Morgunblaðið - 08.12.1931, Blaðsíða 6

tö 0 K G U N B L A r I Ð
nemi 10 af hundraði af útsvari
hvers einstaks gjaldanda.
Ráðuneytinu er kunnugt um að
mjög verulegur íhi uti af útsvörum
yfirstandandi árs og nokkur hluti
útfivaranna á s.l. ári, er enn óinn-
heimtur. Telur ráðuneytið það all-
hart að gengið hinurn skilvísu
gjaldendum í bænum að hækka
útsvarsupphæðina um 10% meðan
innheimtan er svo lítt rekin, þó
að að vísu sje enn stutt liðið frá
síðai'i gjalddaga.
Hinsvegar er ráðuneytinu kunn-
ugt um, að að baki þessari ósk
stendur einhuga vilji bæjarstjói’n-
arinnar, enda um sjerstaka að-
stöðu að ræða svo .sem fram kem-
ur i brjefinu og ráðuneytið vill
yfirleitt fylgja þeirri reglu, að
draga ekki úr sjálfsákvörðunar-
rjett.i bæjarfjelaganna. Þar sem
þjer ennfremur í samtali við und-
irritaðan atvinnumálaráðherra, s.T.
laugardag hafið lýst því yfir að
innheimta útsvaranna skuli nú
rekin svo fastlega sem unt er,
veitist umbeðið leyfi í trausti þess
að svo verði.
Er það lagt á vald bæjarstjórn-
arinnar hvenær gjalddagi þessarar
framhaldsniðurjöfnunar skuli vera
Brjef borgarstjóra til atvinnu-
og samgöngumálaráðuneytisins ds.
2. des. 1931.
le-
Með breifi dags. 30. f. m. hefir
ráðuneytið heimilað framhaldsnið-
urjiifnun í Rvík, er nemi 10% af
útsvörum hvers gjaldanda, og er
útsvarshækkunin ætluð til þess að
greiða með bráðabirgðalán, af því
að áætlað lán til langs tíma hefir
ekki fengist.
f þessu brjefi farast ráðuneytinu
svo orð, að innheimta útsvaranna
muni ekki nægilega fljótt rekin,
og leyfi jeg mjer því að gefa ráðu-
neytinu skýrslu um, hvernig inn-
heimtan hefir gengið til þessa
tíma, samanborin við innheimtu
undanfarandi ára.
Alls hefir á þessu ári verið jafn-
að niður útsvörum, er nemi kr.
2,256,070,00, þegar taldar eru með
þær leiðrjettingar, sem niðurjöfn-
unarnefnd, yfirskattanefnd og
ráðuneytið hafa gjört á útsvars-
skránni, en ótaldar eru nokkurar
burtfellingar, sem bæjarstjórnin
verður að samþykkja vegna þess,
að ranglega hafa verið lögð út-
svör á einstaka gjaldendur, svo
sem árlega kemur fyrir.
Af þessum útsvörum var 30.
nóv. búið að innheimta krónur
1 520.396,06, eða 67,4% af allri
fúlgunni, en það samsvarar 70,6%
ar áætlaðri útsvarsupphæð.
Til samanburðar hefi jeg athug-
að hvað innheimtunni hefir liðið
á sama tíma undanfarin 5 ár, þ.
,e. 30. nóv. ár hvert, og sýnir eft-
irfarandi tafla hvað innheimt var,
miðað við þau útsvör, sem bæjar-
gjaldkerinn hefir fengið til inn-
heimtu:
1926 var innheimt 68.9%
1927 var innheimt 70,7%
1928 var innheimt 69,9%
1929 var innheimt 66,2%
1930 var innheimt, 68,0%
Að meðaltali var innheimt af
útsvörunum 30. nóv. árin 1926—
1930 68,7%, en í ár 67,4%, og er
það mjög nálægt meðaltali síð-
ustu 5 ára, en dálítið meira en
meðaltal síðustu 2 ára, sem er
67,1%.
Þegar tillit er tekið til peninga
kreppunnar, sem nú stendur yfir
virðist því innheimtan ganga fult
svo vel í ár og undanfarið og jeg
get fullvissað ráðuneytið um, að
gengið mun verða ríkt eftir
greiðslu eftirstöðva útsvaranna. nú
þegar sá túni er kominn, að beita
má lögtaki.
Hokkur orð
til athugunar.
Eins og vænta mátti reynir Al-
þýðublaðið að færa cillögur mínar
á síðasta bæjarstjórnarfundi eins
og alt annað, sem kemur frá Sjálf-
jstæðisflokknum til „betri vegar!!“
fyrir sig, til þess að veiða á því
nokkrar sálir ef hægt væri.
1 yrsta tillagan var um það, að
leita fyrir sjer um atvinnu í sveit-
um. Annars staðar gerði jeg ekki
ráð fyrir, að um neina atvinnu-
n öguleika væri að ræða. í raun
og veru er hjer um svo sjálfsagt
atriði að ræða, að það ætti ekki
að þurfa að evða orðum að því,
og jafnaðarmönnum sem öðrum,
ætti að vera jafnkært, að úr at-
vinnuieysinu yrði bætt á hvern
þann hátt, sem unt væri. Má það
því heita hin mesta furða, hvílíku
moldviðri Alþbl. hefir getað þyrl-
að upp um jafneinfalt og sjálf-
sagt mál.
Nú er það alkunna, að annar
aðalatvinnuvegur þjóðarinnar, —
landbúnaðurinn, — hefir um mörg
ár átt mjög erfitt vegna fólks-
leysis og verið öllum hugsandi
mönnum hið mesta áhyggjuefni.
Er eiginlega broslegt að þurfa að
rökstyðja jafnalviðurkent mál, er
hefir verið á dagskrá og mikið
bæði rætt og ritað um, nú vsíð-
ustu 10—20 árin. Sjer í lagi er það
broslegt, að heyra fulltrúa bænda-
flokksins í bæjarstjórninni bera
brigður á þetta og var helst að
heyra e.ins og það að leita fyrir
sjer um atvinnu i sveit væri því
íkast að vísa fólkinu út á eyði-
mörku, þar sem ekkert þekktist
nema sultur, fátækt og eymd. —
Landbúnaðurinn fæðir þó og klæð-
•ir sitt fólk og margir lifa þar góðu
Ufi. Það er líka alveg ó})arfi að
rökstyðja þetta frekar þar sem
blöðin einmitt þessa dagana hafa
flutt fregnir, sem sanna þetta
mjög átakanlega, svo gegninga-
menn eru jafnvel sóttir t.il Þýska-
lands. -Jeg þekki líka mesta mynd-
arheimili í Rangárvallasýslu, sem
í haust leitaði um alla Reykjavík
að vetrarmanni, en fann engan.
Jeg fyrir mitt leyti trúi því ekki,
að hjer sje ekki hægt að fá vetr-
armann í sveit. Jeg vil ekki trúa
því, að hugsunarháttur fólks yfir-
leitt sje svo gerspiltur, að hjer
sje ekki fjöldi einhleypra manna,
sem sjái svo sóma sinn, að vilja
heldur vera þó ekki sje nema mat-
vinnungur í sveit, en að þiggja
hje'r framfærslu af öðrum. Auk
þess sem .jeg fæ ekki sjeð, að hjer
blasi þeir framtíðarmöguleikar við
fólkinu, að mikið sje í liúfi. þó
Jeitað sje fyrir sjer annars staðar.
Að ekki er hjer hægt að 'fá fólk
— að minsta kosti í haust —
býst jeg við að komi að miklu
leyti af þvj, að það vantar milli-
liðinn. Eðlilegast væri, að Bún-
fjel. ísl. tæki að sjer að vera það,
en úr því að það ekki tekur sjer
fram um að að vera það, þá sýnist
mjer ekki öðrum standa það nær
en stjórnarvöldum bæjarins og að
vísu ætti engum að vera það auð-
veldara.
Það er svo alls staðar í heim-
inum, að atvinna á hverjum stað
er ekki alt af stöðug og jöfn.
Hjerað, sveit eða bær getur verið
á framfaraskeiði og atvinna mikil,
á öðrum tíma getur þar verið kyr-
staða eða afturför og því betri
lífsskilyrðí annars staðar. Galdur-
inn er þá, að flytja fólkið á milli
eftir því sem atvinnuskilyrðin
segja til. \Htanlega er það fyrst
og fremst unga og ógifta fólkið,
sem liægt er að flytja og sem
verður að sætta sig við að fara
þangað, sem atvinna er til handa
.því. Þes-si krafa er alls staðar
viðurkend, jafnvel í Rússlandi, og
ev ekki neitt íslenskt „íhalds“-
fyrirbrigði. I Rússlandi mun það
vera liaft þannig, að þegar verka-
maður ekki rill þiggja vinnu, þar
sem honum er vísað á hana, þá
ifær liann heldur ekki neinn styrk.
Hann á völina milli þess að vinna
eða svelta. Jeg er svo góður kom-
múnisti, að jeg er á alveg sama
imáli og StaHn í þessu efni. Jeg
jætlast til að ungt fólk, sem ekk-
jert á við bundið fari þangað sem
ívinnu er að fá; jafnvel uppi í
ísveit. Ef }>að ekki vill það, þá
i'má það mín vegna svelta. — En
það er vitanlega sjálfsag't, að
sjá um það folk, sem hvergi get-
ui' fengið vinnu, svo það ekki bíði
r.eyð. — Hitt fær enginn nng
til að hlusta á, að sú krafa eigi
nckkurn rjett á sjer, sem \ erið að
af reyna að berja inn í Reykvík-
inga, þó ekki sje það sagt berum
orðum, að fólkið geti safnast sam-
an á einn stað, t. d. hjer í Rvík
og sagt: Hjer erum við, hjer vilj-
i:m við vera og hvergi annars stað-
ar og við heimtum vinnu. Svo
eiga skattþegnarnir möglunarlauat
að rýja sig inn að skyrtunni og
láta skyrtuna líka, ef með þarf, til
þess að fullnægja þessari heimsku-
legu kröfu.
Þetta er einmitt það, sem er að
gerast hjer og þetta er ein aðal-
ástæðan fyrir annari tillögu minni
um að hefta aðstreymi að Reykja-
vík og skal jeg nú fara nokkurum
fleiri orðum um hana
Jeg skal strax taka það fram,
að ])ó jeg í tillögunni geri ráð
fyrir, að innflutningur sje heftur
eða gerður erfiðari með því að
einhverjar lágmarkskröfur sjeu
gerðar um eignir, þegar menn
’-'lja sctjast hjer að, þá er það
ekki af því, að jeg vilji einskorða
höftin við efnahag. Ef einhverjir
sjá önnur og heppilegri ráð, })á er
sjálfsagt að hafa þau. Má þar
sjálfsagt ýmislegt nefna, t. d. að
þeir hafi fasta atvinnu, kunni ein-
hverja iðn, sem líklegt „je að þeir
geti unnið fyrir sjer með o. fl.
mætti finna.
Það er daglegt umræðuefni að
sveitirnar sjeu að tæmast af fólki.
Skorður við ótakmörkuðu að-
streymi er vitanlega það eina, sem
Reykjavík getur að sínu leyti gert
til þess að hindra þennan flótta
úr sveitunum. Auk unga fólksins,
sem síst er ástæða til að amast
við, ef lífsskilyrði og atvinnumögu
leikar eru fyrir hendi, þá er þessi
flótti aðallega innifalinn í því, að
menn sem gengur búskapurinn erf-
iðlega, eða flosna upp, flytja sig
til Reykjavíkur og heimta hjeri
sitt framfæri, ef vinna bregst.
Þegar talað er um það, að
Reykvíkingar leiti sjer sjálfir
vinnu um alt land á sumrin og
aðrir landsmenn gætu farið að
amast við Reykvíkingum, ef þe.ir
settu slíkar hömlur, þá er hjer
blandað málum. Fyrst og fremst er
enginn að amast við því, að menn
leiti sjer hjer þeirrar atvinnu, sem
til er. Reykvíkingar fara í kaupa-
Þegar þjer kanpiO dósamjólk
þá munið að biCja nm
OYHELRND
því þá fáið þjer það besta.
Jðla-lnnkanpln
er úuggjjeg'ast að gera sem fyrst, á meðan að úrvalið er
sem mest. Höfuin afar mikið úrval af ýmiss konar jóla-
gjöfum með gamla lága verðinu.
K. Einarsson & Bjðrnsson.
Bankastræti 11.
vinnu á sumrin. Ef þeir ekki gerðu
]»að, væri landbúnaðurinn kominu
í kaklakol.Sú atvinnule.it er beggja
þægð. í sddarvinnu býst jeg ekki
við að fleiri fari en ráðnir eru.
ITjer er líka um þörf atvinnuveg-
arins að ræða. En ef þeir, sem
fara í kaupavinnu eða sildarvinnu
til Siglufjarðar, settust um kyrt,
þegar vinnan væri úti og segðu:
Hjer ætla jeg að setjast að, og
jeg heimta vinnu. Hvað yrði þá
sagt? — En það er einmitt þetta,
sem á sjer stað lijer í Reykjavík.
Fólkið þyrpist hingað i atvinnu-
jleit og þegar enga atvinnu er að
fá, þá rís það upp undir forustu
innna svokölluðu jafnaðarmanna
og heimtar vinnu. Og nú eru
kröfurnar farnar að ganga svo
langt, að það er ekki ánægt með
framfærslu, heldur heimtar það
háan atvinnuleysisstyrk, ókeypis
gas, rafmagn, koks o. fl.
Það má vera hverjum hugsandi
manni ljóst, að það getur ekki
fram farið til lengdar eins og nú
og liefir gert undanfarið. Það verð-
ur að finna einhver ráð til að
stöðva fólkið við framleiðsluna,
einkum landbúnaðinn, sem er
rniklu öruggarj atvinnuvegur, þó
gróðinn sje seiutekinn. Og Reyk-
víkingar verða að gera sjer ljóst,
ao ef þeir ekk.i treysta sjer til að
hefta áðstreymið á einhvern hátt,
]cá er ekkert fyrir ])á að gera ann-
að en að borga, því að fyrir fólk-
inu verður að sjá á einhvern hátt,
svo það ekki líði neyð. Hitt getur
oi'kað tvímælis ,hvort nokkur sann
girni sje að heimta atvinnuleysis-
styrk af bænum. f öðrum löndum,
þar sem atvinnuleysisstyrkur hefir
verið tekinn upp, þá veit jeg ekki
betur en að það sje alls staðar
ríkið, sem borgi hann. í öðru lagi
virðist atvinnuleysisstyrkur ekki
hafa gefist öðrum þjóðum svo vel,
að ástæða sje fyrir okkur í mjög
ei’fiðu árferði að fara að taka hann
upp. Atvinnuleysisstyrkur hefir
komið öðrum þjóðum á knje, nú
síðast Englendingum. og enim við
nú að súpa seyðið af honum og
býst jeg ekki við að mönnum al-
mennt þykti seyðið svo ljúffengt,
að ástæða þyki til að fara -að elda
súpuna.
Ilvað sem um þetta er og hver
sem niðurstaðan verður um það,
hvern.ig Reykvíkingar ákveða að
sjá fyrir atvinnuleysingjunum nú,
þá er aðalkjarni málsins þessi:
Árlega bætast við í landinu 1000
—1500 fullvinnandi manns, sem
þarf að fá og heimtar vinnu. —
Megnið af þessu fólki leitar til
Reykjavíkur. Ef það reynist svo,
að ekki þykir fært að hefta þetta
; aðstreymi a.ð meira eða minna
leyti, þá verður Reykvíkingum
[líka að vera ])að' ljóst, að þeir
,verða að borga, verða að bera þær
álÖgur, sem nauðsynlegar eru til
að framfleyta fólkinu og þá vor-
kenni jeg þeim fyrir mitt leyti
heldur ekki að gera það og þá er
sjálfsag't að krefja inn nauðsyn-
legar álögur með harðri hendi.
Jeg kem þá að þriðju tillögunni
um rannsókn á fátækramálum bæj
arins.
Eins og menn vita, eru útgjöld
til fátækramáia orðin mjög há,
nmnu á yfirstandandi ári nema
nálægt % milj. Með öðrum orðum
fer á þessu ári þriðja hver króna
aí útsvörum bæjarmanna í þetta
óvirka starf. í þessum útgjöldum
eru meðtalin læknishjálp, hjúkra-
húsvistir og yfirleitt öll sú hjálp,
sem menn þiggja af því opinbera.
Þó er hjer ekki tallið framlag til
farsóttahúss, sjúkrabifreiðir, berkla
varnir eða styrkir til líknarstarf-
semi, t. d. Líknar, Hjúkrunarfjel.
Rvíkur, Elliheimilisins o. fl.
Jeg býst við að allir sjeu á einu
máli um það, að útsvör bæjar-
manna sjeu orðin afarhá, svo há,
að ekki sje viðbt að hækka þau
frá því sem er, svo neinu nemi.
En ef svo er eftir undanfarin góð-
æri, hvað mun þá, þegar harðnar í
ári? Jeg veit ekki hvað aðrir álíta,
en jeg sje engin llíkindi til að hægt
sje að pína út úr borgurum þessa
bæjar 2% milj. á næsta ári. Hins
vegar eru engin Hkindi til að fá-
tækrastyrkurinn lækki, þvert á
móti verður ekki gert ráð fyrir
öði'u en að hann hækki og það
til stórra muna. Þá er svo komið,
að útsvörin gera litið betur en að
lirökkva fyrir fátækraframfærsl-
unni. Stjórn bæjarins, viðhald
gatna og annara eigna, heilbrigðis-
mál, skólamál, vextir og afborg-
anir skullda o. s. frv. ltosta stórfje.
Hvaða fje er svo eftir til nauð-
synlegra nýrra framkvæmda? Það