Morgunblaðið - 13.04.1935, Blaðsíða 5

1Í0RGUNBLAÐTÐ
5
Xaugardaginn 13. apríl 1935.
Auttormur Erlendsson
og Miölnir.
Hr. Guttormi Erlendssyni
Ihefir mislíkað það mjög, að jeg
.skyldi leyfa mjer að leiðrjetta
ranga frásögn stúdent*ablaðsins
„,Mjölnis“ af stúdentafundinum
hinn 18. mars í vetur. Stendur
það og auðvitað honum næst
að taka sárt til þessarar frá-
sagnar, því varla þarf að efa
.að hann muni vera höfundur
hennar.
1 svari sínu til mín í Morg-
unblaðinu í gær, prentar G. E.
eftirfarandi kafla upp ur grein-
inni í „Mjölni“:
„Frummæl'andi var Bjöm
Sigurðsson stud. med. Sýndi
hann með ljósum rökum fram
á, hve háskalegt frumvarp
allsherjarnefndar*) væri há-
skólanum, og ennfremur, hve
hagstætt frv. það, sem sumir
háskólakennarar hafa samið,
sje fyrir hann“.
Síðtan fer hann nokkrum orð
um um að þessi málsgrein sje
„eins og allir hljóti að sjá, um
alt annan mann“, en mig, og
„torskilið“ sje hvernig jeg geti
tekin ummælin til mín.
Þó að Mjölnsgrein þessi (og
raunar tölublaðið alt) sje
þannig úr garði gert, að meir
en nóg sje að hún birtist einu
sinni á prenti, þá ætla jeg þó
til gamans að tiaka hjer upp
næstu málsgrein á eftir hinni
tilvitnuðu, svo að lesendur geti
*) Af því að frumvarp þetha
er annars hvergi í blaðinu
nefnt annað en „Rau'ðkufrum-
varpið“, þá hjelt jeg <að hjer
væri að ræða um ritvillu, eða
eitthvað þess háttar. G. E.
upplýsir nú að svo hafi ekki
verið og er honum auðvibað
guðvelkomið fyrir mjer að
kenna frumvarpið við hvora
nefndina sem bann langar til.
sjálfir dæmt um hversu „tor-
skilin“ eru þau ummæli G. E.
sem nú virðast vera honum
sjálfum ráðgáta. Sú klausa er
þannig (leturbr. mínar) :
„í sama streng og Björn tóku
þeir próf. Bjarni Benediktsson,
Þorvaldur Þórarinsson stud.
jur., Bialdur Johnsen stud. med.,
Bjarni Jósefsson, Áki Jakobs-
son stud. jur., próf. Magnús
Jónsson, próf. Níels Dungal
og Jóhann Havsteen stud. jur.
Deildu þeir alllr fast á meiri
hluta háskólaráðs fyrir að
veita frv. Rauðku fylgi sitt“.
Frá þessari klausu hefir G.
E. þótt ráðlegast að reyna að
flýja, enda verður nokkuð lítið
úr hinni „torskildu“ ráðgátu
hans, ef hún er tekin með. En
flóttinn stoðar hann ekki hót,
því klausan — hans eigin orð
— er á hælum hans engu að
síður, rjett eins og asnakjálk-
arnir frægu í ævintýri Jónasar
Hallgrímssonar. Aðeins er al-
vel fráleitt að hann geti haft
giagn af klausunni sjer til rjett-
lætingar á dóipsdegi, en skeð
getur að eitthvað annað úr
þessu makalausa Mjölnis-tölu-
bliaði geti reynst honum jafn
nothæft til þess og kjálkamir
forðum þeim, sem með þá dróg
ust, og veit jeg þó varla hvað
það ætti helst að vera.
G. E. stendur enn þá á því
fastana en fótunum, að jeg hafi
deilt á háskólaráðið út af þessu
máli, þrátt fyrir það þó upp-
lýst sje og ómótmælt af hon-
um að jeg hafi alls ekki minst
á iaðgerðir þess í sambandi við
málið! Þetta hygst hann að
sanna með því, að jeg hafi
fundið að tveim átriðum í frum
varpinu — en gleymir auð-
vitað því, að önnur þessi að-
finsla átti einnig og þó reynd-
ar öllu fremur við hitt frum-
varpið, sem hann segir að
Björn Sigurðsson og allir hinir
sem h<ann nefnir, hafi talið há-
skólanum afar hagstætt. Meira
að segja ^úrðist atriðið sem sú
aðfinsla beindist að, vena sjer-
stakur augasteinn G. E. og
hans fylgifiska. Um hitt at-
riðið — yfirstjórnarnefndina
erum við G. E. víst nokkurn-
veginn sammála, en heldur
ekki þar var um að ræða neina
ádeilu á háskólaráðið af minni
hálfu, því þó manni líki mið-
ur eitthvert einstakt atriði í
ueilu frumvarpi, þá leiðir ekki
einu sinni þar af að maður
úurfi sjálfur að vera á móti því
frv. sem heild, hvað þá heldur
iað í því felist „ádeila“ á alla
~>h sem frumvarpinu kunna að
fylgja.
12. apríl 1935.
Bjarni Jósefsson.
ÍT)jóIkin og börnin.
Á það að koma fyrir, að yfir-
völd þjóðarinnar reisi sjer liinn
ömurlegasta minnisvarða, með því
að hlúa að ’heilsuleysi uppvaxandi
kynslóðar ?
Jeg efast ekki um, að þeir
herrar hafa viljað okkur hið
besta, ineð því að fyrirskipa að
gerilsneyða nýmjólk bæjarins,
og ekki að ástæðulausu, að t.ekin
væru þau loforð hátíðleg og með
hrifningu, að nú þyrfti ekki leng-
ur a,ð óttast sóttkveikjur í henni.
Eins og kunnugt er, er nýmjólk
góður jarðvegur fyrir gerla, og
geta því margskonar sjvikdóms-
gerlar borist með henni.
En svo koma eftirköstin. Hver
verður árangurinn?
Að líkindum liafa húsmæðurnar
mesta reynslu í þessum efnum.
Svarið verður, nýmjólkin úr
hraustum kúm, er hollasta og
besta fæðutegundin, sje hreiníega
með hana farið, og því börnum og
sjúklingum óinissandi.
En eftir að lxafa notað gerils-
neydda mjólk handa barni, er
hefir neytt mikillar mjólkur, verð-
ur, útkoman sú, að barnið fölnar,
missir líkamlegt og andlegt lífs-
fjör, og- mótstaðan gegn sjiikdóm-
um fjarar út.
Hvað veldur?
Bætiefnin í gerilsneyddu mjólk-
inni eru, með vægustu orðum sagt,
lömuð.
Landið okkar er ekki þannig
statt, að það sje fært um að missa
þrótt sona vorra og geta um kent
ófyrirgefanlegu eftirtektarley^i
valdhafanna, á því sem er að gjör-
ast.
Hvert á að flýja með sjúklinga
þá er mótstaða ung-linganna gegn
sjúkdóinunum er þrotinn?
Hverjir verða að borga það, sem
hlýtst af gjörðum þessum í
mjólkurmálinu ?
Yill þessi stjórn taka að sjer,
að borga lyfseðla ógerilsneyddrar
mjólkur? Eða lyfseðla bætiefna,
er maður verður að kaupa í lyfja-
búðum handa veikluðum börnum
sem neyta gerilsneyddrar mjólk-
ur ?
Þetta er það alvörumál, sem
ekki má liggja afskiftalaust.
Móðir.
Skíðaferðir
K.-R.- fjelagsin9 í
ncestu uiku.
Á morgun efna K.-R.-ingar til
skíðafarar á Hellisheiði og um
Hengildali.
Lagt verður af stað frá K.-R.-
húsinu kl. 9 árdegis, og verða
þátttakendur að mæta stundvís-
lega.
Á skírdag og á föstudaginn langa
efna þeir til skíðarfarar á Skjald-
breið ög Kjöl með dvöl á Þing-
völlum. Verður lagt af stað á mið-
vikudagskvöld fyrir skírdag til
Þingvalla og gist í Valhöll um
nótfina.
Klukkan 8 á fimtudagsmorgun-
inn verður lagt af stað í bíl-
3-5000 krónur
getur sá fengið að láni gegn góðri
tryggingu, er leigt getur 2 her-
bergi og eldhús með öllum þæg-
indum á góðum stað í bænum frá
14. inaí n. k. Tilboð merkt: „5000“
leggist inn á A. S í, .fyrir mánu-
dag.
„Goðaioss11
fer annað kvöld, (snnnndags-
kvöld) kl. 12 á miðnætti um Vest-
mannaeyjar til Hull ogHamborgar
Tll mlnnls:
Þegar þjer þurfið að kaupia ný-
reykt sauðakjöt, spaðsaltað
dilkakjöt og 1. flokks frosið
dilkakjöt þá hringið í undir-
ritaða verslun.
Verslun
Sveíns Jóhannssonar,
Bergstaðastræti 15. Sími 2091.
um að Meyjarsæti og gengið það-
an á Skjaldbreið og til Þing-
valla aftur um kvöldið.
Á föstudagsmorguninn verður
farið upp á Kjöl og til baka
aftur til Þingvalla og til Reykja-
víkur um kvöldið.
Jón Guðmundsson í Valhöll sjer
Um allan beina.
Farmiðar fyrir alla ferðina
verða seldir svo ódýrt sem kostur
er á, innifalið fæði, gisting- og
bílferðir.
Fjelagar tilkynni þátttöku sína
fyrir mánudagskvöld í verslun
Haraldar Árnasonar og fá þar
nánari upplýsingar. K.
UíSlsá TTlorgunblaflslns 13. apríl 1935
Bókaútgáfa
Ejnars Munksgaard.
Eftir
GuSmunc! FinnbDgason.
Corpus codicum Islandicorum.
Edited by Ejnar Munksgaard.
VoL VII. Icelandic Illuminat-
ed Manuscripts of the Middle
Ages. Copenhagen. Levin &
Munksgaard. Ejnar Munks-
gaard. 1935. Verð 250 kr.
Hjer er komið 7. bindið af
’hinni stórfeldu útgáfu Munks-
■gaards, eftirmyndun íslenskra
fornhandrita. Það er sjerstakt
augnayndi, því að það flytur af-
bragðs vel gerð sýnishorn af því,
sem best er í íslenskri handrita-
skrautlist. Með því er lagður
grundvöllur að einum merkast',
þættinum í sögu íslenskra lista.
í bókinni eru 80 myndablöð í ark-
arbroti, þar af 10 litprentuð, en
sýnisbornin eru alls 170 og 24
þeirra með myndum.
Prófessor Halldór Hermanns-
son hefir ritað skilmerkilegan for-
mála (22 bls.). Hann rekur þar
> eftir föngum upptök og sögu ís-
lenskrar skriftar og handrita-
skrauts, en að skreyta handrit
með fögrum upphafsstöfum og
myndum var kallað að ,,lýsa“
það. Hann bendir á það skemti-
lega atvik, að fyrstu menn, sem
ti! lándsins komu, írarnir, höfðu
með sjer bækur, og Orlygur enn
gamli Hrappsson átti plenarium,
eða guðspjalla og pistla bók. Þaö
var eins og forboði þess, að ís-
lendingar ættu að verða bóka-
menn. En að líkindum liafa þess-
ar fyrstu bækur engin áhrif baft.
RitHst hefir ekki getað þritist
hjer fyrr en kristnin kom og festi
rætnr. Naumast liefir Friðrekur
biskup fengið hje* næði tii að
kenna mönnum að rita. Aftur
þykir H. II. ekki ósennilegt, að
Bjarnharður enn bókvísi, er Ari
segir að dvalið hafi hjer' 5 ár,
kunni að bafa kent einhverjum
að lesa og skrifa, að minsta kosti
bendir viðurnefni hans til, að
mönnum hafi fundist til um kunn-
áttu hans í þeim efnum, en hann
mun liafa verið enskur, og bækur
hans því með engilsaxneskri
skrift. Og athugavert er það, að
mörg orð um bækur og skrift í
íslensku eru úr engilsaxnesku
tekin eða þýdd. Þá var og Rúð-
ólfur biskup hjer 19 ár og bjó á
Bæ í Borgarfirði þangað til um
1049. Hann hefir verið uppalinu í
Normandí og því að líkindum
kunnað Karlungaskrift. Má því
gera ráð fyrir, að Islendingar hafi
þannig í öndverðu kynst bæði því
letri, er tíðkaðist á meginland-
inu, og hinú, er ritað var á Eng-
landi. En þar sem Tsleifur biskup
lærði í Saxlandi, en Jón Og-
mundsson og Teitur ísleifsson bjá
honum og stofnuðu livor sinn
skólann — á Hólum og í Hauka-
dal — og Sæmutodur fróði lærði
í Frakklandi, þá má telja auðsætt,
að álirifin frá meginlandinu hafi
orðið sterkari en hin erisku. Þó
Hefir enskra áhrif'a einnig gætt,
svo sem gerðin á þ sýnir, og bæði
Þorlákur biskup Þórhallsson og
Páll biskup Jónsson stunduðu
nám í Englandi.
Elsta íslenskt handrit, sem nú
er til, er frá því um 1150, og
elsta handrit með myndum frá
því um 1200. Það er Physiologus,
dýrakverið, með myndum af ýms-
um dýnrni, sönnuin eða ímynduð-
um, og lýsingu á einhverjum eig-
inleikum þeirra og lærdómur
dreginn af. En tíðasta skrautið
var fólgið í upphafsstöfunum í
byrjun kapítula. Rómanskir upp-
hafsstafir voru ekki með mynd-
um í, en það kom með gotneska
stílnum, að farið var að draga
smámyndir í upphafsstafina,
venjulega til skýringar éinhverju
atriði meginmálsins. Þetta„kemur
fyrst fyrir hjer á landi í handrit-
um frá því um 1300. Stíllinn er
,hinn sami og þá tíðkaðist á Eng-
landi og Frakklandi, hvort sem
áhrifin hafa náð hingað beint frá
þeim löndum, eða yfi'r Noreg. Há-
marki sínu nær þessi skrautlist
hjer á landi á 14. öld, svo sem í
Stjórn, þýðingu á nokkrum bók-
um Gamla testamentisins, hand-
ritum af Jónsbók, svo sem Sval-
barðsbók, Skárðsbók og Belgs-
dalsbók, og í Flateyjarbók. Að
líkindum hafa flestir þeirra, er
rituðu og skreyttu handritin, ver-
ið munkar eða andlegrar stjettar
menn, og fæstir verið listamenn
að atvinnu. Um skrautið segir H.
H.: ,,í heild sinni kemur ekki
mikill frumleiki fram í skrautinu;
það er að mestu leyti eftirlíking
erlendra fyrirmynda, en oft gert
af mikilli leikni og góðum smekk;
sem leikmannslist verður að telja
það mjög sómasamlegt. Það er
raunar hið hesta í sinni tegund,
sem gert var á Norðurlöndum, að
Jninsta kosti af því, sem geymst
hefir til vorra tíma“. . . .
„Þó að handritin sjeu frá-
brugðin um margt, getum vjer
naumast talað um mismunandi
skóla. Rómönskum fyrirmyndum
var fylgt þangað til gotneska
hreyfingin náði til íslands, og
eftir það eru þessar stefnur jafn-
hliða í meira e~ða minna samræmi.
Fyrirmyndirnar eru ekki mjög
margbreyttar, en með því að setja
þær ýmisiega saman og með leikui
og smekkvísi í meðferð lita, tekst
oft að gera áhrifin 1 júf og all-
fjölbreytt, jafnvel í sama hand-
ritinu. Litirnir eru yfirleitt nokk-
uð daufir, og getur það oft verið
af því, að þeir hafi dofnað með
tímanum. Bæði sterkir og veikir
litir voru not-aðir. Eru það ýmis
blæbrigði af rauðu, bláu og
grænu; gult er oft haft í grunn-
inn og til að fylla upp drætti
stafanna. Einskonar grænt, ef til
vill eirgræna, hefir stundum etið
skinnið. Litirnir hafa aldrei, svo
að jeg viti, verið rannsakaðir
efnafræðilega, svo að ekki er vit-
að, að hve miklu leyti þeir hafa
verið fluttir inn eða gerðir af inn-
lendum efnum. Gull og silfur var