvegað sjer
glöggvar upplýsingar um veiði-
aðferðir ytra og gefur ráðlegg-
ingar um það, hvernig hægt sje
að veiða síldina. En framtak
skorti hjáBÍslendingum, og það
kveður ekkert að síldveiðum
hjer við land fyr en Norðmenn
koma til sögunnar. Og alt fram
á þennan dag koma Norðmenn
mjög við síldarsöguna. Fyrst
var síldjn veidd í landnætur,
svo í réknet og síðast í herpi-
nætur. Er því glögt lýst í bók-
inni, hvernig veiðiaðferðirnar
bieytast smám saman. Það eru
Norðmenn, sem kenna íslend-
ingum að veiða síld. Sjálfir
hafa þeir haft mikið fyrir að
læra þær veiðiaðferðir og gera
sig því heimaríka hjer við Is-
land. Þoldu Islendingar lengi
vel frekju þeirra, því að óneit-
anlega var landinu að mörgu
leyti mikill hagur að síldveiðum
'Norðmanna. Sumir Norðmanna
urðu líka ágætir borgarar í þessu
landi, svo sem Otto Wathne,
sem í mörgu var langt á und-
an sinni samtíð um framkvæmd-
ir allar.
En svo fóru Danir að ýfast
við því, að Norðmenn færu sínu
fram hjer. Var það aðallega
Trolle sjóliðsforingi, sem ljet
það mál til sín taka. Ekki mun
það þó hafa verið af einskærri
umhyggju fyrir Islendingum,
heldur hitt, að vernda hagsmuni
,,det samlede danske Riges“ og
af ótta við það, að Norðmenn
mundu ekki hafa góð áhrif á
íslendinga sem þegna í danska
ríkinu. Urðu Danir því í raun
og veru upphafsmenn að þeirri
togstreitu, sem verið hefir milli
Norðmanna og Íslíndinga út aí
síldveiðunum síðan. Og þegar
skipum var bannað að fiska
hjer í landhelgi, nema því að-
eins, að helmingur skipshafnar
væri Danir (þar með taldir Is-
lendingar og Færeyingar), þá
brá nú samt svo undarlega við,
að það voru einmitt Danir, sem
fyrstir ,,leppuðu“ fyrir Norð-
menn. Af þeim lærðu Islending-
ar ,,leppmenskuna“.
Alþingi tók smám saman að
Setja strangari reglur fyrir veið
um útlendinga hjer við land.
Tóku Norðmenn þó lítið mark
á því í fyrstu og fóru sínu
fram, enda var eftirlit ljelegt.
Voru sektarákvæði einnig lág
(skv. 1. 1901). En með lögum
31. júlí 1907 voru sektirnar
hækkaðar að miklum mun og
veiðarfæri gerð upptæk, en það
hafði ekki verið áður. Norð-
menn óttuðust þetta þó ekki,
bjuggust ekki við, að eftirlit
mundi verða strangara en áð-
ur var. En nú gerðust þau tíð-
indi, að vorið 1907 var Björn
Líndal settur bæjarfógeti á Ak-
ureyri um síldveiðatímann. Síld
kom seint það ár og veiddist
mest inni í fjörðum og innan
landhelgi. Fóru Líndal brátt að
berast umkvartanir, að útlend-
ingar (Norðmenn) sýndu yfir-
gang og veiddu óspart í land-
helgi. Það gat Líndal ekki þol-
að. Fjekk hann sjer því skip
á leigu og fór sjálfur að athuga
veiðiskap útlendinga. Tók hann
í þeirri ferð nokkur skip að ó-
löglegum veiðum í Eyjafirði, r*
önnur slepptu síldinni úr nót-
unum, er þau sáu að hverju
fór, og höfðu sig undan. „Var
þetta í fyrsta skifti, að útlend-
ir fiskimenn sáu, að alvarlega
var farið að taka í strenginn“.
„Þegar kunnugt var, hversu
röggsamt þetta nýja yfirvald
var, bárust honum margar kær-
ur um ólöglega snurpinótaveiði
og urðu leikslokin þau, að hann
sektaði samtals nálægt 40 skip,
og bar landssjóður úr býtum
nokkuð yfir 30 þús. kr. í sekta-
fje yfir sumarið. Dugnaði hins
nýja lögreglustjóra Akureyri
var viðbrugðið, menn höfðu
ekki átt að venjast slíkri rögg-
semi
Má með sanni segja, að Bj..
Líndal hafi með dugnaði sín-
um, bæði þetta sumar og næsta
sumar, er hann var settur lög-
reglustjóri * á Siglufirði, sýnt
Norðmönnum það áþreifanlega
að Islendingum væri alvara með
það að halda uppi logum og
rjetti, og jafnframt gefið öðr-
um embættismönnum gott for-
dæmi um skörungsskap í em-
bættisfærslu. En svo lipurlega
fór Líndal jafnframt fram, að
erlendar stjórnir undu málalok-
um, enda þótt sumir þegnar
þeirra, er urðu fyrir barðinu á
hinni nýju löggjöf, væru með
kærur út af meðferðinni á sjer.
Um annan mann, sem unnið
hefir Islandi og síldveiðum hjer
mikið gagn, getur bókin líka,
og má ekki ganga fram hjá
honum. Það er Jón Bergsveins-
son. Ungur kyntist hann síld-
veiðum og varð seinna skipstjóri
á síldveiðaskipi. Hafði hann
Lowest priced
STUDEBAKER
in history!

í meira en þrjá aídarfjórðunga sem Studebaker hefir
staðið í fremstu röð framleiðenda, hefir aidrei verið boðið
fram jafn mikið verðmæti svo lágu verði. Það er áður
óþekt í sögunni. Þessi nýji bíll er sjerlega rúmgóður og
þægilegur, með 114 þuml. bil milli hjóla. Vjelin er 70 hest-
afla, 6 cyl., gerð eftir fylstu kröfum Studebakers. Bíllinn
er einu orði sagt — fyrsta flokks smíði — Skoðið og reyn-
ið þennan nýja Studebaker. Kynnist því mikla verðmæti,
sem hjer er á boðstólum fyrir lægra verð en þekst hefir
áður. —
Studebaker bílar fást einnig með útvarpstækjum.
Studtbaker vörubílar koma með Selfossi.
Umboðsmaður á íslandi:
Egill Vilhjálmsson.
Grettisgötu 16—18. Símar 673 og 1717.
CLUiiaÆart'
SlXtFVIRK'T

SSSSr Bezti eiginleiki
W FLIK=FLAKS
||F-er, að það bleikir þvottinn
l’S! við suðuna, án þess aðy^
k.SÍ skemma hann á nokk- /M
iSSSi urn hátt IM
!■■■» I H,
Ábyrgzt, áð laustl'H
4^ sé við klór. V"
^drBöt
I smasölu kr. 0.60