Morgunblaðið - 07.09.1935, Blaðsíða 5

Laugardaginn 7. sept. 1935.
MORGUNBLAÐIÐ
Sláturfeyfin ð Austfjðrðum.
Svar til „brjefritarans
á SeyðisficðiM.
Fyrir skömmu skrifaði jeg leyfi veitt einum, tveimur eða
greiuarkorn í Morgunblaðið um þremur kaupmönnum, auk við-
sláturleyfin á Austfjörðum í
fyrra baust, þar sem jeg leið-
rjctti og andmælti noltkrum vill-
andi og röngum atriðum í frjetta-
brjefi frá Austfjörðum, sem sama
blað hafði áður birt. Nú liefir
Morgunblaðið aftur flutt grein
•um sama efni frá þessum „brjef-
ritara á Seyðisfirði“, sem enn kýs
uð dylja nafn sitt undir tölu-
stöfunum 7—10 (en er talinn að
*vera Gísli Jónsson umboðssali).
Þótt jeg bafi enga löngun td
þess að þrátta við þennan g-rímu-
klædda Seyðfirðing nje aðra, vil
jeg þó leyfa mjer að taka fram
eftirfarandi, honum og öðrum til
athugunar.
1. Brjefritarinn vii'ðist í báð-
um greinum sínum vera allskelk-
aður út af því, að hann hefir feng-
ið þá flugu í liöfuðið, að kaup-
fjelögin geti fengið „skilyrðis-
>laust“ leyfi tíl slátrunar, en kaup-
menn verði að sæta ýmsum skil-
yrðum og fái þó jafnv(í ekki
leyfi.
Jeg reyndi í fyrri grein minni
að benda á það, að fjelögin væru
á engan hátt undanþegin. skilyrð-
um laganna um kjötmat o- fl. frá
19. júní 1933, en höfundurinn vill
ekki láta sjer skiljast þetta og
telur, að þau nái aðeins til kaup-
manna. Jeg vil nú benda honum
á, — aðrir þurfa þess ekki með —
að ná sjer í áðurnefnd lög um
kjötmat, þau eru á bls. 64 í
A-deild Stjómartíðindanna frá ár-
inu 1933, og ef hann les þau, mun
hann sjá, að enginn munur er þar
gerður kaupfjelaga og kaupmanna
og öll hin sömu skilyrði sett um
hús og annan útbúnað ,um mat
og lænisskoðun o. s. frv., alt
eftir því hvernig kjötið á að
verkast og seljast. Síðan ætti hann
að lesa kjötlögin — bráðab.lögin
frá 9. ágúst 1934 — enn betur en
hann er búinn, og gefa því sjer-
staklega gætur, hvort með þeim
eru nokkur lög numin úr gildi.
Um þessa meinloku höf. ætti að
vera óþarfi að segja fleira, þar
sem enginn annar skynbær maður
mun halda slíkri fjarstæðú fram,
eins og hann hefir gert í þessum
skrifum sínum.
2. Aðalkaflinn í grein brjefrit-
arans á að vera tdraun um að
sanna ályktun hans í fyrri grein-
inni, þar sem hann sagði: „að
bændur og aðrir fjáreigendur
væru neyddir til, að fara til kaup-
fjelaganna með kjöt sitt“ en jeg
hefði sagt, að sannanir fyrir þessu
vantaði af hans hendi, og til sönn-
tinar því að þetta væri fjarstæða
hjá honum gaf jeg skýrslu um
veitingu sláturleyfa í umræddum
landshluta, þ. e. á svæðinu frá
Vopnafirði td Djúpavogs, sem bar
með sjer, að fleiri lcaupmenn en
kaupfjelög fengu sláturleyfi, og
að á öllum slátrunarstöðunum, að
Norðfirði frátöldum, þar sem ann-
«rs voru fleiri en ein verslun, var
komandi kaupfjelagi.
Á Breiðdalsvík og Stöðvarfirði
var að eins ein verslun og komu
þar ekki aðrir til greina en kaup-
fjelögin þar. Á Norðfirði virtist
ekki vera um þann sláturfjár-
fjölda að ræða, að ástæða væri
til að dreifa slátruninni á margar
hendur. Þessa skýrslu mína hef-
ir enginn rengt enda er hún rjett
í öllum atriðum, en þessi brjefrit-
ari reynir hinsvegar að læða því
inn lijá mönnum, að jeg liafi
skýrt rangt eða villandi frá ein-
hverjum atriðum í sambandi við
þetta mál, og gefur þá lielst í
skyn, að kaupmenn hafi fengið
svo takmörkuð sláturleyfi, að
þeir liafi þess vegna ekki getað
tekið á móti sláturfje eins og þeir
vildu og þurftu, og þá liafi
menn verið neyddir til viðskifta
í kanpf jelögunum. Þó hafði
jeg látið þess getið, að margir
kaupmenn hefðu ekki notað nema
nokkurn hluta sláturleyfisins, þ.
e. fengið miklu hærri fjártölu
leyfða en þeir síðan notuðu, með
þessu taldi jeg nægilega gert
g-rein fyrir staðleysum brjefritar-
ans, en til þess nú, að hann sjái
svart á hvítu, hvernig sláturleyfi
kaupmanna voru notuð, tilfæri
jeg eftirfarandi skýrslu:
að engin kaupmannsverslun á
Seyðisfirði hafði sent um-
sókn um sláturleyfi áður en
umsólmarfrestur var liðinn.
að Kauþfjelag Austfjarða eitt
fekk leyfi í byrjuninni og
átti fullan rjett á því, vegna
ákvæða kjötlaganna, vegna
aðstöðu til slátrunar og vegna
þess, að enginn annar liafði
sent umsókn á rjettum tíma.
að Verslun Jóns Stefánssonar
sendir fyrst umsókn 9. sept.,
eða hálfum mánuði seinna en
átti að vera. Verslunin Dröfn
og Verslun Gísla Gíslasonar
sækja fyrst 21. sept; eða
nærri einum mánuði síðar en
tilskilið var og gerðu þess
enga grein við fyrstu umsókn,
hvort þær hefðu tilskilinn út
búnað, hús o. s- frv. til þess
að slátra í, en þær upplýsing-
ar komu fyrst frá Dröfn,
23. sept. og G. G. ekki fyrri
en 5. okt. og hafði þó verið
beðið um þær frá Kjötverð
lagsnefnd og þeim eru veitt'
leyfin þannig: J. St. og G. G.
5. okt- en Dröfn 27. sept. og
fyrir þeirri tölu alls sem áður
greinir.
að nefndin reyndi að taka til
greina allar sanngjarnar ósk-
ir, sem komu fram, bæði gagn
vart slátrun á Seyðisfirði og
annars staðar, og að þær
mjög fáu ltvartanir, sem fram
hafa komið út af starfi nefnd-
arinnar, eru full sönnun þess,
að framkvæmdir hafi tekist
sæmilega yfirleitt.
Nefndin auglýsti jafnskjótt og
Veitt sláturleyfi. Slátrað.
Verslun G. Kristjánssonar, Vopnafirði
Gunnl. Sigvaldason sama stað
Verslun Dröfn, Seyðisfriði
Gísli Gíslason, sama stað
Jón Stefánsson, sama stað
Markús Jensen, Eskifirði
Kristinn Magnússon, Rcyðarfirði
Þ. Sölvason & Co., sama stað
Thúlin Johansen, sama stað
Marteinn Þorstenisson & Co., Fáskrúðsfirði
Kristinn Bjarnason, sama stað
Páll Benjamínsson ,sama stað
C- Bender, Djúpavogi
Sig. Þorsteinsson, Ekkjufelli
Pöntunarfjel. Borgarfjarðar (Jón. Stef.)
1200
150
500
300
400
2200
1600
900
2000
2000
600
300
400
300
1500
221
147
370
281
388
1882
1385
779
1395
1559
543
181
238
215
740
Tölur þessar um slátrunina hef-
ir núverandi formaður Kjötverð-
lagsnefndarinnar gefið mjer og
vænti jeg, að þær verði ekki vje-
fengdar.
Það skal einnig fram tekið, að
auk þeirra sláturleyfa, sem að of-
an greinir fjekk trúnaðarmaður
nefndarinnar á Seyðisfirði heim-
ild til þess að veita einstökum
sláturleyfishöfum þar aukaleyfi,
eftir því, sem nauðsyn bæri til,
ef ekki væri unt að leita sam-
þykkis nefndarinnar nógu fljótt
vegna símslita eða annara á-
stæðna.
Brjefritarinn gefur í skyn, að
sláturleyfi kaupmanna hafi verið
veitt of seint og því ekki komið
kíin var tekin til starfa, að um-
sóknir um sláturleyfi yrðu að
sendast fyrir tiltekinn tíma, og
þó að einhverjir hafi ekki tekið
þetta til greina og dregið a
senda þær, er ekki sanngjarnt af
brjefritaranum að áfellast nefnd-
ina fyrir það.
Það er dálítið óskammfeilið af
þessum brjefritara, að ásaka
nefndina fyrir hlutdrægni um
leyfisveitingar, þegar hann og aðr-
ir vita, að um 70 kaupm. verslanir
fá sláturleyfi, en aðeins 50 sam-
vinnufjelög, og þegar það jafn-
framt er margsinnis upplýst, í
allar þessar kaupm. verslanir fá
ekki til slátrunar nema rúmlega
einn sjötta hluta alls sláturfjár-
að fullu gagni, og sakar nefndina _ ins, þrátt fyrir það, að sláturieyfi
þeirra voru svo rúm, að þeir ekki
notuðu þau nema að nokkru leyti.
Kaupmennirnir hafa ekki yfir
neinu að kvarta í þessu efni, og
gera líka mjög lítið að því, en það
eru aðeins örfáir einstakir
um seinlæti um úthlutun slátur-
leyfa. Út af því vil jeg taka
fram:
að engum var veitt sláturleyfi,
nema sótt væri um það til
nefndarinnar.
menn, sem finna köllun hjá sjer
til kveinstafa fyrir þeirra hönd
en sem betur fer alveg að ástæðu-
lausu. Kaupmennirnir hafa vissu-
lega fengið sinn mæli ekki að
eins fullan heldur fleytifullan,
það má með sanni segja, að þeir
hafi ekki torgað því, sem þeim
hefir verið skamtað. Hlutur kaup-
manna hefir af nefndarinnar
hálfu, verið gerður stærri en þeir
hafa kært sig um í framkvæmd-
inni, og ætti málsvari þeirra að
veta þakklátur fyrir það, en ekki
að vera með óþarfa ásakanir og
ýfingar að ástæðulausu fyrir það,
sem skjólstæðingum hans er vel
gert.
3. Brjefritarinn var í fyrri
grein sinni að átelja nefndina fyr-
ir að veita illa stæðum kaupfjelög-
um sláturleyfi, og vildi ætlast tih
að hún kynti sjer liag þeirra áður
en benti þá ekki á hvert hún ætti
að leita fræðshinnar, í seinni grein
hans kemur fram, að hann liafi
ætlast til að Samb. ísl. samv.fjel.
gæfi upplýsingar um þetta.
Það er að vísu gott að fá í
hendur góðar ávísanir sem inn-
stæður eru fyrir, en mjer leikur
grunur á því, að innlegg hans hjá
Sambandinu sje tæplega svo mik-
ið, að liann liafi á nokkuð að vísa
þar, það kann nú að hafa verið
vel hugsað að vara við illa stæð-
um kaupfjelögum, en fyrir sam-
ræmis sakir og til þess að unt
sje að skoða aðvörun hans ann-
að en markleysu, hefði hann átt
að vara nefndina við illa stæðum
kaupmönnum líka en það gerði
höf. ekki. Var það af hlutdrægni,
að hann ekki gerði það eða telur
hann, að allar kaupmanna versl-
anir sjeu slíkt hellubjarg fjár-
hagslega, að þær geti .ekki bifast,
og því óþarft að vara við hætt-
um þar?
Viðvíkjandi ógreiddu andvirði
sláturfjár hjá kaupfjel. get jeg
engar upplýsingar gefið höf., en
mjer þæti ekki ósennilegt að
finna mætti þá kaupmanna versl-
un, sem ekki hefði að fullu lok-
ið greiðslum á samskonar inneign-
um frá ’síðásta hausti, eða máske
síðustu haustum, ef athugun
væri um það gerð. Og mundi ekki
brjefritarinn vita um fleiri versl-
anir en Kf. Eslrifj. og hitt kaup-
fjel. „austur þar“, sem hann nafn-
greinir ekki, sem átt, hafa og eiga
nokkuð erfitt fjárhagslega?
Hlutdrægnin er væntanlega ekki
ennþá á ferðinni hjá greinarhöf.
samfara óskammfeilni ?
Eins og jeg mintist á í grein
öiinni um daginn, tel jeg, að hag-
ur fæstra verslana — kaupmanna
og kaupfjelaga — sje þannig, að
ástæða sje til fyrir hvom aðilann
sem er, eða talsmenn þeirra að
setja sig á háan hest hroka eða
stærilætis, að því er við kemur
fjárhagslegri afkomu þeirra, og
jeg held, að hvoragur aðili geri
sjer neinn heiður með því að
þylja bæn fariseans á strætum og
gatnamótum. Mundi ekki vera
rjettast að gera þessum aðilum
jafnhátt undir höfði um fjár-
hagslega afkomu, hún er misjöfn
hjá báðum og velgengni fallvölt,
enda munu hvorirtveggja þurfa
fullrar gætni og fyrirhyggju til
þess að verjast þeim erfiðleikum,
sem nú eru, hvað þá ef þeir kynntf
að aukast.
Brjefritarinn þarf ekki að fræða
mig um þann þátt „verslunarmát-
ans hjer austanlands" sem jeg
drap á í grein minni þar sem jeg
sagði, að meginhluti allra slátux-
fjárafurða hjá bændum, færi til
greiðslu úttektar — peninga og
vara — sem búið væri að gera
fyrir sláturtíð, mjer er vel kunn-
ugt, að þetta hafi verið og er
Jiannig, ekki einungis austan-
lands, heldur og um alt land,
kaupmannaverslanir ekki undan-
teknar. Hinu neita jeg ekki og
hefi ekki neitað, að oftast eru'
einhverji’r einstaklingar ,sem ekki
era búnir að taka út á innleggið
fyrirfram, en það ósannar á eng-
an hátt orð mín sem að ofan era
(ilfærð um meginhluta sláturfjár-
afurðanna, enda á vitund flestra
skynbærra manna að svo sje.
Þótt eitthvað fleira, sem höf.
minnist á, sje athugavert og þurfi
leiðrjettingar; skal hjer staðar
numið, en vil þó að lokum láta
þess getið ,að þó einhverjir gall-
ar sjeu eða hafi verið um fram-^
kvæmd kjötlaganna að undan-
förnu, þá eru þeir síst meiri en
vænta mátti, þar sem alla reynslu
skorti um það hversu haganleg-
ast væri liáttað skipulagningu
kjötsölunnar innanlands, og engiu
gögn voru td um það hvað vænta
mætti mikillar sölu, hvorki heild-
arlega nje á hinum einstöku
markaðsstöðum innanlands.
Engar skýrslur voru til um það
hve mikd framleiðslan var alls, sú
er til sölu kemur, nje heldur
liversu mikið var af hverri tegund
kjötsins í fram. Nenfdin varð
að mestu að ætlast á um það
hvað ætla mætti innanlandsmark-
aðnum, og haga veitingu sölu-
leyfa að mestu eftir hugboði. Auk
þess var slátrun þegar byrjuð á
ýmsum stöðum á landinu þegar
nefndin tók til starfa og aðeins
einn mánuður fram að byrjun að-
alslátrunar. Á þeim skamma tíma
varð nefndin að hafa gert sjer
grein fyrir hvað miklu innanlands-
markaðurinn tæki við, vera búin
að veita eða synja um sláturleyfi,
íitvega sjer trúnaðarmenn á
hverjum slátrunarstað, kynna sjer
aðstöðu um sláturhúsin um alt
land, gera ákvarðanir um verð-
lagið á hverri tegund kjötsins, og
var það alls ekki vandalaust eins
og á stóð og gat haft hinar af-
drifaríkustu afleiðingar hversu
tækist til um það, ekki einungis
fyrir þá sláturtíð sem í hönd
fór, heldur miklu lengur. Nefndin
átti líka að ákveða verðjöfnun-
argjaldið og sjá um að það yrði
innheimt reglulega og án tafar
og þó sem kostnaðarminst. Þessi
atriði öll þurftu skjótrar úriausn-
ar og haganlegrar en orkaði mjög
tvímæhs hversu með ætti að fara
í ýmsum atriðum.
Horaafirði, 30. ágúst 1935.
Jón ívarsson.
Korain heim.
Steinunn Guðmundsdóttir.
(Nuddlækningastofan
Ingólfsstræti 19).