Morgunblaðið - 29.03.1935, Blaðsíða 3

Föstudagmn 29. mars 1935.
M O R G TT N H li A'T) I Ð
3
Úr|ræðu sr. Bjarna Jónssonar.
„Foringjar veittu for- j
ystu — fyrir það lofiS
Drottinn“.
í»essi orS heilagrar ritningar
ea*u í huga mínum, er kvaddur
er Jón Þorláksson borgarstjóri.
Er jeg frjetti lát hans hafSi
jeg yfir með sjálfum mjer orS
skáldsins um hinn eina, er svo
margra stóS í stað.
Menn setti hljóða við þessa
helfregn, því að menn fu.ndu,
að lándið og þetta bæjarfjelag
var svo miklu svift.
Söknuður og sorg settu sinn
blae á blæinn, ekki aðeins hjá
fylgismönnum og vinum, held-
ur einnig hjá þeim, er voru á
öðru máli en hann..
Það er í fornum sögum frá því
sagt, er menn stóðu yfir mold-
um eins af höfðingjum lands-
ins, og þá er svo að orði komist:
„Stóð þar margur maður yfir
með harmi míklum“.
Þetta sjest í dag. Hjer fylg-
ist að kærleikur og lotning,
söknuður og þakklæti.
Minnumst í sorg vorri hins
þróttmikla orðs: „Til frægðar
skal konung hafa, en ekki til
langlífis“. Hjer er eftir þann
mann að mæla, er lifði til frægð
ar, landi og þjóð til heilla.
Fyrir rúmlega 38 árum bar
fundum okkar fyrst saman. Þá
horfði jeg á hann með aðdáun,
því að hann var fremstur í
flokki ungra manna sakir lær-
dóms og snilli.
Og mín síðustu kynni af hon-
um er aðdáun á orðum þess
manns, er jeg vissi, að treysta
mátti.
Hjer var mannvit, er stjórn-
aði gifturíkri æfi.
Byrði betri berrat maður
brautu at en sje mannvit mikið.
„Hjer á landi þarf svo
margt að brúa“.
Sá sem mannvit á, sjer hverju
er ábótavant og hvað gera
þarf. En hpnum nægir ekki að
sjá það. Hann lætur sjer ekki
nægja að horfa á torfærur, að
standa á bakkanum og horfa
á hina stríðu elfu.
Hann spyr:
Hvernig er hægt að komast
yfir?
Hann sjer, að „hjer á landi
þarf svo margt að brúa“. Þetta
sá hann, sem vjer minnumst í
dag. Hvatningarorð náðu til
hans lík þessuni fornhelgu orð-
um:
„Leggið braut, leggið braut,
greiðið veginn, ryðjið hverjum
ásteytingarsteini úr vegi þjóð-
ar minnar“.
Ættjarðarást hans birtis í
þjóðnýtu atorkustarfi.
Það er i Nýja Testamentinu
sagt um höfðingja einn:
„Hann elskar þjóð vora“.
Þetta hafa margir sagt og
segja um Jón Þorláksson.
Æfistarf hans stjórnaðist af
þessari ákvörðun: „Vígjum
landi vit og krafta“.
Vit og kraft átti hann og
beitti hvoru tveggja vel.
Hann hugsaði fyrst, og hugs-
aði vel, talaði svo og ritaði, og
starfið var í samræmi við töluð
0g rituð orð.
Sjilfur sá hann og vissi, en
vildi einnig, að aðrir yrðu sjá-
andi. Þeir, sem vilja opna öðr-
um nýtt sjónarsvið, verða oft
mikið á sig að leggja.
Eitt er að vita og skilja, ann-
að er að fá aðra til hins sama.
En þetta er einmitt það, sem
menn munu lengi muna, er þeir
minnast J. Þ. Það var hægt að
byggja á hugsun hans. Það
mátti treysta því, er hann sagði.
„í hvert sinn er jeg
fór a f fundi þínum
varð jeg betri“.
Sókrates var þannig lýst af
einum lærisveini hans: „1 hvert
sinn er jeg fór af fundi þínum,
varð jeg betri, sjerstaklega er
þú talaðir“. Þessi orð mættu vel
lýsa því, er í huga margra býr
í dag. Jóni Þorlákssyni ljet vel I
sú list, að skýra með rökum. I
Hann talaði og ritaði ljóst j
um málið, sem fyrir lá. Vjer ■
munum hinn rökfima mann, er
hafði ráð á að nota ekki meið-
yrðin, enda voru þau síst að
hans skapi. Hann horfði á mál-
ið sjálft, og beitti starfskröft-
um sínum til úrlausnar.
Þess vegna var hann sjálf-
kjörinn foringi, foringi í þjóð-
málum, í æðsta valdasessi, og
foringi í höfuðstað landsins.
„Foringinn verði eins
og sá er þjónar".
En það var fjarri skapi hans
að líta á starf foringjans sem
drotnandi vald.
í hjarta hans geymdist þetta
heilaga orð: „Foringinn verði
eins og sá, er þjónar“. Slíkur
foringi er sístarfandi, býr
menn sína að vopnum og æðr-
ast ekki, þó að hann fái á sig
sár. Slíkt verður í orustu, ef
menn sjálfir berjast. Menn
gleyma sjer oft í orustum. Það
gerði Jón ekki. Starfi og bar-
áttu var stýrt með mannviti.
Bæði’á friðar. og stríðstímum
var honum um það hugað að
gera rjett, eins og það særði
hann í hjartastað, ef menn
yrðu að þola órjettinn.
Bundinn af samvisku sinni
var hann hlýðinn hinu rjetta
og leit svo á, að órjetti ætti á-
valt að hnekkja með rjettlæti.
Hugsun hans og ályktun var
frjáls og sjálfstæð, en um fram
alt og fyrst og fremst rjett.
Yfir dyrum háskóla eins eru
letruð þes'- orf •
, i hugsa i álst er mikils
um vert, að hugsa rjett er miklu
meira virði“.
Starf oóns Þorlákssonar var
móiaö af þesSum orður' Skýr
var ha hi ,..un og sl i va,
hans mál.
2g hefi i. yrt hann skj
flókið mál á fáum iVnútum, svo
j það sasl ljóst, em áðir var
hulið. Þ?A var brugðiö britu
yfir máiið. 'Te n urðu öru.;,'gir.
Menn fund": Þetta 'r sj 'f-
* tt og rjett.
pað va- þessi öryggishugsan,
er bjó hjá mönnum, er Jón
varð borgarstjóri, og þetta ör-
yggi átti ht' ia hjá fleirum en
flokla önnu n hans.
.vi r vitur og rjettsýnn,
aivörug' nu og grandvar,
Formaður Sjálfstæðisflokksins, Ólafur Thors, talar í þinghúsinu.
skjöldur hans svo hreinn, að
hann hiklaust gat gefið þessum
orðum samþykki sitt: „Rjett-
læti hefur upp lýðinn, en synd-
in er þjóðanna skömm“. Þess
vegna var honum það áhuga-
mál, að hin uppvaxandi kynslóð
fengi fræðslu í hinum heilögu
sannindum, svo að æskan þekti
mun á rjettu og röngu og væri
frædd um hinn rjetta veg.
Jeg geymi mynd af heilum
manni og einbeittum, er horfði
beint fram með örugga sann-
færing í huga sínum. Kapp átti
hann með forsjá. í sambandi
við vitsmuni hans og starf
hugsa jeg um þetta ritningar-
orð: „Verið fullorðnir í dóm-
greindinni“.
Þannig varð hann snemma
fulíorðinn, og aldrei gamall.
„Eflið heill borgarinnar, sem
jeg flutti yður í“.
Þessi orð lærði Jón, er hann
var á barnsaldri, og eftir þeim
var breytt til síðustu stundar
æfi hans. .
Til Reykjavíkur kom hann á
æskuárum, og sýndi þá, hvert
komast má. Hjer í bæ var hann
í nýtu og veglegu manndóms-
starfi, og um all-langt skeið
hafa menn notið krafta hans,
og bygt á hyggjuviti hans og
djúpsæum skilningj. Hjer lifði
hann og starfaði, eflandi heill
þjóðarinnar og fram að síð-
asta andartaki eflandi heill
Reykjavíkur.
Vopnum til sóknar og varnar
beitti hann vel, og vopnin fengu
ekki að ryðga, því að svo oft
þnrfti að nota þau.
Hetjulund átti hann og þrótt,
og vegna hans nv ksæknu
frægðar tengir hin xslenska
þjóð þakkk J við minninguna,
m um .’.ann geymist — —
------og sólarsýn.
En vegna hins viðkvr.m.
hjarta og einlæga kærleika er
mynd hans og minning umvaf-
in sólarbh ’i á einum stað, á
heimilinu hjá ástríkri eiginkonu
hans, suxn hefir gla' ;t með hon
um á nörgum unaðs stundum
og borið með honum rðarnar, i
borið smyrsl kærleikans á sár- j
in, sem hann f jekk á sig í stríði j
lífsins. Hún vissi það best, nu. tj
honum sjálfum, hvernig hu.m
var s; '"ður. En i *áð dimmu
og brr .Mu sást h * rrbirta og
fögur gleði. Þetta er alt bjart-
ara en orð mín fá lýst. En jeg
veit, að kærleikur og sorg fylg-
ist nú að og þakklætið er þeim
samferða. Þakklæti elskulegi’ar
eiginkonu og liinna hjartkæru
dætra, sem hafa notið kærleik-
ans, er ávalt leitar að nýjum
tækifærum til þess að auka
blessun. Þetta þakklæti býr hjá
báðum ungu mönnunum, sem
nutu svo lengi skjóls á heimili
þeirra hjóna. Jeg veit, að í
hjörtum margra býr þakklæti
í dag. B.jart hefir verið á því
heimili, ,þar sem kærleikurinn
hefir tendrað ljósin og dreift
blómum á brautina.
Eldur es bestúr með ítason-
um og sólarsýn.
Við arineld heimilisins sá
Jón Þorláksson birtuna ofar
öllum skýjum. Þessi sólarsýn
hvarf honum ekki. Nú er dap-
urt um að litast í sorgarranni,
hrygð eftir látinn bróður, mág
og vin. Hrygð er í hjörtum svo
margra, því fallin er hetja.
En það væri áreiðanlega að
gera Jóni Þorlákssyni á móti
skapi, ef vjer í hrygðinni mist-
um kjarkinn.
„Skiljið mig hjer eftir,
en náið sigrinum“.
Það var herforingi einn, sem
barðist hraustlega og eggjaði
■lið sitt til framgöngu. Hann
særðist ólífissári, og lífið var
að fjara út. Menn hans stóðu
harmi lostnir. En hann s. gði:
„Skiljið nn. hjer eftir, en náið
sigrinum' Orð foringjans fyltu
þá eldmóði.
larnig á sorgin ð verða
lyftis íg, einnig í dag. Það er
sem, jeg heyri þennan hug-
djarfa mann segja:
„Unnið mjer hvíldarinnar, en
berjist til sigurs. Áfram til
starfs og stríðs fyrir land og
þjóð“.
' Hjer skal hvatning berast til
vor allra, vfir líl ur hins
mæta æctjarö„rsc ..ai il þjóð-
arinnar, sem hann elskaði og
barðist fyrir.
„Sannleikurinn mun
gera yður frjálsa“.
Meir en hálfa öld hafa
kirkja og Alþingishús verið
hjer hvort við annars hlið. Hjer
í þessu húsi hefir hvert þing'
verið helgað um langt skeið.
Hjer á samstarf að vera til
stuðnings hinu helga og sanna.
Skipum oss undir merki sann-
leikans. Gleymum því ekki, að
á silfurspjaldi í hymingarsteini
Alþingishússins eru þessi heil-
ögu orð: Sannleikurínn mun
gjöra yður frjálsa“.
Verum sannleikans megin. í
baráttu fyrir heill þjóðar vorr-
ar. —
* í miðri Reykjavík er þessi
heilagi staður, og í þessari
kirkju hafa orð borist til bæj-
arbúa í gleði og sorg. Og nú
skulu í dag hvetjandi orð ber-
ast til allra þeirra, sem kveðja.
Jón Þorláksson.
Frá húsi Drottins skulu þessi
orð berast á útfarardegi borg-
arstjórans, orð Drottins til þjóð
ar vorrar:
„Hlýðið minni raustu, þá
skal jeg vera yðar Guð ög þjer
skuluð vera mín þjóð“.
Höfum það hugfast, að „hver
þjóð, sem í gæfu og gengi vill
búa, á Guð sinn og land sitt
skal trúa“.
Guð styrki hvern frækinn og
frjálsan mann,
sem framför sannasta þekkir,
sem landslýðinn bætir og berst
fyrir hann
uns bresta þeir síðustu hlekkir.
Þetta er í dag minning, og
þetta er í dag hvatning.
„Heitstrengingarstund“.
Látum þessa stund vera heit-
rtrengingarstund. Strengjum
pess heit, að vjer skulum hver
á sínum stað vinna að héill ís-
lands, svo að áform megi verða
tekin í anda þéssara fornu
orða: „En vjer skulumallastund
á leggja, að ósætt falli, sátt
rísi, sálin hjálpist, og langur
friður standi í þessu landi“.
Áfram, því með dug og dáð,
Drottins studdir ást og náð.
I emu hinu veglegasta must-
eri er áletrunin aðeins þetta
eina orð: Foringi. Þetta kallar
á djúpa hugsun og alvöru.
Mennirnir hverfa. Þjónarnir
eru kallaðir burt. En foringinn
er eftir, sá sem oss öllum getur
hjálpað. Hann segir: „Þjer kall
Fi'amh. á 6. síðu.