Morgunblaðið - 27.01.1931, Page 8

■fs
M 0 R G U N íí T A Ð IÐ
Húseign Verslunarmannafjelagsins við Tjarnargötu 8.
ar. Voru þau jafn^iðarlega rædd
í fjelaginu. Bankamálið var þar
til umræðu, sem eðlilegt var —
og skoðanir skiftar. Þá var og að
flutningsbannið rætt þar af mikl
um hita, o. fl., sem of langt yrði
upp að telja.
Um sama leyti tóku fjelags-
menn að beita sjer fyrir stofnun
Verslunarskóla, Leiddu þeir mál
það til framkvæmda.
Á fundi, þ. 13. júM 1901 var
lesið upp brjef frá nýstofnuðu
verslunarmannafjelagi Skagfirð-
inga og Húnvetninga, þar sem
þeir skora á verslunarmannafje-
lag Reykjavíkur, að senda áskor-
un til Alþingis um stofnun Versl-
unarskóla.
í upphafi fjekk tillaga þessi
eigi góðan byr — og mintust
menn þess, að kvöldskóli sá, sem
getið er um í upphafi greinar
þessarar, lognaðist út af, eftir
nokkur ár, vegna þess, að aðsókn
þvarr.
En umræður hjeldu áfram um
málið, og árið 1904 var kosin
nefnd manna, til þess að hrinda
því í framkvæmd. 1 henni voru
þeir D. Thomsen, Ásg. Sigurðs-
son, Jón Ólafsson. Síðan var
ónnur nefnd kosin á sameigin-
legum fundi verslunarmannafje-
iagsins og kaupmannafjelagsins.
Gerði sú nefnd frumvarp að
reglugjörð og kensluyfirlit fyrir
væntanlegan skóla, sótti umstyrk
til Alþingis, en fjekk Vs af því,
sem um var beðið, en lagði til,
að málinu yrði hrint í fram-
kvæmd, og svo varð haustið 1905.
Var þá þessi skólanefnd kosin
til þess, að annast um skólann:
Sighv. Bjarnason, bankastj., D.
Thomsen, consúll, Jón ólafsson
ritstj., B. H. Bjarnason, Carl
Niculásson verslm.
1 Verslunarskóli íslands er því,
sem vera ber, stofnaður fyrir for
göngu verslunarmannaf jelags R-
víkur, og hafa fjelagsmenn þess
margir verið styrktarmenn þess-
ar stofnunar alt fram á þenn-
an dag.
Laugardaginn 8. okt. 1904 var
, verslunarskólamálið á dagskrá
— og komst þá á þann rekspöl,
sem dugði. Á þeim sama fundi
gengu fyrst konur í fjelagið. Þá
var síðast fundur haldinn í fje-
laginu á Hótel ísland. Þar hafði
fjelagið lengi starfað og dafnað
|vel. En þar fjekst ekki húsrúm
lengur.
i Flutti fjelagið nú búferlum í
Báruna. Þangað var bókasafn
fjelagsins flutt. Þar áttu umræðu
og skemtifundir að vera.
I En þar dafnaði fjelagið eigi
?em á hinum fyrri stað. Fundir
urðu strjáir — illa sóttir. Margir
af þeim, sem á undanförnum ár-
um höfðu haldið uppi fjelags-
anda og störfum, hurfu af fund-
um. —
Fjelagslífið dofnaði út af.
Nokkru eftir að Verslunarskól-
inn var stofnaður, byrjar hið
myrka tímabil í sögu fjelagsins
— tímabil deyfðar og aðgerða-
leysis. Fyrir eftirkomendurna
verður það tímabil ef til vill
móðu-hulið — því að gerðabækur
fjelagsins hafa ekki fundist. Ef
einhver fjelagsmanna gæti gefið
bendingar um það, hvar gerða-
bækur frá árunum 1906—’17
væri að finna, ætti hann að snúa
i
sjer til núverandi fjelagsstjórn-
ar. —
Bókasafn fjelagsins — aðaleign
þess — dagaði uppi í Bárunni.
Svo lengi hafði enginn um það
hirt, að húseigandinn sýndi til-
burði til þess, að setja það á
uppboð. — Þegar það kom til
orða, að setja það á uppboð, reis
upp einn gamall og.gegn fjelags-
maður, Árni Einarsson, og tók
bókasafnið að sjer.
Hann barðist síðan, ásamt
nokkrum öðrum, næstu árin við
að halda f jelaginu lifandi. Flestir
hinir fyrri samherjar höfðu þá
slept hendinni af fjelaginu að
mestu. Húsnæðislaust var það;
reitur þess á hrakningi.
En þegar alt leit sem ömurleg-
! ast út, kom f jelaginu aðstoð, sem
dugði, nýtt líf og fjör — 70 ný-
,ir fjelagsmenn í einum hóp.
j Árið 1914 var verslunar-
mannafjelagið ,,Merkúr“ stofn-
að hjer í bænum. Efldist sá fje-
lagsskapur fljótt, og náði vin-
sældum bæjarbúa.
Af ástæðum, sem óþarfi er að
rekja hjer, vildi það til eitt sinn
'á árinu 1919, að nokkrir fje-
lagsmenn í Merkúr sögðu sig úr
fjelagsskapnum. Gengu þeir
skömmu síðar í Verslunarmanna
fjelagið, og varð hópur sá, sem
um það leyti kom í fjelagið, um
70 manns.
Skömmu síðar fjekk fjelagið
fastan aðsetursstað í húsi Jóna-
tans Þorsteinssonar við Vatns-
stíg, samkomustað fyrir fundi
sína og rúm fyrir bókasafn sitt.
Þar var fjelagið í nokkur ár.
En -staðurinn þótti ekki nægi-
lega miðsvæðis í bænum, og þá
í'lutti fjelagið fundi sína og
bókasafn á Skjaldbreið og hafði
þar bækistöð, uns það flutti í
Eimskipafjelagshúsið. Þar er f je
lagið nú, og hefir kaupþingssal-
inn til hinna vikulegu funda-
halda. Þar er og bókasafníð.
Bókasafn fjelagsins er nú orð-
ið allstórt. Og altaf er það mikið
notað. Hefir safnið alt frá önd-
verðu verið fjelaginu besta eign,
og fjelagsskapnum til hins
mesta stuðnings.
Húsbyggingarsjóður og lóð
f jelagsins.
Það mun hafa verið árið 1905,
að tekið var að ræða um, að
'ielagið reisti sjer samkomuhús.
Um líkt leyti var um það rætt,
að allmörg fjelög í bænum
skyldu bindast samtökum með
5 reisa samkomuhús, er þau öll
gætu haft not af.
Þessu máli varð þó eigi hrint
í framkvæmd í þeirri mynd sem
ætlað var.
Þá kom til orða, að Verslun-
armannafjelagið eitt reisti hús,
og fjekk það tilboð í slíka hús-
byggin&u frá Völundi. HúSið
átti að kosta 25 þúsund krónur.
Af gerðabókum er ekki hægt
að sjer, hver lóð hafi verið ætl-
uð húsinu.
Árið 1922 var húsbyggingar-
málið tekið upp að nýju, og var
Sig. Árnason verslm. einn að-
alhvatamaður þess. Stofnaður
var húsbyggingarsjóður innan
fjelagsins. Síðan hefir sjóður
þessi verið efldur með ýmsu
móti, með samskotum, hlutavelt-
um o. fl., og er sjóðurinn nú
28 þús. kr. Lóð hefir fjelagið
keypt fyrir 20 þús. kr., horn-
lóðina norðan við Vonarstræti
og vestan Tjarnargötu (Tjarn-
argötu. 8). Hús þau, sem nú eru
á lóðinni, gefa af sjer vexti af
kaupverðinu. Hefir fjelagið átt
þessa lóð í þrjú ár. Enn er engin
ákvörðun tekin um byggingu.
En „varðar mest til allra orða
að undirstaða rjett sje fundin“.
í þessu máli hefir fjelagið unn-
ið eftir þessu máltæki; með því
að byrja að safna saman fje í
bygginguna, og hugsa henni fyr-
ir ágætum stað, þegar til fram-
kvæmda kemur.
Frá starfssviði síðustu tíu ára.
Fjölda mörg mál hefir fjelag-
ið haft til meðferðar og ýms af-
skifti af hin síðari ár, og yrði of
langt mál að telja þau öll hjer.
En einkum hefir fjelagið vit-
anlega sint verslunarmálunum.
Árið 1923 samdi fjelagið
frumvarp til laga um verslunar-
atvinnu. Það frumvarp tók lands
stjómin síðan að sjer og fjekk
samþykt sem lög, í nokkuð
breyttri mynd.
Um líkt leyti beitti fjelagið
sjer fyrir því, að lögin um lok-
un sölubúða yrði vel framfylgt.
Árið 1924 voru einokunarmál
in mikið rædd í fjelaginu, og
einkasölum og verslunarhöftum
kröftuglega mótmælt. Um það
’eyti var gengismálið mjög rætt
innan fjelagsins. — Árið 1927
gengu 109 menn í fjelagið fyrir
‘'orgöngu Árna Einarssonar og
fjelagsstjórnarinnar.
Þá var byrjað að ræða um
stofnun Sambands verslunarfje-
laga í landinu. Var frumkvöðull
ess máls Jón Á. Egilson. Það
var þó ekki fyrri en árið 1927,
að nefnd var kosin til þess að
undirbúa sambandsstofnunina,
fyrir forgöngu Brynjólfs Þor-
steinssonar, og var það stofnað í
júlí næsta ár. í sambandinu erú
nú ein 10 fjelög, og er haldið ár-
legt sambandsþing hjer í Rvík.
• Hin síðustu ár hefir fjelagið
lagt mikla vinnu í það áð semja
lagafrumvarp um verslunarnám,
Er frumvarp það fullsamið nú,
og fjekk það samþykki sam-
bandsþings verslunarmannafje-
laganna í sumar. Verður frum-
varp þetta lagt fyrir næsta Al-
þingi. ^ •
Niðurlagsorð.
Hin síðustu árin hefir f jelagið^
starfað af miklum áhuga og
hefir nú á fjórða hundrað fje-
laga. Heldur það vel við bóka-
safni sínu og hefir það aldrei
^ið notað meira en nú. Fróð-
legir fyrirlestrar eru margir
haldnir á vetri, eins og á fyrstu
árum fjelagsins. Og ýms mikils-
verð verslunarmál eru rædd og
framkvæmd og oft fjörugir um-
ræðufundir um önnur þjóðnytja
mál. Fjelagið hefir innan sinna
vjebanda menn úr öllum grein-
um verslunarstjettarinnar. —
Kaupmenn og starfsmenn þeirra
vinna þar saman að hinum
mörgu sameiginlegu málum
stjettarinnar. Hefir það reynst
fjelaginu og stjettinni happa-
drjúgt að hafa einnig húsbænd-
urna með í fjelaginu, því meðal
þeirra eru, eins og alþjóð er
kunnugt, margir hæfileika- og
dugnaðarmenn, er fjelagsskapn-
um er mikill styrkur í. Auk þess
hefir samstarf þeirra í fjelag-
inu með starfsmönnum sínum án.
efa gert þá frjálslyndari og
samvinnuþýðari í þeirra garð..
En á hinn bóginn eflt sanngirni
starfsmannanna í garð hús-
bændanna. Og síðast en ekki
síst hefir fjelagið kröftuglega.
stutt að andlegri víðsýni versl-
unarstjettarinnar í heild sinni.
Hin íslenska verslunarstjett:
mun því í sameiningu í dag á
40 ára afmæli fjelagsins, færá
því fylstu þakkir fyrir ágætt
stai*f, og óska því til hamingjus
og blessunar á komandi tíð..
Núverandi stjórn Verzlunarmannafjelags Reykjavíkur
Erlendur Pjetursson, formaður
Brynjólfur Þorsteinsson, varaform.
Sigurgísli Guðnason, gjaldkeri.
Egill Guttormsson, fundurstjóri.
Sigurður Guðmundsson, ritari.
Hé