Morgunblaðið - 18.06.1933, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Það er ömurleg mynd, sem við
sjáum þarna af íslensku tómlæti,
ræktarleysi og andlegri visnun.
Yei þeirri þjóð, sem er ræktar-
laus við fornar minningar sínar,
en þó um fram alt ef hún rækir
ekki minningu sinna bestu manna
og reynir að greiða vexti af þakk-
arskuld sinni við þá. Hún er á
hættulegri braut, hún er rótlaus
og hún byggir hús sitt á sandi.
Útvarpserindi heyrir ekki nema
nokkur hluti þjóðarinnar, og af
því að hjer er um að ræða mál,
sem varðar hana alla, þá ætla jeg
nú að segja frá tillögu Ólafs
Björnssonar, úr því að ekki hafa
aðrir orðið til þess. Hún er ofur
einföld, eins og úrlausnir vanda-
mála eru venjulega, þær er vel
reynast. Hann leggur það til, að
í hverri einustu sókn á landinu
verði valin fimm manna nefnd,
Hallgrímsnefnd, er hafi það hlut-
verk að safna fje til kirkjunnar.
Er svo að sjá, sem hann ætlist
til að presturinn hafi forgöngu
málsins, og skal jeg ekki leggja
á móti því. Það er eðlilegast og
reynist vonandi vel, enda þótt
mjer sje kunnugt um þann sorg-
lega og ótrúlega sannleik að til
eru þeir prestar, sem alls engan
áhuga hafa á þessu máli, hafa
engin skilning á því og virðast alls
ekkert vilja 'á sig leggja fyrir það.
En þeir eru væntanlega hreinar
undantekningar. Hann vill gera
það að reglu, að í hverri nefnd
sjeu bæði karlar og konur
telur æskilegt að konur sjeu í
meiri hluta. Alment' dýrka jeg
ekki kvennavald í opinberum
málum, en í þessu tilfelli er jeg
tillögumanni þó svo eindregið
sammála að 'á þetta atriði mundi
jeg blátt áfram vilja leggja á-
herslu. Hjer er verkefni sem góð-
um konum sæmir að láta til sín
taka, sem jeg veit að þær vilja
sinna og er sannfærður um að
þær munu yfirleitt rækja með
meiri kostgæfni og betra árangri
en karlmenn.
Pjárframlögin, sem Ólafur fer
fram á, eru ekki gífurleg. Iíann
bendir á það, að ef hvert heimili
á landinu vildi nú í þrjú ár
leggja fram sem svaraði 10 aur-
um á heimilsmann á ári, þá væri
þar með fengið það fje, sem á
vantar að unt sje að hefjast handa
til þess að reisa þá kirkju, sem
þjóðin þvrfti ekki að blygðast
sín fyrir.
Spurningin er nti aðeins sú,
hvort menn fáist til að láta af
hendi rakna þessa -30 aura, sem
greiðast mega á þrem árum. Þeirri
spurningu er jeg ekki bærari að
svara en aðrir, en sjálfur efast,
jeg ekki um það. Viljan einn er
um að ræða., því til allrar ham-
ingju er ekki til á íslandi svo
snautt heimili að 10 aurar á
mann sjeu því tilfinnanleg út-
gjöld. Einhver kann að segja, að
það verði trúaða fólkið eitt, sem
þetta geri; í hinum vantrúuðu
eígi Hallgrímur Pjetursson engin
ítök, og þeir sjeu margir. Þetta
er ekki rjett. Orð Hallgríms hafa
í sjer falinn þann töframátt and-
ríks sannleika og speki, sem
smýgur dýpra en nokkur trúar-
játning og tekur margan þann
enginn sem mig þekkir mundi
svo ómarkglöggur að hann drægi
mig annað en í vantrúardilkinn,
en eigi að síður eru þó sálmar
Hallgríms á meðal þess, sem jeg
ann mest, og því er minning hans
mjer einnig kærari en svo að jeg
hafi orð til áð lýsa. Líkt mun
vera um fleiri týnda sauði. Það
er alls ekki vantrúin sjálf, sem
jeg óttast að sjái eftir tíeyringn
um, en annað kann að gera það.
Eitt hið átakanlegasta skáldrit
sem til er, nefnist „Dauðar sálir“,
og jeg býst við að margir les-
enda minna hafi einhvern tíma
á lífsleið sinni hitt fyrir lif-
andi líkami, sem virtust geyma
dauðar eða líflitlar sálir. Víst
er um það, að sjálfur hefir Hall
grímur rekið sig á eitthvað þessu
líkt, því oftar en einu sinni víkur
hann að því í sálmum sínum, eins
og t. d. þegar hann segir: „Sálin
í brjósti sofnuð sýnist að mestu
dauð.“ Hvað sem líður ítalska
málshættinum, sem segir að á síð-
ustu kápunni okkar verði engir
vasar, óttast jeg að þeir, sem
fjenu eiga að safna, kunni að
reka sig á dauðar sálir, sem jafn
vel í þessu tilfelli kreppi hnefann
um tíevringinn. „Guð er ekki guð
dauðra, heldur lifenda“ og það
sem lífvana er, getur jafnvel ekki
andríki Hallgríms snortið. En
varla held jeg að þeir hrafnar
verði svo margir að ekki gerist
einhverjir til þess að borga fyrir
og þá, svo að áætlunin standist eftir
sem áður.
Blöðin hafa ekki ótakmarkað
rúm og jeg ætla því að leiða hjá
mjer frekari greinargerð fyrir hug 11
mynd Ólafs. En það er jeg viss
um að í framkvæmd kemst hún,
og þegar nú loks málið kemst, á
skipulega rás, þá held jeg að fleira
falli til en tíeyringurinn. „1 heiðn-
um og helgum sig, á horfnri og val
nýrri öld“ hafa allar þjóðir haft
trú á áheitum. Um þá trú mega
menn deila ef þeir vilja, jeg ætla
engan þátt að taka þar í. En ef
menn hafa trú á áheitum eða vilja
reyna þau, ætli Hallgrímskirkjan
væri þá ósigurvænlegri en annað?
Þeim sem á annað borð hafa nokk-
urn skilning á þessu málþ skilst
það fullvel. að hjer er um annað
og meira að ræða en hús það, sem
rísa á í Saurbæ og nefnast Hall-
?rímskirkja. Hversu veglegt sem
bað hús kann að verða, þá verð-
ur það þó fyrst og fremst hið
sýnilega tákn hins sem er aðal-
atriðið og ósýnilegt. Meginatriðið
er að láta í Ijósi meira en „tveggja
alda gróna ástarþökk" þjóðarinnar
til síns besta manns með því að
veita hvatningu og stuðning til
þess, að áfram verði haldið því
starfi sem hann vann, svo að þjóð-
in megi „þroskast á guðsríkis
braut“ meðal fólk af norrænum
kynstofni heyir lífsbaráttu sína í
þessu kalda og hrjóstruga landi.
Vera má að hin ágæta hugmynd
ura árfega kirkjuhátíð í Saurbæ
til minningar um Hallgrím verði
þessu fjársöfnunarmáli að nokk-
i'.rum styrk, en mest hygg jeg að
sá styrkur komi fram óbeinlínis.
Hiuu get jeg trúað, að þau há-
tíðahöld kunni að verða kirkju-
legri starfsemi í landinu til meira
má hann því vel una.
Þann kalla jeg gæfumann, sem
fær það hlutskifti að gera fagr-
ar hugsjónir að veruleika, og jeg
er sannfærður um að með tillögu
sinni hefir Ólafur Björnsson loks
bent á greiðfæra leið til lausnar
þessu máli. Enginn, sem til hans
þekkir, mun vantreysta honum
að fylgja því nú fram til sigurs,
<>■ samverkamenn mun hann finna
vo vítt sem bygðir ná á íslandi.
Sn. J.
ir. Frasier.
hugfanginn, sem kennisetningar gagns þegar fram í sækir heldur
guðfræðinnar láta ósnortinn. — | en tillögumanninn hefir órað fyrir
Þannig er það (svo að jeg taki, þegar hann fyrst ljet uppskátt um
það dæmið sem næst liggur), að hugmynd sína. Pari þetta svo, þá
Þriöja febrúar síðastliðinn
barst hingaS skeyti frá Ameríku,
um það, að Jenný Þóra Jónsdóttir,
Frasier hafi látist daginn áður.
Skeytið sendi frú Jakobína Jóns-
dóttir, skáldkona, í Seattle, fjöl-
skyldu hinnar látnu.
Jenný Þóra Jónsdóttir var dótt-
frú Arndísar Þorsteinsdóttur,
systur liinna þektu Þorsteinssona,
síra Bjarna á Siglufirði, Halldó'rs
Háteigi og Þorsteins í Þórs-
hamri. Jón Jónsson, faðir Jenný-
ar, var ættaður af Álftanesi. Hann
ek'pstjóri' á fiskiskipi og
lagði iit hjeðan í apríl árið 1900,
en kom aldrei aftur. Skipið hefir
að sjálfsögðu farist, en ,hvar eða
hvernig það atvikaðist er engum
ljóst. Heilt ár var frú Arndís
milli vonar og ótta. Ýmsir hjeldu
að mennirnir kynnu að hafa kom-
ist í útlent skip og bjargast þann-
ig, þó skip þeirra hefði farist og
myndu þá dg þegar koma heim.
Svo fór þó eigi. 14. desember árið
1900 fæddist Jenný. Eðlilega bar
heilsa bamsins ótvíræðan vott um
sálarkvalir móðurinnar um þær
mundir.
Guðný hjúkrunarkona, gift síra
Sigurði Einárssyni, lærði hjúkrun
á sjúkrahúsi í New York, og því
var það að Jennýu langaði til
að freista gæfunnar og fara þang-
að til systur sinnar.
Seytján ára byrjaði hún að
”:nna fyrir sjer í óþektu landi
lijá ókunnu fólki. En frábærar
gáfur og yndisþokki hennar, sem
engum duldist er henni kvntist,
gerðu það að verkum, að híin
fekk brátt stöðu á skrifstofu í
stóru líftryggingarfjelagi í New
Yrok, og stundaöi hún nám jafn-
framt í frístundum sínum. Vorið
1925 giftist hún manni að nafni
Frasier, og fluttust þau til Se-
attle. Samvera þeirra var ekki
löng, því vorið 1926 veikt.ist
Jenný af sjúkdómi þeim, sem hana
dró til bana. Eftir það varð sjúkra
húsið heimili hennar lengst af.
Sagt er að læknar og hjúkrunar-
konur á sjúkrahúsinu hafi mjög
dáðst að þreki og þolgæði henn-
ar í þessari löngu legu. Lífsgleði
og innri ró og friður voru megin
þættir Mfs hennar þessi mörgu
sjiikdómsár. Lífsskoðun hennar
er best lýst með hennar eigin orð-
um í brjefi, sem. hún skrifaði
þeirri, sem þessar línur ritar, 10.
janúar síðastliðinn: „Það er alt
gott af mjer að frjetta eins og
vant er. Jeg er að smá læra og
•kilja betur, hvað dýrmætur minn
skóli er. Lifið er fult af tækifær-
um, og því meiri sem erfiðleikarn-
ir eru, þess betri tækifæri. Dag-
lega sköpum vjer framtíðarforlög
vor, og að því starfa jeg nú. Það
gerir mig svo hamingjusama“.
Hvílík orð skrifuð af konu, sem
var sjer þess meðvitandi að um-
skiftin voru í nánd! Oll br jef
hennar voru í þessum anda.
Prú Jakobína Johnson skrifar
um kveðjuathöfn, sem höfð var á
sjúkrahúsinu 7. febrúar, daginn
áður en likbrenslan fór fram, að
viðstöddum allstórum hóp íslend-
inga frá Seattle: „Fyrst las síra
Albert Kristjánsson kafla úr ,Gíta‘.
Síðan söng Gunnar Matthíasson
„Drottinn vakir“, eftir Sig. Kristó
fer Pjetursson. Þá flutti sira Al-
bert framúrskarandi góða ræðu.
Síðan bar jeg fram þakkarorð, sem
sú látna bað mig fyrir, og svo
™ Gunnar „Rósin“. Þá lauk
athöfninni með stuttri bæn, Blóm
frá vinum hjer prýddu, og sló
fögrum ljósbjarma yfir andlitið,
(kistan hefir verið opin), sem var
frítt og gáfulegt alt 1 gegn“.
Allir ættingjar og vinir Jenný-
ar samgleðjast henni. Hafi hún
.verið hamingjusöm á banabeði, er
hún það vissulega i enn ríkara
mæli nú. Tslendingarnir í Seattle
gerðu umhyggju sína fyrir Jennýu
ekki endasleppa. Þökk og heiður
sje þeim fyrir það.
H. Á.
Funöargjörð.
Knapinn.
Jeg heilsa þjer einasta einum,
þii útvaldi mera caud. phil.
Þú kemur á kostunum hreinum,
við kómum, þeir gömlu, í bíl.
Þú ort sólskin og sætur í hófi
og saklaust þitt kappreiðatár;
það skellur hjá sumum í skúrum
full skarpt, hjer við Elliðaár.
Nú heldurðu heim eins og engill
og hratt yfir veginn þig ber.
Hann verður þess vakrari, hann
Þengill,
som vinið fer betur í þjer.
Svo kyssir hún Kata þig heima,
hún ltveið dálítið fyrir þjer samt,
ekki frítt, væri farið að dreyma
að þú færir of langt — eða skamt.
Hún veit ekki ’ um koss, sem þú
kystir
sem kærleikans gróandi vott,
en elskar þig eins og þig lystir
og alt er svo fagurt og gott.
Sigmrður Sigtirðsson,
frá Arnarholti.
Þefir,
sem kaupa trúlofunarhrinffa
hjá SÍKurhór verða altaf
ánægðir.
Hið góðkunna vísnaskáld ,Zeta‘j.
er velur sjer jafnan yrkisefni úr
bæjarlífinu, hefir ekki lengi látið
til sín heyra, þangað til hann hjer
um daginn, að því er liann sjálfur
sagði, fann þessa „fundargerð'1
a bak við eyrað.
Um messutímann mættu flestir
á miðri götu í vorri borg.
Heimamenn og heldri gestir
á húsþök, skúra’ og tunnur sestir.
í engum stað sást örla á sorg.
Var eins og menn væru hrestir
á veigamiklum sopum.
— Stefán miðlar dæmalausuna:
dropum. —
Pyrst var langur sálmur sunginn
um sjálfan Hitler — lausnarann. —
Hann var eldi’ og ógnum þrunginn.
Innri tók að magnast þunginn.
Ur augum flestra eldur brann.
Einhver hreyfing út var sprungin,.
ei ber því að neita.
Þjóðarvakning, — það mátti nú
heita. —
Lengri Gísli í stólinn stígur,
starði á hópinn þjett og hvast.
Böddin hvell Um hvolfin smýgur,
hnefinn út í bláinn flýgur.
—ITattinum mínum hjelt jeg fast.
Oft fær sá er engu lýgur
aðkast heimsins barna.
— Gísla veittust þakkir miklar-
þarna. —
Næstur styttri Gísli gengur
gleiður ræðustólnum að.
Bláa augað lafði ei lengur.
Líklega er hann besti drengur
og Hitlers sinni’, — en hvað um
það? —
Mjúkur eins og eltiþvengur .
andi’ af þýsku tæi,
vel frímerktur var — og alt í lagL
Ötal fleiri orðið fluttu,
einn var Páll, og nokkur börn.
Ut úr hópnum ýmsir spruttu,
af ákafanum nærri duttu,
og „möluðu sinni kjaftakvörn' ‘.
í andartaki æði stuttu
endurreisn og fleira
fengu þeir, sem þurftu ekki meira.
Af hattinum jeg hendi slepti
hræddur mjög, en sló þó til.
Engan framar arnsúg hrepti.
Enginn Gísli hnefann krepti.
Algert logn eða’ um það bil.
Pjöldinn sínum hnöppum hnepti
og Hitler blessa náði
að Gíslinga og góðra manna ráðí.
Þvínæst lokasálminn sungu
sálirnar af klökkri þrá.
Pór hann vel af flestra tungu,
fáir nema Gísli sprungu
— ekki Gúmm — nei, — af og frá.
Þau eru góð hin þýsku lungu,
þar sem nóg er vitið.
— Sendisveinar flúnir. — Pundl
slitið. —-
Þjóð mín rís úr rökkurdvala
við rauðan fána’ og hakakross.
Út við striind og upp til dala
(á öðrum hverjum beljuhala)
merki þessi mæta oss.
Það er ekkert um að fala,
hjer eru tveir í ráðum,
Stalin, og svo Hitler, — lieill sje
báðum. —