Morgunblaðið - 31.12.1932, Blaðsíða 2

Morgunblaðið - 31.12.1932, Blaðsíða 2
2 MORGUNBLAÐIÐ Árshátið Kennaraskólans verður haldin að „Café Vífill“ þriðjudaginn 3. janúar 1933 og hefst kl. 21. SKEMTISKRÁ : Skemtunin sett (af skólastjóra Kennaraskólans). Ræða (síra Þorsteinn Briem kenslumálaráðherra). Kórsöngur (nemendur skólans). Upplestur (þrír nemendur skólans). Einsöngur (hr. Kristján Kristjánsson og spilar sjálf- ur undlir). Dans (hljómsveit Aage Lorange). Þátttökukostnaður er kr. 3.00 pr. mann. Þar í falið kaffi. Kennarar og nemendur, einnig eldri nemendur, vitji aðgöngumiða fyrir sig og gesti í Amatörverslun Þorl. Þorl. í Austurstræti 6, 2. og 3. janúar til kl. 5 síðd. Húsinu lokað kl. 23.30. Undirbúningsnefndin. fielag Velnaðarvörukaupmanna I Reykjavík hefúr ákveðið að loka bnðnm sfnnm allan daginn 2. jannar. Stjtrnin. SkrifsialuiB mðiflitnlngsmanna er lokað annan nýársdag. Stjórii M. F. í. SkrUstofnr vorar verða lokaðar 2. jaunar. Sjðvðtryggingarfjelag islands. 2. janúar verða skrifstofnr nmboðs- og beildverslana lokaðar allan daginn. fjelag íslenskra stórkaupmanna. „Gharmalne11. Fráteknir aðgöngumiðar að dansleiknum í kvöld sækist í versl. Havana fyrir kl. 4. Annars seldir öðrum meðlimum. Þegar litið er til baka yfir liðna árið kann svo að virðast í fljótu bragði, sem fjárhagskrepp- an hafi markað sjer það og sett á það yfirbragð sitt öðrum árum fremur. Jeg bygg þó, að þegar frá líður, muni mönnum verða það ljóst, að hjer á landi hefir þetta ár ekki verið neitt sjerstakt ógæfuár í efnalegu tilliti. Erfið- leikar hafa að vísu verið allmikl- ir á þessu sviði, en að langmestu leyti hafa þeir verið beinlínis af- leiðing undangenginnar ljettúð- ar og óstjórnar og að tiltölulega iitlu leyti átt rætur sínar í ár ferði liðna ársins sjálfs. Fyrir hinn afkastameiri af að- alatvinnuvegum landsins, sjávar- útveginn, virðast erfiðleikar yfir standandi kreppu hafa náð há- marki á árinu, og viðreisnin vera byrjuð. Það er alment lögmál, að slík viðreisn atvinnuvegar að af- stöðnu krepputímabili er undin úr tveim þáttum. Annarsvegar og fyrst og fremst niðurfærsla til- kostnaðar við atvinnureksturinn, og hinsvegar nokkur hækkun á verði afurðanna úr því lágmarki, sem kreppan hafði orsakað. Kunn ugir menn telja, að bátaútvegur landsmanrta hafi á liðna árinu fengið bæði nauðsynlegustu nið- urfærslu á rekstrarkostnaði og hækkun á afurðaverði upp úr undangengnu lágmarki. Stór- skipaútgerðin hefir einnig fengið hlutdeild í verðhækkuninni, en ýmislegt er þar enn í meiri tví- sýnu um nauðsynlega niður- færslu framleiðslukostnaðar en hjá bátaútveginum. Landbúnaðurinn hefir á árinu fengið talsverða niðurfærslu á framleiðslukostnaði, en verðfall afurðanna hefir haldið áfram, og erfiðleikar kréppunnar liggja þess vegna ennþá þungt á hon- um. Hjer við bætist, að vegna þess, hve framleiðslan á mann er ennþá lítil í þessari atvinnu- grein, hvíla yfirsjónir undan- genginna ára ennþá með sérstak- lega tilfinnanlegum þunga á bændastjettinni, og koma aðal- lega fram í tveim myndum, ann- arsvegar sem skuldir, hinsvegar sem lítt bærilegar álögur til sveit- ar og ríkis, og eru það sveitar- gjöldin, sem þar vega þyngst, og eru beinlínis að sliga marga gjaldendur og heil sveitarfjelög. Nú hefir verið skipuð nefnd til þess að safna skýrslum um skuld- irnar, og gjöra tillögur út af því. Vonandi ber starf hennar góðan árangur. Utan að hafa heyrst ýmsar uppástungur um lírlausn þessa máls, eins og gengur. En öll reynsla veraldar sýnir, að ekki er til nema eitt óbrigðult ráð við meinsemd of mikilla skuldá. Ráð- ið er það, að láta tapið lenda á þeim, sem hafa lánað einhverj- um meira en hann er borgunar- maður fyrir. Þetta ráð getur stundum orðið beiskt á bragðið fyrir lánsstofnanir og verslanir, sem hafa lánað ógætilega,.en þaðj er þá þeim og öðrum til viðvör- unar og skapar aðhald um heil- brigði í lánaviðskiftum. Allar til-1 raunir til þess að velta byrði af skuldum annara ’yfir á óviðkom- andi menn eru mjög varhuga- verðar, og frekar líklegar til þess að viðhalda sjúkdómum við- skiftalífsins en að lækna þá. Ef skuldanefndin hefir þessa megin- reglu fyrir augum, má vænta þess að starf hennar verði einn liður í gagnlegum, heilbrigðis- ráðstöfunum fyrir viðskiftalíf landbúnaðarins. En þá er eftir þungi opinberu gjaldanna, og er þar komið að stjórnmálunum. Stjórnmál liðna árcins byrj- uðu með því, að bornar voru fram af hálfu Sjálfstæðisflokks- ins ákveðnar tillögur um fram- kvæmd á sjálfsögðu jafnrjetti allra kjósenda í landinu til áhrifa á skipun Alþingis. 1 tillögum þess um voru sameinuð þau tvö meg- inatriði, sem mest áhersla hafði verið lögð á frá ýmsum hliðum. Annarsvegar var kosningarrjett- urinn gerður jafn fyrir alla, sem ’hans njóta, hinsvegar var varð- veittur rjettur núverandi kjör- dæma til þess sjálf að kjósa sjer- staka fulltrúa fyrir sig til Al- þingis. Um þetta rjettlætismál var svo deilt í þinginu. Deilan var ein- kennileg að því leyti, að and- stæ'ðingar rjettlætiskröfunnar gerðu engar tilraunir til þess að færa rök fyrir andstöðu sinni, enda er það öllum ljóst, að í þjóð- fjelagi, sem vill standa á lýð- ræðisgrundvelli, er ekki mögu- legt að finna nein rök fyrir þeirri skoðun, að kosningarrjettur manna eigi að vera misjafn. Ó- jnögulegt reyndist að fá sam- þykkta viðunandi úrlausn máls- ins á þinginu, og endaði þingið með því, að sú stjórn, sem hafði haft forustu andþófsins í málinu, hröklaðist úr sessi, en við tók samsteypustjórn, sem lofaði að leggja tillögur um sanngjarna úrlausn þessa máls fyrir þing það, sem næst kemur saman. Á sviði stjórnmálanna er það því jafnrjettiskrafan og myndun samsteypustjórnarinnar út af henni, sem mótar svip liðna árs- ins. — Að sjálfsögðu höfðu menn vonast eftir því, að stjórnar- störfin mundu fara að ýmsu leyti betur úr hendi hjá samsteypu- stjórninni en hjá fyrrennara hennar. Þær vonir hafa ræst að því leyti, að nýja stjórnin hefir ekki framið nein hneykslisverk — og það út af fyrir sig er stór- kostleg framför frá því niður- lægingarástandi, sem stjórn landsins var komin í — og ýmis- legt liggur eftir hana, sem bein- línis horfir til bóta. En hafi einhverjir gjört sjer vonir um, að samsteypustjórnin mundi leysa úr því viðfangsefn- inu á sviði stjórnmálanna, sem kreppan sjerstaklega krefst úr- lausnar á, þá hafa þær brugðist. Fyrir mitt leyti hafði jeg ekki gjört mjer vonir í þessa átt, og I því ekki orðið fyrir neinum von- brigðum. Það liggur í augum uppi, að með svo stórkostlegri jlækkun á verði afurða, sem orð- in er og haldast mun, þótt krepp- „DTN6JA" er íslenskt skúri- og ræstiduft og fæst i ■>- Nýlenduvðruversluniit les Zimsen. unni sjálfri ljetti af, verður al- gjörlega ókleift fyrir atvinnu- vegi landsins að bera uppi jafn- mikil gjöld til opinberra þarfa, eins og þau, er tekin voru af mönnum á hófleysisárunum 1928 —1931. í ^veitunum eru það, eins og áður var getið, sveitargjöldin, sem komin eru úr öllu hófi, í kaupstöðum og kauptúnum eru það engu síður eða nokkru frem- ur gjöldin til ríkissjóðsins. Nið- urfærsla opinberra gjalda er ó- hjákvæmileg nauðsyn, eins og nú er komið. Frá fyrverandi stjórn var auðvitað engrar for- ustu að vænta í þessu efni, því að algerður óvitaháttur í fjármál- um var það sem fastast og á- kveðnast einkenndi allan henn- ar feril. Síðustu vonirnar um að finna fjármálavit innan forystu- hóps Framsóknarflokksins voru tengdar við Ásgeir Ásgeirsson. En á síðasta þingi beitti hann sjer gegn alveg sjálfsögðum til- lögum um það, að þingið tæki þetta mál til rannsóknar. Jeg veit ekki hvort heldur var, að hann sjálfan vantaði skilning á nauð- syninni, eða fjármálaóvitarnir í flokknum knúðu hann til þessar- ar andstöðu. En hvor sem orsök- in var, þá var ekki með neinni skynsemd unt að gera sjer vonir um að hann tæki það mál upp af neinni alúð sem stjórnarforpeti og fjármálaráðherra milli þinga, sem hann hafði lagst á móti í þinginu, þegar hann var orðinn fjármálaráðherra í hinni fyrver- andi stjórn. Enda er ekki vitan- legt annað en að á þessu sviði sje alt ógjört ennþá, þótt samsteypu- stjórnin efalaust hafi gætt sparnaðar langtum betur en fyrri stjórnin, að því er viðkemur öllum daglegum rekstri. En þetta er ekki nóg. Nauðsynlegar niður- færslur á gjöldum til opinberra þarfa fást ekki nema með víðtæk- um skipulagsbreytingum á mörg- um útgjaldasviðum og tilsvarandi breytingum á gildandi löggjöf og fyrri stjórnarákvörðunum. Hafi samsteypustjórnin eitthvað unnið að þessu, þá er það enn sem kom- ið er í kyrþey og án þess að al- menningi sje kunnugt, en fyrir mitt leyti er jeg hræddur um að þetta sje alt ógjört enn. Svo að segja í öllum nágranna- löndum vorum hefir kreppan nú þegar fyrir nokkru knúð fram margvíslegar ráðstafanir til var- anlegrar niðurfærslu á opinberum gjöldum, og þessu er stöðugt hald- ið áfram þar, með því að draga fleiri og fleiri svið hins opinbera inn undir slíkar aðgerðir. Kreppu atvinnuveganna getur ekki orðið afljett hjer á landi fyr en slíkar ráðstafanir eru komnar til fram- kvæmdar. Það hefir dregist of lengi að byrja á þeim, og verður nú hið byrjandi ár að skera úr því, hvort forsætisráðherra sam- steypustjórnarirnar hefir þrek til þess að taka upp forustu í þessu alveg nauðsynlega — en vitanlega mjög svo vanþakkláta — starfi.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.