Morgunblaðið - 19.10.1930, Blaðsíða 3

MORGTJNBLAÐIÐ
«
muiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiniiiiiiiiiiiiuuiiiiiininiiim

Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavtk |
Rltatjórar: Jón KJartanaeon. =
Valtýr Stefánaeon. =
Rltatjórn og afgreiBala: =
Auaturatrœtl 8. — Slml 600. =
AUKlýsingaatJörl: E. Hafberg. =
Augiýalngaskrlfstof n: =
Austuratrœtl 17. — Slml 700. s
Helmaalmar: =
Jön KJartanaaon nr. 741. i
Valtýr Stefánsson nr. 1110. =
H. Hafberg nr. 770. • =
Áskrlftagjald: E
Innanlanda kr. 1.00 á mánuttl. =
Utanlanda kr. 1.60 á mánutn. E
1 lausaaölu 10 aura eintakit), =
10 aura meö Leabók. 1
viiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiii
lónas Þorbergsson
Nú hefir .lónas Þorbergsson rit-
að tvær greinar í Tímann um það
að hann sje í raun og veru ekki
andvígur eignarrjettinum.
Fyrri greinin var aðallega fúk-
yrði. f seinni greininni er mesti
reigingurinn liorfinn. Þar er liann
á úhdanhaldi. Þar birtir hann hin
landfleygu ummæli sín uni ,,lög-
helguðu ránin, bakferli og þjófn-
að“ í viðskiftunum.
En síðan kemur þrautin þyngri,
að sanna að hann væri harðsnú-
iun andstæðingur alls þess, er
hi.nn nefnir ofangreindum rröfnum.
Hann ritar all-langa grein um
hugsjónir samvinnumanna, um
fjármuni óbrotna verkamannsins
og bóndans, sem er beinn ávöxtur
aí erfiði við að draga auðæfi úr
skauti jarðar. -I. Þorb. tekur það
fram, að þetta komi „löghelguðu
ránunum“ ekkert við.
En alt öðru máli, segir .1. Þorb.,
er að gegna með fjármuni þeirra,
sem græða á viðslciftum með sam-
heppnishætti — sem ekki auka
l^jóðarauðinn — og afla sjer eigna
■‘Og tekna á annan hátt, en hinn
óbrotni verkamaður og bóndi. Þá
konia til sögunnar „fjárgróða-
brögðin og verslunarhnykkirnir“,
..sem jeg kalla með rjettu“, segir
-I Þorb. „löghelguð rán, bakferli
og þjófnað.“
Nú er koniið að því, að -lóna-s
Þorbergsson stingi hendinni í eigin
harm. Hvernig hefir hann komist
yfir reitur þær, sem hann á? '—
Hafa engir „samkeppnishættir1 ‘
Itomið þar til greina ? Hefir hann
dregið „anðæfi“ sín úr skauti
jarðar?
Hann þarf ekki frekar en hann
•vill að svara þessum spurningum
npinberlega. Nægir að vita, að
hann svari með sjálfum sjer. —
Komist hann að raun um, að hon-
tim hafi ekkert áskotnast með
„samkeppnisháttum“, hvorki hjer
nje vestanhafs, þá • getur hann
glaðst með sjálfum sjer, að hann
sje ekki einn af þeim syndugu
jtjófum og ránsmönnum.
En komist hann að þeirri niður-
^töðu, hann sje ekki eins tandur-
hreinn, eins og hann vill vera láta,
að eitthvað sje til lians runnið,
%rir samkepnishéetti þjóðfjelags-
11is, þá er um tvent að gera fyrir
bann. Að skila því til rjettra eig-
t'öda, sem hann hefir fengið með
hinum löghelguðu ránum og þjófn-
aÓi — ellegar þá, að hann telji sig
t'kki lengur samboðinn siðuðu sam-
íjelagi. Væri það. í sjálfu sjer
f‘hki vitlanst.
Hg greindarlegt væri það af Jón-
a**i úr þessii, að hætta að tala um
í'aot 0g þjófnað í sambandi við
^ignárrjettinn.
Framtiðarverksvlð
íslensku fiskirannsóknanna
Árni Friðriksson náttúrufræðingur tekur
til starfa hjer heima.
Með ,,Drotningunni“ síðast kom
Arni Friðriksson fiskifræðingur
hingað til bæjarins. Hann hefir
tmdanfarin ár unnið að fiskirann-
sóknum o. fl. undir handleiðslu
•Johs. Schmidt, sem allir kannast
hjer við.
Um næstu áramót tekur hann
við starfi hjá Fiskifjelaginu. Starf
hans þar verður að vissu leyti í
beinu áframhaldi af því sem hann
hefir unnið hjá Johs. Schmidt.
Mgbl. hefir haft tal af hinum
unga og áhugasma vísindamanni
og spurt hánn um verkefni þau er
við honttm blaSa hjer heima.
Undanfarið hefi jeg unnið að
því að rannsaka aldur á þorski, er
hjer hefir veiðst. Hefir Thaning
doktar safnað rannsóknarefninu
ltjer heinta, í Vestmannaeyjum, ísa-
firði, Siglufirði og Norðfirði.
Jeg hefi í ár rannsaltað a.ldur
6000 þorska frá íslandi. En ault
þess ltafa verið mældir ttm 60
þúsund fisltar. Er rannsókn
sóknin gerð til þess að fá yfirlit
yfir þorskstofninn, vita hve mis-
mttnandi mikið er af hverjttm ár-
gangi, svo hægt sje að sjá t. d.
hvernig ltlakið hefir telcist undan-
farin ár. Samsvarandi rannsóknir
ættu og að fara frani á síld sem
hjer veiðist.
Menn telja það víst, að hægt
verði að finna lögmál fyrir því,
livernig á því stendur að ntismun-
andi er mikið af þot-ski frá ýmsum
árum. En finnist það lögmál, er
um leið lagður grundvöllur undir
fiskispár framtíðarinuar.
En það er ekki nægiíegt, að
rannsalta fiskana og önnur dýr
sjávarins. Ranusaka þarf hafið
sjálft, eðli þess og breytingar —
rannsaka strauma, hitastig og seltu
og mismunandi innihald af söltum
þeim, sem frumdýr sjávariijs nær-
ast á.
í bæklingi, sem jeg ritaði í sum-
ar, um átu íslenskrar síldar hefi
jeg m. a. skýrt frá lífsskilyrðum
svonefndra frumþörunga, kLsilþör-
unga og sundþörunga, sem nærast.
á söltum þessum í sjónum, vaxa
og dafna á vorin þegar leysingar-
vatnið berst frá landi og kjörin
batna.
Þá kemur hin þýðingarmikla
rauðáta til sögunnar, sem er uppá-
halds fæða síldarinnar.
Hin svonefnda rauðáta er ein af
krabbaflónum, örsrná krabbateg-
und ,sem berst með hafsstraumum
og tilheyrir því reki eða svifi
sjávarlns.
En sá er gallinn á, að enn vita
monn hvorki upphaf nje endir á
æfisögu hennar hjer við land. Hún
hrygnir við suðurströndina skömmu
eftir áramótin. En hvaðan hún
kemur þangað veit engimi, enn. Er
fram á vorið og sutnarið kernur
berst hún með straumum til Norð-
urlands og Austurlands •— og síld-
in eltir hana. Hún er í blóma lífs-
ins við Norðurland um síldveiða-
timann. En hvað svo verður af
henni er enn óráðin gáta^
Til þess að grafast fyrir göngu
og lifnaðarhætti nytjafiskanna,
þarf fyrst og fremst að rannsaka
átu þá sem þeir lifa á.
En til þess að geta athugað lifn-
aðarhætti smádýra þeirra, sem hjer
tim ræðir, verður að kafa dýpra í
tannsóknarefnið og athuga eðlis-
ástand sjávarins, seltu hans, hita-
stig og strauma; sjá hvernig lífs-
skilvrði smádýra þeirra breytist
eftir árstíðum, hlýju sjávar og
þessháttar.
G rænátan svonefnda. sem mest
skemmir síldina, er ljóskrabbi, sem
lifir best í tiltölulega köldtt vatni.
Því ber minna á krabba þessum
meðan sumarhlýindi haldast. En
aítur fer hann að gera vart við sig
þegar hausta tekur.
Þegar svo langt er komið, að
raniisakað er líf smæstu lífver-
anna sem í sjónum lifa, er rnaður
kominn að takmörkum dýrafræð-
itmar og jurtafræðinnar. —
Þá er næst að atliuga eðlis-
ástand sjávar, en þar næst er mað-
ur kotninn að veðurfræðinni. Því
undir veðri er t. d. það kornið hve
miltið af næringarefnum berst í
sjónum o. s. frv.
Eit rannsóknir þær sem hjer
blasa við eru margra ára verk.
verk sem enginn einn maður getur
unnið verk, sem vinna þarf nteð
alúð og kostgæfni allan ársins
hring ár eftir ár.
Jeg fæ fyrst ttnt sinn vinnust.ofu
t húsi Landsbankans, þar sem ertt
skrifstofur Fiskifjelagsins. — En
fyrst verð jeg sjálfur að fá þalt
yfir höfuðið í þessurn húsnæðis-
vandræðanna bæ. Þeir sem gætu
bent mjer á þriggja herbergja íbúð
gerðu mjer mikinn greiða.
— Skyldi það ekki vera nema
mátulegt, að einhver í útgerðar-
bænum Reykjavík gæti útvegað
þessum ttnga náttúrufræðingi hús-
næði ■— manninum sem ætlar að
vinna að fiskiveiðaspám tslands í
1‘ramtíðinni.
Fe'irmingarkjólar
Fermingarföt
Skyrtur ---- Bindi.
Hanskar -- Hattar.
Einnig mikið úrval af
heppilegum FERMINGARGJÖFUM
'W Jss
Veturinn nfilgast.
Hrakin hey. — Fóðurbætir.
Ekki er ósennilegt, að margur
bóndinn horfi með talsverðum
kvíða til vetrarins sent í hönd fer.
Oþurkantir í sumar urðn þess vald
andi, að hey stórskemdust í flest-
tim sveitum landsins. Að vísu eru
hey ekki óvíða í nteðallagi að
vöxtum til; en þau ertt ltrakin og
muntt því reynast ljett fóður. —
Verður því að setja varlega á. ef
vel á að fara.
Það er skoðun fróðra manna, að
ekkert vit sje í að ætla sjer að
toðra fjenað á hröktum heyjum
eingöngu; verði því að bæfa heyin
og drýgja með fóðurbæti.
En hvað hefir verið gert til þess
að leiðbeina bændum í þessu efni,
eftir óþurkar.a í surnar? Hvaða
fóðurbæti eiga bændur að kaupa
og hvar er hann að fá?
Reynslan hefir sýnt, að síldar
mjöl er afbragðs fóðurbætir handa
beitarám. Segja fróðir menn, að
spara megi hey í stórum stýl með
notkun síldannjöls. Nú er svo
fyrir mælt í lögum um rekstur
síldarbræðslu ríkisins (frá
1929). að verksmiðjunni skuli skylt
að selja bændum. síldarmjöl við
kostnaðarverði. En sá stóri galli
ei hjer á gjöf Njarðar, að bændur
verða að segja til fyrir júlílok hve
mikið af mjöli þeir þurfa. Nú ætti
það að liggja Ijóst fyrir öllum. að
bændur geta ekki alrnent sagt fyr-
ir ttm þetta fvr en i sláttulok. Þá
fvrst tita þeir um heybirgðirnar
og hve treysta má heyjunum —
fyr ekki. Ef ákvæðið ttnt síldar-
mjölið á að vera annað en blekk-
ing og dauður lagabókstafur, verð-
tir að færa frestinn aftur til á-
gústloka eða jafnvel til 15. septem-
ber. .—
Nú hefir blaðið haft sannar
fregnir af því, að síldarverksmiðja
ríkisins sje fyrir löngu búin að
selja alt sitt sildarmjöl og obbinn
af þvi hafi farið út úr landinu. Að
eins 350 smál. voru seldar innan
lánds; en það segir litið handa
bændum. ef þeir þurfa alment að
nota fóðurbætir. Er það óafsakati-
legt hirðuleysi af stjórninni. að
liafa ekki verið hjer á verði fyrir
bændur. Hún hlaut að sjá hvernig
fara. mttndi, og hún átti að þekltja
áltvæði fyrnefndra laga. Hún átti
Nýkomið
i
Verslunlna Boðafoss:
Stórt og mikið úrval af
Leðurvörum
svo sem:
Dömuveski
Dömutöskur
Peningabuddur
Seðlaveski
Skjalamöppur
Samkvæmistöskur
Ennf remur:
Naglaáhöld
Burstaáhöld
Hálsfestar
Eyrnalokkar
Armbönd
Ilmsprautur
Dmvötn
og alskonar
Púður og
Krem.
Vsrsl. Goðafoss.
Ltngiveg 6. Siml 488.
Útvvpgtakin.
Sennilega nálgast nú sú stund
óðum , að útvarpsstöðin nýja geti
því að aðvara í tima stjórn síldar- tekið ti, starfa Er því ‘tími ti,
verksmiðjunnar og sjá um. að ó-|kominn fyrir lnenn- að fara að
dýrasti og besti fóðurbætirinn yrði huffSa fyrir kaupum á vi8tækj.
um. Vafalapst langar flesta til
að eignast tæki ; en þeir verða þó
eltki alltir seldur út úr landinu.
En stjórnin gerði ekkert. Hún
gleymdi alveii bændum — rietf - , • . , .
* J areiðanlega margir, sem engin tæki
emu sinni. .
ia. vegna þess að þetr hata ekki
íyrst svona fór. verður þegar ráð á ag kaupa þau
Ódýrari tegundir tækja, sem al-
ment verða notuð nmnu kosta frá
að gera gangskör að
að rannsaka, hvað til er í
landinn af ódýrum og góðum
150—300 kr„ eftir gæðum; dýrari
fóðurbæti handa beitarám .Einnig tegundir kost{, hinsve?ar frá 360
verður að fá nákvæmar skýrslur
550 kr.
Það verður að vísu ekki sagt, að
lijer sje urn stóra fjárhæð að ræða.
En þó mun reynslan sýna, að marg
ur fátækur maðurinn verður án
viðtækja, vegna þess að hann hefir
ekki efni á að kaupa tækin.
Viðtækjaverslun ríkisins gæti
mjög hjálpað mönnum til að eign-
ast viðtæki, ef hún sæi sjer fært að
selja þau með afborgunum. Þessi
söluaðferð tíðkast orðið talsvert
hjer á landi, einkum við sölu á
dýrum munum, svo sem hljóðfær-
um o. fl.
Ef að Viðtækjaverslun ríkisins
gæfi mönnum kost á að fá við-
tæki með afborgunum, yrði það
áreiðanlega. til að auka stórum
Morgunblaðið er 12 síður í þátttöku í útvarpinu. Þetta ættu
dag og Lesbók. — Auglýsingar ráðandi menn útvarpsins að íhttga.
I kvikmyndahúsanna eru á 4. ! ________________
síðu.
úr ltinurn einstöku hjeruðum um
á.standið þar eftir óþurkana í suni-
ar. Búnaðarfjelagið getur eklti
þarfara verlt gert nú ttm stund, en
að afla þessara skýrslna.
Deyfð og aðgerðarleysi má ekki
eiga sjer stað í þessu máli. Það er
of seint að fara að afla fóðurbætis
þegar komið er langt fram á vetur
og fjenaður e. t. v. orðinp sjúkur
vegna ónógs kraftfóðurs. Reynslan
hefir sannað, að oftast fylgjast
að skemd liey og kvillar í sauðfje.
Ef ekkert verður aðhafst í þessu
máli, getur svo farið, að tjónið
soni af hlýtst verði óbætandi.
V. st.