Morgunblaðið - 04.01.1931, Blaðsíða 6

Eitnrþska í Balgin.
Dnlarfnlt fyrirkrtgði.
Belgadrotning heimsækir eitt af þeim þorpum, þar sem eitraða
‘þokan hefir farið yfir og valdið : 'úkdóm og manntjóni.
Fyrri hluta desember bar það til
í dalverpi einu í Belgíu, Mause
■dalnum, að óvenjulega þykk þoka
lagðist yfir dalinn, svo að varla
'var ratljóst um bjartan dag.
Jafnskjótt og þoka þessi skall á,
vciktist margt manna. Einkum var
það brjóstveikt fólk, sem átti
vanda fyrir því að eiga erfitt með
að ná andanum. Á skömmum tíma
, dó margt af fólki því sem veiktist.
Eiris strádrapst beitarfjenaður
bændanna, sem úti var þegar þok-
an skall yfir.
Læknar og aðrir vísindamenn
stóðu uppi ráðalausir. Hvernig sem
þeir reyndu að grafast fyrir hvern
ig á því stæði, að þoka þessi reynd
ist banvæn mönnum og skepnum,
komust þeir að engri niðurstöðu,
sem hægt var að fella sig við, og
sannfærandi reyndist.
I grein í Tidens Tegn, eftir,
frjettaritaia blaðsins, er þannig
komist að orði:
Þokan liggur yfir Meusedalnum
þykk og grá, svo að vagnstjóri
eimlestarinnar sjer varla alin fram
undan sjer. Bílar rekast á á veg-
unurn um hádaginn og fólk villist
:nm heimahaga sína. Stöku sinn-
um, um miðjan daginn rofar ögn
tii í svip og menn sjá í móðu iit-
Lnur verksmiðjureykhíífanna og
geta grilt í hina strýtumynduðu
hauga af uppgrefti námugang-
anna.
í borginni Liége, sem þar er
skamt frá, og í öllu umhverfi henn
ar, er fólkið mjög í angist út af
þoku þessari, sem þegar hefir orð-
ið fjölda fóiks að bana.
Iíjeraðið umhverfis Liége er eitt
af þjettbýlustu iðnaðarhjeruðum í
heimi. Íbúarnir fengu þar mjög að
kenna á hörmungum styrjaldar-
iiinar. Ógnirnar frá þeim árum
rifjast upp nú. Fóik trúir því statt
ug stöðugt, að hjer sje um eitur-
gas að ræða. Einhver algerlega
-samviskulaus maður, sem vinni að
framleiðslu eiturlofts, hafi hleypt
eiturefnum í dalverpi þetta. Hann
hafi með því viljað fá reynslu fyr-
ir því, hvernig eitrið verki, hvort
eiturframleiðslan beri árangur.
Fólk, sem sjeð hefir djöfulæði
ófriðarins, getur trúað því, að slíkt
manndrápsæði geti gripið menn.
/ðrir. eiga bágt með að trúa slíku.
Árið 1911 skall eitt sinn þok.-i
eins og þessi yfir dalinn, er várð
mörgum að bana. Þá þekti almenn-
ingur eklti eiturloft það sem notað
var í ófriðnum. Nú segja margir
þeirra er voru í hjeraðinu, að þok-
an og verkanir hennar, sviðinn í
hálsi og fyrir brjósti sje áþekkur
oins og þegar Jieir mættu eitur-
loftinu í skotgröfunum á árunum.
Tíðindamaður blaðsins hitti all-
marga menn að máli þarna í claln-
um.
Kona ein gaf honum eftirfar-
j udi lýsingu:
— Bóndi minn og vinnufólkið
vár að þreskja korn úti við, er
þokan skall yfir. Þetta var.um há-
degi. Tveim tímum seinna fann
fólkið til þess, sem úti var, að það
fekk þyngsli fyrir brjóstið, með
l'.ósta. í fjórar klukkustundir var
það frá verki, vegna hósta og
kvala. Næsta dng fór á sömu leið.
Og enda þótt við svæfum fyrir
lokuðum gluggum, leið okkur illa
um nóttina.
Þá nótt heyrðum við gauragang
úti í fjósi, þar áttum við 7 kýr
Við fórum þangað til þess að að-
gæta hvað um var að vera. Þar
stóðu kýrnar á básunum og voru
allar skjálf'andi á beinunum. Við
símuðum til dýralæknis. Hann skip
aði okkur að. leiða kýrnar þegar
Ú1 úr fjósinu og reka þær til fjalls,
upp iir þokunni. En þrjár voru
kýrnar þá svo veikar orðnar, að
ekki var hægt að flytja þær, og
varð .að slá þær af þegar í stað.
Þetta 12—15 manns hafa dáið í
liverju þorpi. Læknar rannsaka
sjúklingana, eftir föngum, og gera
líkskoðanir. En þeir komast að
engri fastri niðurstöðu.
Hinn norski tíðindamaður hafði
tal af nokkrurii nafnkunnum vís-
indamönnum, og voru þeir hver á
sínu máli. Einn vildi kenna þetta
iHkynjaðri influensu, sem ekkert
kæmi þokunni við, því að þoka
æti aldrei orðið banvæn. Annar
var á þveröfugri skoðun, sagði að
þoka myndaðist ætíð á þann hátt,
að raki loftsins þjettist utan um
einhver föst efni er svifu í loftinu;
sjávarþoka t. d. um sjávarseltu o.
s. frv. En hver væru efni þau sem
þokan myndaðist um þarna í
Mensedalnnm. vissi hann ekki frek
r.r cn aðrir.
ræ'gúi kom í Meuse-
jdalinn, til þess að hughreysta hið
jhrjáða og þjáða fólk, og ganga úr
j kugga um, að vísindamenn gerðu
I alt sem í þeirra valdi stæði, til
þess að ráða þá gátu, hvað það í
raun og veru væri, sem yrði þar
mönnum og skepnum að bana.
Friettir vfðsvegar að.
Fjársvik í Hollywood.
í Hollywood er banki, sem lán-
ar fje út á fasteigmir. Á stjórn-
arfundi fcankans, sem haldinn var
um miðjan desemfcer, upplýstist
það, að einn af starfsmönnum
bankans hefði stolið frá honum
S miljónum dollara. Maður þessi
var einnig í stjórn Hollywood-
banka, sem varð að loka um það
lcyti vegna f járhagsörðugleika.
Bannið í Bandaríkjunum.
Samkvæmt skýrslu frá fjár-
málaráðuneytinu í Bandaríkjun-
um, voru 38.173 menn teknir fast
ir árið sem leið fyrir bannlaga-
brot. 8633 bifreiðir og 64 smygl-
araskip voru gerð upptæk.
Námusprengingin í Alsdorf.
Það var fyrst um miðjan des-
embermánuð, að yfirvöldin í Als-
dorf höfðu fengið nákvæmar upp
lýsingar um það, hve margir
fórust og særðust, þegar námu-
sprengingin mikla varð hjá Als-
dorf. Alls er talið, að 271 menn
hafi farist, bæði kolanámumenn
og skrifstofuþjónar. Ríkisþingið
þýska hefir gefið stjórninni heim
ild til að verja 2 milj. marka til
styrktar ekkjum og börnum
þeirra, sem farist hafa við náma-
slysin.
Iíommúnistar alls siaðar sjálfum
sjer líkir.
Nýlega komst upp um komm-
únistiskan fjelagsskap í Galatz í
Rúmeníu, og hafði hann það á
stefnuskrá sinni, að fremja
þryðjuverk til þess að hræða,
þjóðina. Forsprakkarnir voru
teknir fastir og fanst hjá þeim
talsvert af skotfærum og
sprengjuefnum. Þeir viðurkendu
]>að, að þeir hefðu valdið mörg-
um járnbrautarslysum með því
að blanda sprengiefnum í kol
eimvagnanna. Ennfremúr játuðu
þeir að hafa fengið peninga frá
Rússum til starfsemi sinnar.
Ameríkski flotinn.
Stjórnin í Bandaríkjunum hef-
ir boi'ið fram frumvarp um fimm
miljón dollara fjárveitingu til
þess að gera flughöfn á vestur-
ströndinni fyrir flugvjelar og
loftför flotans. Enn fremur hefir
hún farið fram á einnar miljón
dollara fjárveitingu til þess að
'láta smíða gríðarstórt loftfar.
Rvssneskur dómur.
1 desembermánuði 1929 varð
samgönguslys hjá Leningrad. —
Rákust saman járnbrautarlest og
sporvagn. 28 menn biðu bana, en
19 særðust. I desembermánuði
s. h, eða eftir eitt ár, var dómur
kveðinn upp yfir þeim, sem tai-
ið var, að hefðu átt sök á slys-
inu. Voru þeir 16 alls. Helming-
ur þeirra var dæmdur í 10 ára
faiigelsi, en hinir átta í 1—5 ára
fangelsi. 1
Nýárskveðfa
til Jáaasar Jánssoaar
nttTeraadi dúmsmáiaráðiierra.
Jeg var viðsta.ddur tilrauri þá,
sem bæjarstjórn Reykjavíkur gerði
á þriðjudaginn var, til þess að
afgreiða á fundi fjárhagsáætlun
bæjarins fyrir árið 1931.
Tirlaun þessi mistókst sem kunn
ugt er. Unglingspiltar úr hópi
fylgismanna þinna, rjeðust inn á
fundinn. Erindi þeirra þangað var
það eitt, að gera óspektir. Þeir
komu þangað til þess að sýna bæj-
arbúum og ölllum landslýð fram
á, að bæjarstjórn Reykjavíkur
gæti ekki haldið fund þenna dag,
nema götskríll sá, sem safnaðist
þangað' gæfi leyfi sitt til þess.
Þegar hið unga fólk, sem þetta
kvöld ruddist inn í Templarahúsið,
bjó sig til þess að leggja unclir sig
fundarsvæði hússins, voru nokkrir
lögregluþjónar kallaðir inn í
liúsið.
Þeir áttu að halda ujipi reglu,
og sjá um að bæjarstjórnin gæti
unnið störf sín.
Þeir voru lamdir, svo að af
hlutust meira og minna alvarleg
meiðsli. Einn þeirra særðist svo,
ao nærri stappaði, að þet.ta yrði
síðustu viðskifti hans við hina
uppvaxandi kynslóð höfuðstaðar-
ins. Svo æðisgenginn var lýðurinn
er safnaðist utan um bina fámennu
lögreglu í funclarsal bæjarstjórn-
ar, að lögregluþjónn sá, sem mest-
an fekk áverkann var særður öðru
sári, eftir að hann var fallinri í
mannþrönginni. Fer viðureign
]>essi ]iá, að bera keim af bardaga-
frásögnum Sturliuigaaldar. sem
þið Tímamenn eigi sjaldan vitn-
ið til.
Vopn æskulýðsins í baráttu hans
við lögregluþjónana, voru stólar
og brak úr bekkjum og gríndum,
borðfætur, vatnsglcis og vatns-
flöskur. Þegar bardaginn var í
algleymingi flugu kastvopn þessi
oft upp undir loft í fundarsalnum.
Bardaganum Jauk þannig, að
ærslaseggirnir, fylgismenn þínir,
báru fullan sigur af hólmi. Lög-
reglumennirnir voru svo fáir, að
þeir gátu lítið viðnám veitt. Fór
það mjög að óskum þínum, og
vilja ykkar Framsóknarmanna, er
best hafið gengið fram í því, að
berjast gegn lögregluvaldi í land-
inu.
Þegar þessir fylgismerin þínir
liöfðu dasað lögregluna, og ausið
svívirðingum yfir lögregluvald
landsins og meiri hluta bæjar-
stjórnar, þá leyfðu þeir bæjar-
fulltrúunum að ganga út. úr hús-
inu.
Bæjarfulltrúarnir komust ó-
meiddir af þessurn fundi. En störf
sín í þágu bæjarfjelagsins urðu
þeir að legg.ja á hilluna. Meðal
þeirra, sem ]>arn;i urðu frá að
hverfa, hörfa undan yfirráðum
götulýðsins, var lögreglustjórinn,
bæjarfulltrúinn Hermann Jónas-
son. —
Allir þeir, sem staddir voru í
Templarahúsinu að kvöldi þess 30.
desember, og jeg hefi átt tal við
sí$an, hafa verið á einu máli um
það, að telja má það hending og
mildi, að enginn var særður ólífis-
sári í þeirri viðureign.
Þó þessi viðburður komi alþjóð
við, þá kemur hann engum íslend-
ing eins mikið við og þjer, Jónas
J ónsson.
Þú varst ekki sjálfur viðstaddur
í Templarahúsinu þetta kvöld —-
því miður.
En bót skal það nokkur, að at-
burðinum má lýsa fyrir þjer, svo
hann falli þjer ekki úr minni.
Síðan þú komst til valda, og
fórst úr ráðherrastóli að sjá ýmsar
afleiðingar gerða þinna, fyr og
síðar, hefir þú látið mikið af' því,
að „verk þín töluðu“ við ýms tæki
í'æri, og víðsvegar um landið.
Aldrei hafa verk þín verið eins
hávær í máli, og tekið eins skýrt
vii orða ein- og þecta kvöld í
Templarahúsmu. Það heyrðist sem
sje ekki mannsins mál fyrir „verk-
unum“ þínum, dómsmálaráðherra.
Á meðan fundarstörf hjeldu á-
fram nokkurn veginn óhindrað,
talaði samverkamaður þinn og
vildarvinur, Olafur Friðriksson,
langt mál. Hann sagði m. a. að
bankarnir hjerna í Reykjavík
geymdu 22 miljónir króna, sem
cnginn vissi hver ætti, sem borg-
arar bæjarins stælu undan skött-
um og gjöldum. Hann var að und-
irbúa æskulýðinn, er stóð fyrir
J'raman grindurnar, undir áhlaupið
sem síðar var gert. Iíann, þessi
maöur, sem þú liefir gert að eins-
konar ritstjóra Alþýðublaðsins,
var að undirbúa jarðveginn með
lygum og rógi, þarna á síðustu
st.undu, alveg eins og þú hefir
gert í kenslustundum .þínum og á
fundum undanfarin ár.
En aldrei hafa sáðkorn þjóð-
málalyga þinna, og frjóangar rógs
þíns um menn og málefni, er þii
undanfarin ár hefir lagt á hjarta
nemenda þinna, borið eins verk-
lega ávexti eins og þetta kvöld.
Því þú mátt ekki halda, að þarna
í Templaraliúsinu hafi mest borið
á verkamönnum, sem vinna og
erfiði hafa sett svip sinn á. Þarna
bar ekki mest á mönnum þeim, er
skortir atvinnu hjer í bænum.
Þarna bar mest á andlitum fólks
sem nýverið hefir verið á skóla-
bekkjum — og ferigið þar uppeUli
það, sem þú, Jónas Jónsson, hefir
halclið að hinni uppvaxancli kyn-
slóð undanfarin ár.
Op og ærslagangur þessa fólks,
heiftaryrði þessara ungu samherja
])inna og skjólstæðinga, hinir
reiddu hnefar, hið blossandi hatur
augna þeirra, eru verk þín, þín
fyrst og fremst, frumherjans, sem
leiddi stjettahatrið í íslensk stjórn-
mál, Lyga-Marðarins, sem flutt
hefir boðskap þjóðmálahatursins í
sálir unglinganna árum saman.
Úr fundarsal bæjarstjórnar
Reykjavíkur fluttu hin talandi
verk þín þjer nýárskveðju þá, sem
alþjóð mun vel geta greint og skil-
ið til fulls.
Mun eftir þann dag engum
koma á óvart, þó að verkin þín
verði á hinu nýbyrjaða ári svo
málskrafsmiltil, að þau geti kveðið
þig niður af hinu pólitíska valda-
sviði íslensku þjóðarinnar.
r ■..
V. St.