Morgunblaðið - 29.03.1935, Blaðsíða 4

t
4
m
MOKöUNB LAÐÍÐ
Mggwf. ", »..■•<■ ■»«?«» .(*£*«** • ..• -rtwrv. ...; i--T;r -Tfrrirtiiíiromr ,
í’östudaginn 29. mars 1935.
........... 4. . . ....
Forlög mfólknrmáls-
ins ráðin á Alþingi.
AII Tímaliðið i neðri deild
hefir vtrið handfárnað.'
Umræðurnar í neðri deild Al-
})ingis um mjólkurmálið, stóðu til
kl. rúml. 1 í fyrrinótt. Var })á
tokið umræðunni, en atkvæða-
greiðslu var i'restað, vegna fjar-
veru margra þingmanna. Aðal-
f I utningsmaður frumvarpsins,
P.jetur Ottesen gat ekki tekið
þátt í þessari umræðu vegna las-
leika.
Hjer verður skýrt frá fáeinum
atriðnm er fram komu í fyrri-
nótt.
Hagsmunir „vissra“
neytenda.
Eins og- áður var frá skýrt,
fiutti Stefán Jóh. Stefánsson
Janga ræðu um mjólkurmálið í
fyrrakvöld.
Hann minti'st á málefnasamn-
iug sósíalista og Tímamanna, er
gerður var fyrir stjórnarmynd-
unina. Hann hefði að geyma á-
kvæði um það, að stjórnarflokk-
arnir ætluðu að skipuleggja af-
urðasöluna með hagsmuni beggja
fyrir augum, framleiðenda og
neytenda.
Mjólkurlögin hefðu verið sett
með það fyrir augum, að gæta
„hagsmuna vissra neytenda", sagði
St. Jóh. ennfremur. Með hags-
munum „vissra neytenda“ hefir
St. Jóh. St. vafalaust átt við hags-
muni Guðm. R. Oddssonar og
þeirra, er að Alþýðubrauðgerð-
inni standa, því . ekki eru það
hagsmunir neytenda alment, sem
þar koma ti] greina.
„Vígorð“ Sjálfstæð-
ismanna.
Þá sagði St. Jóh. St„ að alþýðu-
burgeisarnir litu með tortrygni á
„vígorð“ Sjálfstæðismánna: Stjóm
Samsölunnar í liendur framleið-
enda t Með því yrði gengið á hlut
neytenda, sagði hann.
Sami ræð-umaður var þó æ ofan
í æ að tönlast á því, að í mjólkur-
málinu færu algerlega saman
hagsmunir framleiðenda og neyt-
enda. Ef svo er, og því hafa Sjálf-
stæðismenn haldið fram, hvað er
þá því til fyrirstöðu, að framleið-
endur taki stjór-n Samsölunnar í
sínar hendur?
Vissulega er ekkert því til fyr-
irstöðu, annað en það, að þá yrði
það ekki „hagsmunir vissra neyt-
enda' ‘, sem fengju að ráða — held-
ur hagsmunir a 11 r a nejrtenda í
bænum.
Kröfur húsmæðr-
anna.
St. Jóh. St. fór inörgum. — en
miður vingjarnlegum — öiðum
um gagnrýning og kröfur l,ús-
mæðranna. — Ekki taldi hann
mjólkursölunefnd ámælisverða
fyrir það, þótt hún hefði veitt
brauðgerðarhúsi sósíalista sjer-
rjettindi; — síður en svo — hún
ætti skilið þakkir fyrir þetta! —
Barnaleg væri sú krafa liúsmæðr-
anna, að mjólk yrði fáanleg í öll-
um brauðsölubúðum bæjarins, því
það myndi auka dreifingarkostn-
aðinn! Hví þá að liafa nokkra
mjólkurbúð? Þá yrði dreifingar-
kostnaðurinn minstur, því ekki
virðist þurfa neitt tillit að taka
til neytenda. Um þá ósk húsmæðr-
anna, að heimsend mjólk væri
komin til neytenda fyrir kl. 8 að
morgni, eða áður en börn fara í
skóla, sagði St. Jóh., að í hverfi
því sem hann byggi, liefðu neyt-
endur aðeins fundið einn ágalla
hjá Samsölunni. Hann var sá, að
mjólkin kom fyrir kl. 8 að morgni!
Hefðu neytendur hótað að segja
mjólkinni upp, ef þessu tdtæki
heldi' áfram! Samsalan hefði svo
lagfært þenna galla og nú væru
allir ánægðir, sagði StefánJ
Þingmaður Mýra-
manna.
Eins og skýrt liefir verið frá
hjer í blaðinu, hafði Bjarni Ás-
geirsson á Reykjum samið breyt-
ingartillögur við frumvarp P.
Ottesen. Þessar breytingartillögur
bar B. Á. undir stjórn og fulltrúa-
fund Mjólkurbandalags Suður-
lands á dögunum og voru tillög-
urnar samþyktar þar með 16:2
atkv.; fulltrúar M.jólkurbús Flóa-
manna voru einir á móti.
Meirihluti landbúnaðarnefndar
neðri deildar bar svo tillögur þess-
ar fram í þinginu og var Bj. Ásg.
í þeim hóp og framsögumaður
nefndarinnar að auki.
En við umræðurnar í fyrrinótt
stendur kempan Bjarni upp og
lýsir yfir því, að hann sje nú horf-
inn frá tillögunum og muni greiða
atkvæði með hinni „rökstuddu"
dagskrá P. Zoph. og Emils! Bj.
Ásg. kvaðst bera svo mikið
traust til landbúnaðarráðherrans
í mjólkurmálin.u(!) og kvaðst }Tess
fullviss, að ráðherrann gerði þær
umbætur á framkvæmd mjólkur-
sölunnar, sem framleiðendur ósk-
uðu eftir.
Þessi frammistaða Bj. Ásg. er
hvorki betri nje verri, en inenn
áttu alment von á úr þeirri átt.
Hann hefir hingað til ekki sýnr
manndóm til að brjótast undan
handjárnaofríki st jórnarflokk-
anna.
Bændur í Mýrasýslu hafa hins-
vegar enn á ný fengið að kynnast
því, hversu treysta má þingmanni
þeirra þegar á reynir.
Atkvæðagreiðsla um þetta mál
fer fram í dag. En það er bersýni-
legt af því, sem fram fór í fyrra-
kvöld, að forlög málsins eru ráð-
in þegar í neðri deild.
Amerískt „ráð“ við kvefi.
Ameríkumenn hafa löngum
verið frumlegir. Hjer er eitt ráð
sem þeir gefa mönnum við kvefi
og telja óbrigðult:
Farið snemma að kvöldi til
svefnherbergja yðar, með göngu-
staf, harðan hatt og kogníaks-
flösku. Stingið stafnum milli
dýnunnar og fótagaflsins og
hengið hattinn á hann. Farið nú
í rúmið og hafið flöskuna með
yður. Fáið yður vænan sopa og
Sonatorrek.
Eiríkur Kjeruif gaf út.
Af þeim, sem fást við að
skýra fornan kveðskap, mun
Eiríkur Kjerulf vera einna
mikilvirkastur og frumlegast-
ur. Hefir þó fátt eitt af at-
hugunum hans og skýringum
birst á prenti, þangað til nú,
að hann gefur út Sonatorrek
Egils Skallagímssonar. Er það
tveggja arka kver, vandað að
frágangi.
Þar er fyrst prentaður frum-
texti kvæðisins, eins og hann
er í N. ísl. Skjaldedigtning,
sem Finnur Jónsson gaf út.
Við hliðina er kvæðið prent-
að með nútíma stafsetningu.
Síðan er það fært til óbund-
ings máls með stuttum skýr-
ingum. Þá kemur kafli, sem er
orðaskýringar og er þar margt
ágæta vel athugað. Er þetta
megin kafli bókarinnar og
þræðir Kerulf þar sínar götur.
Munu sjálfsagt margir ekki
verða honum samdóma um alt.
En skýringarnar lýsa ást hans
á rannsókninni og að hann vill
kafa til alls, sem dýpst er
grafið.
Seinast er eftirmáli og þar
rekur hann meðal annars það,
hvað hann hyggur að orðið
Sonatorrek þýði.
Á.
lítið á hattinn. Og svo annan og
lítið á hattinn. Haldið áfram að
þamba, uns hattarnir eru orðnir
tveir. Og þegar þjer vaknið
næsta dag, er kvefið horfið!
Uífl5já morgunblaflslns 29. mars 1935
FlmErískt
merkisrit um
íslensk fræöi,
Eft:r Richard Eeck
prófessnr, dr.
3!Æargaret Schlauch:
Romance in Iceland.
London, George All-
cn & Uniwin Ltd.
1934.
Þessi fræðimannlega og vel
samda bók, jafn skemtileg og
hún er lærdómsrík, á sjerstakt
erindi til allra þeirra, sem fást
við íslensk fræði, einkum bók-
mentafræðinga vorra. Hún er
grufldvallarrit um merkilega
grein íslenskra bókmenta, lygi-
:sögurnar, sem öldum saman
nutu hylli þjóðar vorrar —
fyrsta ítarlegt heildaryfirlit yf-
Ir þær, og er rituð frá sjónar-
m:ði samanburðar-bókmenta-
fræði. Varpar það viðhorf birtu
á margt í sögum þessum og ger-
ir ritið stórum girnilegra til
fróðleiks og hugðnæmara, held-
ur en hefði það samið verið á
þrengra grundvelli.
íslenskir fræðimenn hafa i
seinni tíð lítið fengist við rann-
sókn lygisagnanna; hins vegar
hafa eigi allfáir amerískir bók-
menta- og málfræðingar lagt
rækt við það verkefni, og vinna
að því framvegis. Af þeim má
nefna háskólakennarana C. N.
Gould, J. H. Jackson og G. S.
Lane, sem allir hafa dvalið
lengrj eða skemri tíma við nám
og bókmentarannsóknir á Is-
landi, og eru því ýmsum kunn-
ir þar um slóðir. Gould hefir
meðal annars samið merkilega
ritgerð um Friðþjófssögu, þar
sem hann lciðir rök að því, að
hún sje austurlensk að upp-
runa; Jackson hefir nýlega
(1931) gefið út mjög vandaða
útgáfu af Sigurðar sögu fóts og
Ásmundar Húnakonungs, með
ítailegum inngangi og athuga-
semdum; Lane, sem er nýliði í
hópnum, hefir ritað um Mágus
sögu.
Kemur það því ekki á óvart,
að höfundur rlts þess, sem hjer
um ræðir, er amerísk lærdóms-
kona, sjerfræðingur í miðalda-
cg samanburðar-bókmentum. —
Með áður prentuðum ritgerðum
sínum um fornfrönsk og íSlensk
efni, ekki síst með hinni prýði-
legu ensku þýðingu sinni af
Völsunga sögu og inngangsrit-
gerð sinni um hana (1930), hef-
ir hún sýnt, að hún er sjerstak-
lega vel til þess hæf, að rann-
saka og túlka lygisögurnar og
skýra samband þeirra bæði við
aðrar íslenskar bókmentir og
heimsbókmentirnar.
Miss Schlauch, sem er kenn-
a'ri í New York Univer3Íty, vann
að undirbún'.ngi þessa rits síns
á bóka- og handritasöínum í
Þýskalandi og á Norðurlöndum
(1929—1930), og var um hríð
á íslandi Alþingishátíðarsumar-
ið við handrita- og bókmenta-
rannsóknir á Landsbókas.Áninu.
Hversu yfirgripsmikið og orð-
ugt verk hennar hefir verið,
verður Ijóst, þegar í minni er
borið, að fulla tvo þriðju hluta
þeirra lygisagna, sem hún tek-
ur til meðferðar, er aðeins að
finna í handritum á bókasöfn-
um í Reykjavík og Kaupmanna-
höfn, og að þær, sem prentaðar
hafa verið, eru yfirleitt mjög
fágætar. Þau ummæli benda
einnig ótvírætt til þess, hve mik
inn nýjan fróðleik er að finna
milli spjalda þessarar bókar.
Lygisögurnar blómguðust, sem
kunnugt er, þegar hinni fornu
sagnaritun íslendinga hnignaði
og meiri áhersla var lögð á
skemtan en sannfræði; renna
þar í einn farveg austrænir, suð-
rænir og norrænir straumar, og
því síst að kynja/þó sögur þess-
ar sjeu tíðum „undarlegt sam-
bland“ fjarskyldra söguefna. I
inngangskafla sínum víkur Miss
Schlauch að slíkum samruna
þessara sagna, og bendir á það,
að við lok miðalda hafi íslensk-
ar bókmentir verið orðnar svo
mjög af erlendum toga spunn-
ar, að þær hafi verið alþjóðleg-
astar bókmentir í Norðurálfu.
Höfuðástæðurnar til þessa
breytta bókmentasmekks telur
hún vera: — tíðar utanfarir Ís-
lendinga í margskonar erindum
og kristnun Islands, sem eðli-
lega efldi stórum menningar-
samband ' þess við meginland
Norðurálfu. Færir hún ýmsar
stoðir undir þá skoðun sína; en
játar jafnframt, að fleiri skýr-
ingar komi hjer til greina '—
landfræðilegar, hagfræðilegar
og stjórnarfarslegar — eins og
aðrir fræðimenn hafa haldið
fram með gildum rökum.
En þó mikið djúp skilji gull-
aldarsögur vorar og lyg'sögurn-
ar, eru þær ekki með öllu ó-
skyldar; mörg söguefnin eru
sameiginleg hvorumtveggja, þó
ólíkt sje með farið og málum
blandað. Næg dæmi þeirri stað-
hæfing til stuðnihgs tilgreinir
Miss Schlauch í kaflanum um
það, hvernig hinir fornu guðir
og hetjur koma fram í lygisög-
unum („The Old Gods and
Heroes), og dregur hún rjetti-
lega af þeim athugunum þá
ályktun, að íslenskar bókment-
ir slitnuðu ekki úr tengslum við
fortíðina, þegar þær „urðu róm-
antískar“, að lánað sje orðalag
höfundar.
Hjer sem annars staðar er auð
sætt, þegar skygnst er undir
yfirborðið, „hið órofna sam-
hengi“ íslenskra bókmenta, sem
dr. Sigurður Nordal hefir svo
öfluglega og snildarlega, dregið
athygli að í ritgerð sinni um
það efni.
Þá snýr Miss Schlauch sjer að
erlendu áhrifunum í lygisögun-
um og sýnir fram á, hvernig
höfundar þeirra seildust eftir
ýmiskonar fróðleik i latneskar
bókmentir, einkum „lærð“ ís-
lensk rit at latneskum uppruna.
Kemst hún að þeirri niðurstöðu,
að „hinn latneski arfur“ í ís-
lenskum bókmentum birtist
fremur í umgerð vissra sagna
heldur en sjálfum söguefnun-
um, nema í hrein-rómverskum
sögum, eins og Trójumanna sögu
og Rómverja sögu.
Þó kynlegt megi virðast gegn-
ir, að dómi höfundar, öðru máli
um grísku áhrifin, sem rekja
má í mörgum lygisöghm. Er
hún þeirrar skoðunar, að þau
hafi til íslands borist beinni
boðleið en latnesku frásagnirn-
ar og fróðleikurinn, með Is-
lendingum, sem dvalist höfðu,
stundum langvistum, í Mikla-
garði og þess vegna haft tæki-
færi til að kynnast grískum sög-
um og nema þær þar, og síðan
flutt þær með sjer heim í átt-
haga sína. Hefir margs ólík-
legra verið til getið, þegar tekn
ar eru með í reikninginn fróð-
leikshneigð Islendinga og mæt-
ur þeirra á skemtilegum sög-
um; ýms atriði í lygisögunum
virðast einnig, eins og Miss
Schlauch bendir á, eiga bein-
línis rót sína að rekja til Mikla-
garðs. Þó neitar hún því eigi,
að sumt af þessum gríska efni-
við kunni að hafa flust til ís-
landsstranda í latneskum þýð-
ingum, enda má fyllilega ætla,
að svo hafi verið.
Drepið var á það hjer að
framan, að prófessor Gould
hefði fært rök að því, að Frið-
þjófs saga væri austræn að upp
runa. Hvað það snertir, er hún
langt frá því að vera einsdæmi
í íslenskum bókmentum. í eink-
a.r eftirtektarverðum kafla um
austræn áhrif í lygisögunum