Morgunblaðið - 22.10.1935, Blaðsíða 5

í»riðjudaginn 22. okt. 1935
MORGU NgLAÐIS
Vindaflstððlf Vestmannaeyjum.
ft*S Eftir Quðmund Jðnsson, verkfræðing.
Útlendingar, sem komið hafa
hingað til landsins, brngða því
við, hversu stormasamt landið
sje, en af oss íslendingum er því
oft viðbrugðið hve stormasamt
sje í Vestmannaeyjum.
Samkvæmt mælingum, sem
•gerðar hafa verið í Vestmannaeyj-
mm í sambandi við veðurathug-
anir er meðalársvindhraði nokkuð
ofan við 5 vindstig og samsvarar
það til ca. 9 metra hraða á sek-
iindu.
Víða erlendis hafa verið frarn-
'kvæmdar nákvæmar vindhraða-
mælingar og má nefna Þýskaland
þar í fremstu röð. Meðalvindhraði
þar mun vera nálægt 4,5 metrum
•á sekúndu, eða nálægt því helm-
ingi minni vindhraði en í Vest-
mannaeyjum. Erlendis þar sem
vindhraðinn er ekki meiri, hafa
•'verið notaðir vindmótorar með
góðum árangri við ýmiskonar
rekstur, svo sem til þess að þurka
npp mýrarfláka, mala korn, og í
•seinnj tíð til raflýsingar. Stöðvar
þessar hafa gefist vel, hafi þær
verið bygðar með nýtísku sniði
og hafi til þeirra verið vandað frá
fyrstu hendi. Hinsvegar hafa
hinir eldri vindmótorar þurft
:mikið viðhald, sem hefir oft átt
rót sína að rekja til þess, að þeii-
hafa verið bygðir nokkurnveg-
inn af handahófi, einnig var nota-
gildið fremur lítið hjá þeim, sem
stafar af sömu orsökum. Til þess
að notagildið sje gott hjá slíkum
vjelum, eða með öðrum orðum, að
til þess að orka vindsins yfirfær-
ist vel, yfir á mótorinn, þurfa
vængir hans eða orkufletir að
vera nákvæmlega útreiknaðir, því
til þess að orkan yfirfærist vel —
úr vindinum, verður hann að
strjúkast eftir ákveðnum línum
um leíð og hann strýkst eftir
vængjum eða orkuflötum
mótorsins. Um vindorkuvjelar er
líka líkt að segja og um vatns-
aflsvjelar að notagildið er mjög
breytilegt, eftír því með hvaða
álagi vjelarnar vinna. Notagildið
minkar ef vjelin vinnur með öðr-
um vindhraða en þeim, sem hún
var reiknuð fyrir.
Ein aðalorsökin til þess, að
vindmótorar hafa ekki breiðst
verulega út til notkunar, bæði
fyrir einstök býli og bæi, er sú
að ekki hefir enn fundist ódýr og
handhæg aðferð til þess að geyma
þá orku, sem fram yfir var, þeg-
ar stormur var til þess tíma, sem
ekki var vindur, svo hægt væri
að fá samhangandi orku frá vind-
aflstöðinni. í þessum tilgangi hafa
menii notað rafhlöður, en það era
frekar dýr tæki og hafa eigi ver-
ið notuð, nema um smástöðvar
sje að ræða.
Hátankar eða hágeymar hafa
einnig verið notaðir, þannig að
vatni hefir verið dælt með þeirri
orku, sem umfram var, þegar
stormur var, í gejrmir, sem komið
hefir verið fyrir í liáuin turni eða
á hæð, hafi hún verið nærri
Þegar logn var eða lítill rindur
hefir þetta vatn verið látið knýja
áfram vatnssnældu eða aðra
yatnsorkuvjel, sem svo aftur hef-
ir knúið rafmagnsdynamo.
Guðmundur Jónsson.
Með þessu móti hefir verið
hægt að fá óslitna orku frá orku-
verinu, þótt logn eða lítill vind-
ur hafi verið.
Báðar þessar fyrtöldu aðferðir
til að geyma orkun'a frá storma-
dögum til logndaganna, hefir í
flestum tilfellum ekki verið hægt
að framkvæma nema í smáum
stíl, t. d. í seinni tilfellum er það
takmörkum bundið hvað hægt er
að safna mikilli orku fyrir í há-
geyma, því eftir því sem hæð
geymisins frá vatnssnældu hefir
verið minni, eftir því hefir líka
vatnsmagnið orðið að vera meira,
sem geyma átti, til þess að nægja
yfir eitthvað ákveðið tímabil.
Aðferðir þessar hafa gefist vel,
fyrir einstök býli, heilsuhæli o.
fl., en í stærri stíl hafa vindafl-
stöðvar ekki verið reistar svo
neinu nemi, og stafar það af örð-
ugleikum á því að geyma orku
frá stormadögum yfir til Iogn-
eða vindlítilla daga, eins og áð-
ur hefir verið um getið.
Ef við hverfum nú aftur til
Vestmannaeyja og athugum stað-
hætti þar, þá verður maður fljótt
í engum vafa um það að mögu-
leikar fyrir vindaflsvirkjun í
Vestmannaeyjum er margfalt
meiri, heldur en víða erlendis.
Meðalvindhraði í Vestmannaeyj
um er nálægt tvöfalt meiri en
meðalvindhraði er t. d. í Þýska-
landi og þess vegna er hægt að
smíða vindaflsvjelar fyrir þessa
staðhætti miklu afkastameiri
heldur en tíðkast erlendis, því
orka vindsins vex ekki einungis
hlutfallslega með hraðanum, held-
ur vex hún með vindhraðanum í
þriðja veldi, sem kallað er, það
er með öðrum orðum, að hafi vind
hraðinn tvöfaldast frá einhverjum
ákveðnum punkti, þá hefir orkan
ekki einungis tvöfaldast eins og
maður skyldi halda fljótt á litið,
heldur hefir hún 8 faldast.
Það er þessi mikli vindhraði
sem gjörir það að verkum að
hægt væri að smíða vindorkuvjel-
ar fyrir Vestmannaeyjabæ, sem
nægðu til ljósa og suðu og ef til
vill að einhverju leyti til upp-
hitunar. Til þess að ná þessum
árangri, þyrfti þó ekki fjólda af
vjelasamstæðum.
í Vestmannaeyjum er sjaldan
logn og fá tilfelli munu það vera
að þar sje .logn í heilan sólarhring
í einu. Þar næða lengstan tíma
sólarhringsins sterkir vindar, sem
ennþá eru með öllu óbeislaðir, en
sem bíða þess eins og önnur nátt-
úruöfl, að þeir verði teknir í
þjónustu fólksins.
Vestmannaeyjabær er svo stór
að ekki væri tiltækilegt að liafa
þar rafhlöður fyrir þann stutta
tíma, sem logn eða mjög vindlítið
væri, nema þá að einhverju leyti.
Þá hagar aftur á móti vel til að
koma fyrir hágeymi. Fjöllin í Vest
mannaeyjum eru nokkuð há, t.d.
er Klifið rúml. 200 metra hátt, og
um leið er það vel til þess fallið
að koma þar fyrir hágeymi. —
Vatnsmagn það, sem slíkur geymir
þyrfti að rúma væri hinsvegar
ekki svo mjög mikið sökum hinn-
ar miklu fallhæðar. Þegar svo
vindhraðinn væri það mikill, að
öll sú orka sem framleiddist not-
aðist ekki upp fyrir augnabliks
þörfina, þá væri hægt að nota það
sem framyfir væri til að dæla
vatni upp í hágeyminn, og síðan
þegar logn eða mjög vindlítið
væri, þá væri hægt að nota það
vatn, sem þannig væri tilkomið
til að framleiða rafmagn.
Óvíða munu betri skilyrði til
vindaflsvirkjunar en einmitt í
Vestmannaey jum.
Miklar athuganir þarf samt til
þess að ráðast í svo stórt fyrir-
tæki. T. d. þarf að finna með ná-
kvæmum vindhraðamælingum
þann heppilegasta stað, sem vind-
orkustöðin ætti að standa á. —
Margir munu t. d. halda að besti
staðurinn væri upp á fjöllunum
á Klifi, Heimakletti eða uppi á
Helgafelli, því vindhraðinn á þess-
um stöðum væri meiri en niðri á
jafnsljettunni. Margar orsakix*,
sem maður einungis fyndi með
mælingum gætu aftur á móti
dæmt þessa staði ómögulega. Þar
sem fjöllin eru snarbrött og flöt-
urinn lítill, þegar upp er komið,
er hætt við því að mjög svipðtt
sje þar uppi, einnig er hætta á því
að lognbelti gætu myndast þarna
í sumum áttum, þó að nægir vind-
ar væru annarsstaðar.
Til þess að finna hinn heppileg-
asta stað fyrir orkustöðina, þyrfti
að koma fyrir á hinum tiltækileg-
ustu stöðum, sjálfvirkum vind-
hraðamælitækjum. Með þessu móti
er hægt að sjá hvar meðalvind-
hraði er mestur og um leið er
hægt að finna út hvar vindurinn
er jafnastur. Einnig fær maður
yfirlit yfir það, hvað vindhrað-
inn er mikill í hörðustu vindhvið-
unum.
Eins og kunnugir menn vita,
geta vindsvipir orðið ákaflega
harðir í Vestmannaeyjum, en á
meðan maður veit ekld, hvað vind-
hraðinn er mikill í þeim, þá ’veit
maður heldur ekki hvað vjelarnar
þurfa að vera sterkbygðar til þess
að standast þá.
Til að fá örugt yfirlit yfir vind-
hraðamælingar þessar, þá þurfa
þær að framkvæmast yfir lengra
tímabil.
Á vetrarvertíð 1934, var jeg
starfsmaður hjá Lifrarsamlagi
Vestmannaeyja og gafst mjer þá
sjerstakt tækifæri til að athuga
þá geysi þýðingu, sem það hefði
fyrir eyjabúa að fá rafmagn fram-
leitt með vindorku. Jeg átti þá
tal um þetta við ýmsa menn þar á
staðnum, svo sem Jóhann Þ. Jó-
sefsson, alþ.m., Ástþór Matthías-
son o. fl. og voru menn mjög sam-
huga um það hvaða þýðingu það
gæti haft fyrir kaupstaðinn, ef
komið væri upp vindaflstÖð. Ekki
varð þó neitt úr framkvæmdum
að svo stöddu. Jeg aflaði upp-
lýsinga um hvað slík stöð þyrfti
að vei*a stór til að fullnægja þörf-
inni fyrir ljós, suðu og að ein-
hverju leyti til upphitunar. Einnig
liefi jeg hugsað mjer vindmótor
af sjerstakri gerð, með tilliti til
stærðar vindaflstöðvar eins og
um yrði að ræða í Vestmannaeyj-
um. Líka aflaði jeg mjer tilboða
á sjálfvirkum vindhraðamælitækj-
um af nýjustu gerð.
Möguleikar eru líka fyrir því,
að leiða rafstraum ofan frá Sogi
til Vestmannaeyja, en rafmagns-
taugar þangað yrðu altaf mjög
dýrar og einnig yrðu þær líkum
hættum undirorpnar og sæsím-
inn, sem liggur milli lands og eyja
en sem oft hefir bilað, þegar verst
hefir staðið á.
Það er varla hægt að meta það,
livaða geysi þýðingu það hefði
fyrir Vestmannaeyjabæ að fá
þessa ódýru og innlendu orku.
Fyrst og fremst myndi erlendur
gjaldeyrir sparast fyrir ljósmeti
og eldsneyti. Kaupstaðurinn á eft-
ir að stækka mikið og þar af leið-
andi fer ýmiskonar iðnaður að rísa
þar upp, svo sem títt er í öðrum
kaupstöðum landsins.
Óreiknað er það líka hve þæg-
indi fólksins ykjust við það að
hafa rafmagn til ljósa, suðu og
að nokkru leyti til hitunar, í stað-
inn fyrir að vera að mansast með
eldavjelar og önnur slík tæki,
sem altaf verður að hafa gát á.
Nú strax þyrfti að hef jast handa
og byrja á hinum nauðsynlegu
rannsóknum. — Því fyr, þess
betra.
Glfmufjelagið Armann
Aðalfundur þess var lialdinn
á. fimtudagskvöldið í Varðarhús-
inu og sátu hann á annað
hundxað manns. Var lögð fram
ársskýrsla stjórnarinnar og reikn-
ingar fyrir starfsárið. Hafa um
400 manns stundað íþróttaæfing-
ar, leikfimi, sund, glímur, róð-
ur og frjálsar íþróttir, hjá fje-
laginu síðastliðið ár, en þrátt fyr-
ir hina margþættu starfsemi er
fjárhagsafkoma fjelagsins góð.
Jens Guðbjörnsson hefir nú setið
í stjórn Ármanns í 10 ár og lengst
af sem formaður. Var þessa
minst á fundinum og færðu fje-
lagar honum minningargjöf í til-
efni af starfsafmæli hans og hylti
fundurinn hann með ferföldu
húrrahrópi. í stjórn fjelagsins
hlutu kosningu: Jens Guðbjörns-
son, endurkosinn formaður með
öllum atkvæðum, og meðstjóm-
endur Jóhann Jóhannesson, Ólaf-
ur Þorsteinsson og Kristinn Hall-
grímsson, allir endurkosnir. Fyr-
ir voru í stjóminni: Þórarinn
Magnússon, Rannveig Þorsteins-
dóttir og Jón G. Jónsson. f vara-
stjóm voru kosnir: Karl Gíslason..
Þorsteinn Hjálmarsson og Sigurð-
ur Norðdahl. Eftir fundinn var
sýnd knattspyrnumynd í. S. í. og
einnig kvikmyndir frá íþrótta-
mótum í sumar. — Æfingar byrja
nú innan skamms hjá fjelaginu.
6 1
Verða leikfimisæfingar hinná
fjölmennari flokka í íþróttahúsi
Jóns Þorsteinssonar við Lindar-
götu, þar sem munu verða bestu
húsakynni sem xöl eru á til í-
þróttaæfinga, en aðrar æfingar
verða í Likfimishúsi Mentaskól-
ans.
GaObrandur
Þor sl el ntso n.
25 ára vifavarðar
afmæli.
Guðbrandur Þorsteinsson.
bóndi og vitavörður á Loftsölum.
í Mýrdal, sem nú er orðinn hálf-
sjötugur að aldri, gat þ. 1. ágúst
s. 1. haldið aldarfjórðungsafmæli
sem vitavörður við syðsta vita fs-
lands, Dyrhólaeyjarvita, sem einn-
ig er fyrsti radioviti landsins, en
G. Þ. hefir verið þar vitavörður
frá byrjun, og var þetta því um
leið 25 ára afmæli vitans. Þetta
starf sitt, sem er hið vandasam-
asta, liefir G. Þ. rækt með hinni
mestu alxið og prýði, að dónxi vita-
málastjórnar og annara, sem til
þekkja. Og síðan radiovitinn var
settur upp á Dyrhólaey. hefir G.
Þ. haft einkar góða aðstoð sonar
síns, Þorsteins, við vitagæsluna, og
er það vel, að góður xnaður er
þar til taks, ef G. Þ. lætur af
starfinu.
Gxxðbrandur Þorsteinsson og
kona hans hafa lengi bxxið á Loft-
sölum (Dyi'hólum) við miklar
vinsældix*. Hafa þau komið npp
fjölda barna, sem eru öll hin
myndarlegustu. Bygt hefir hann
á jörðinni vandað steinhús, og
taka þau hjón hið besta á móti
þeim, er að garði ber.
Ýmsum trúnaðarstörfum hefir
Guðbrandur gegnt í sveitarfjelagi
sínu (Dyrhólahreppi), átt sæti í
hreppsnefnd m. m. og hefir hon-
um farist það alt vel úr hendi.
Fjárniál tfalai.
Fjárhagsörðugleikar ítala vaxa
stöðugt. Fyrir tveim mánuðum
var gullforði ítalíubanka 40
af hundraði af seðlaveltunni,
en var um miðjan okt. ekki nema
29 af hundraði. — ítölum hefir
veist erfitt að fá lán undanfarið,
þar sem lánveitendur hafa krafist
þess að fá greiddar gömlu skuld-
imar, áður en þeir veittu þeim
ný lán. Ekki batnar í ári fyrir
ítölum þegar Þjóðabandalagið
hefir beinlínis stofnað til sam-
taka um að veita þeim engin lán.
Stríðið er dýrt spang og ítalska
þjóðin mun brátt finna það sjálf.