Morgunblaðið - 29.09.1936, Blaðsíða 5

JÞriðjudagur 29. sept. 1936.
MORGUNBLAÐIÐ
5
KVENDJOÐIN OG MEIMILIN
Höfuðstaðinn vantar hússtjórnar-
og handavinnuskóla.
„Islensku heimilin óþjóðleg
og sviplaus.“
Fyrir nokkru var erindi
flutt í útvarpinu um álit
útlendinga á íslendingum. Kom
það víða við. Var þar, meðal
.annars, vikið að því, hve heim-
ilin íslensku væru óþjóðleg og
•svíplaus. Þjóðminjasafn Islands
sýndi þó, að íslenska þjóðin
hefði fyr á öldum stundað ýmis
konar handavinnu, er væri list-
ræn og til þess fallin að vera
fyrirmynd nútíma-iðnaðar. —
Mintist jeg þá þess, að síðast-
liðið sumar kom hingað til
Reykjavíkur þýsk kona, send
af þjóðminjasafni I Berlín til
þess að kynna sjer íslenskan
vefnað og kaupa íslenskt vefj-
arband. Átti það að vera í
sauða- og jurtalitum og notast
við endurbætur á gömlum tepp-
aim í þjóðminjasafninu í Berlín
Rak hana í rogastans, er hún
heyrði, að í höfuðstað íslands
væri enginn vefnaðarskóli, og
bandið yrði hún að fá norðan
úr landi. Áður en hún kom
hingað til landsins, hafði hún
.íerðast um Norðurlönd og dval-
:ið í Noregi, en þar er heimilis-
iðnaður á háu stigi. Brá henni
því í brún, er hún kom hingað
■og sá búðarglugga fulla af út-
lendum varningi, en fátt um
'hluti unna úr íslenskum efnum.
Ef þessari konu hefði verið
ljóst, að þessi fátæka þjóð hef-
:ir til skamms tíma flutt út ó-
unna nær alla ullina sína og
flytur enn út mikinn hluta
hennar óunninn, þá hefði hún
eflaust orðið enn meira undr-
.andi.
.Aukinn heimilisiðnaður og hús-
mæðrafræðsla nauðsynleg.
Nú eru þeir tímar komnir, að
trúin á verksmiðjuiðnað-
inn eingöngu er að dofna, en
áhugi manna að vaxa fyrir ein-
staklingsvinnunni og samvinnu
vjela og handafls. Efling heim-
ilanna er talin lífsnauðsyn,
yinnubrögð þeirra rannsökuð og
fræðsla aukin í þeim greinum.
Norðmenn verja ærnu fje til
farandkenslu í ýmiskonar heim-
ilisiðnaði. Aðrar nágrannaþjóð-
ir vorar auka árlega kenslu
meðal unga fólksins í hagnýtri
og listrænni handavinnu, og í
sjerskólum er ungu stúlkunum
kend matargjörð, heilsufræði,
meðferð ungbarna og önnur
heimilissstörf.
En hvað gerir Island í þess-
um efnum?
Á þessa árs fjárlögum eru
veittar 44.300 krónur til hús-
mæðrafræðslu, og til heimilis-
iðnaðar í landinu 7.600 krónur.
En þar sem höfuðstaður Is-
lands á engan sjerstæðan hús-
TakmarkiO er: Efling fslensks heimilisiðnaðar,
aukin húsmæðralræðsla - og gagnlegri
mentun fyrir ungar stúlkur.
Eftir frú Laufeyju Vilhjálmsdóttur.
stjórnar og handavinnuskóla, |
fer hann varhluta af þessum’
styrk, að mestu leyti. Nokkuð^
hefir þó verið unnið að því að
vekja áhuga á því, ,að settur
yrði á stofn slíkur skóli. Má t.
d. minna á það, að lagt var fyr-
ir Alþ. 1934 frumvarp til laga
um stofnun hússtjórnar- og
vinnuskóla fyrir Reykjavíkur-
bæ, en það var naumast rætt
og loks var frumvarpið felt af
meiri hluta þingsins. Það virð-
ist þó ljóst yfirvöldum lands-
ins, að ekki er alt sem skyldi
í þessum efnum, því í sumar, er
drotning íslands, Alexandrine,
heimsótti okkur, varð að fara
með hana norður í land til þess
að hún gæti kynst hannyrðum
kvenna og hússtjórnarfræðslu.
Mentun Reykjavíkurstúlkunnar
er ábótavant.
Pað lítur nærri því út fyrir,
að svo sje litið á, að unga
stúlkan í Reykjpvík, sem lokið
hefir barnaskólanámi, þurfi
ekki að fá öðru vísi fræðslu en
jafnaldri hennar, ungi piltur-
inn, ao hún þurfi ekki að undir
búa sig undir framtíðarstarfið,
sem oftast liggur framundan á
heimilinu, hvort heldur hún hef-
ir þar húsmóðurstöðu eða hjálp-
arstöðu á einn eða annan hátt.
Hún á víst ekki að þurfa að
læra að búa til hollan og ljúf-
fengan mat, snoturlega fram-
reiddan. Hún þarf ekki að læra
að hjúkra sjúkum, fara með
ungbörn, hirða föt, og sauma,
læra nýtni og bókfærslu, hvort
sem efnin eru lítil eða mikil.
Hún þarf víst ekki að fá tilsögn
við að vefa dúka, teppi, hand-
klæði og gluggatjöld í heim-
iiio sitt væntanlega, og alls
ekki að iæra að búa til ýmsa
hiuti, er glatt geti hug og liönd
og geri hana heimúisfastari og
heilbrigðari. Nei, þegar slept
er barnaskólunum, eiga gatan,
bíóin og kaffihúsin að vera að-
al menningarlindin. Þeir for-
eldrar, sem þýðast það ekki,
geta sent dætur sínar norður í
land, eins og drotninguna, eða
þá vestur á Staðarfell eða ísa-
fjörð, austur á Hallormsstað.
eða þá bara út íyrir pollinn!
En fæst þá út'.endur gjald-
ejoir?
Höfuðstaðinn vantar hússtjórn-
ar- og handavinnuskóla.
Hvernig stendur á því, að
Reykjavík, þar sem þriðja
hvert mannsbarn á landinu á
heima, á ekki myndarlegan hús-
stjórnar- og handavinnuskóla?
Ef til vill er nú orsökin þessi:
Reykjavík er sökum stöðu
sinnar, sem höfuðstaður lands-
ins, skólabær. Skólarnir taka
árlega á móti miklum hluta
þeirra unglinga, er útskrifast úr
barnaskólunum, ári þess að for-
eldrarnir athugi hvort skólarn-
ir veiti dætrum þeirra þá
fræðslu, er æskilegust væri. —
Margir foreldrar verða og að
neita sjer um það, sökum fá-
tæktar, að láta dóttur sína í
nokkurn framhaldsskóla. Lífið
krefur þess, að hún fari að
vinna fyrir sjer, og hún grípur
þá vinnu, er fyrir hendi er,
hvort sem hún kann nokkuð til
hennar eða ekki.
I fljótu bragði virðist svo
sem fjöldinn geri sjer það ekki
fyllilega ljóst, að hjer sje verið
að gera ungu stúlkunni mein.
Reykjavíkurstúlkan, sem geng-
ur mentaveginn, fer í einhvern
drengjaskólann, því flestir slíól-
arnir hjer í Reykjavík _ eru
fremur sniðnir við hæfi pilta
en stúlkna. Hún lærir þar sitt
af hverju, sem óvíst er að komi
henni að verulegu gagni síðar
í lífinu.
Fjöldi þessara fræðigreina
lendir svo seinna á hillunni,
þegar barnagæsla og búsum-
stang er aðalviðfangsefnið. Þá
fyrst byrjar alvara lífsins. —
,,Mentaða“ stúlkan sjer þá, að
þó að gaman hafi verið að því
að fylgjast með stallbróður sín-
um og auðvitað gagn af því
líka á ýmsa lund — þá vantar
hana nú þá sjerþekkingu, sem
háski er að vera án.
Góð vist, er góður skóli.
Stúlkan, sem farið hefir á
mis við framhaldsmentun,
lítur öfundaraugum á skólá-
'lærðu stúlkuna, en hafi hún
starfað í ,,góðri vist“, er hún
betur búin undir húsmóður-
störfin, en stallsystir hennar,
efnaðri stúlkan. Að vera í vist
krefur margþættrar kunnáttu,
ef vel á að vera. Lipurð og góð-
ur vilji hjálpar margri nngri
stúlkunni áfram á þeirri braut,
en mörg víxlsporin hefðu verið
óstigin, ef henni hefði verið
leiðbeint og kend heimilissstörf
áður en hún tók þau að sjer.
Við síðasta manntal hjer í
Reykjavík, voru 1270 stúlkur
á aldrinu 14—18 ára. Upp úr
barnaskólum bæjarins tóku
fullnaðarpróf síðastliðið vor
263 stúlkur. En vorið þar á
undan 223 stúlkubörn. Af þeim
fóru í gagnfræðaskólana,
kvennaskólann og undirbún-
ingsdeild verslunarskólans alt
að helmingur, síðastliðinn vet
ur. En hvar voru hinar? Þetta
þyrfti að rannsaka, ef vel ætti
að vera. Yfirleitt ber að gæta
þess, að unglingunum, er þeir
hafa lokið barnaskólanámi,
standi til boða heilbrigð og hag-
nýt fræðsla. En umfram alt,
bærinn þarf sem fyrst að koma
upp myndarlegum hússtjórnar
og handavinnuskóla, reistum á
þjóðlegum grunni — en við nú-
tíma hæfi.
Hagskýrslur sýna, að það
eru miljónir króna, sem ganga
í gegnum hendur íslenskra
kvenna við innkaup á matvör-
um og öðrum nauðsynjavörum,
því eru það ekki konurnar aðal
lega, sem ráða innkaupum
heimilanna, bæði í smáu og
stóru ?
Og hvar eru innkaupin meiri
en í sjálfri Reykjavík?
Dettur nú nokkrum lifandi
manni í hug annað en það, að
hægt sje að spara á ýmsa lund
við þessi innkaup ef gætt væri
hagsýni og nýtni?
Meiri hagsýni og nýtni
í matarkaupum.
Hefir mjer t. d. verið sagt,
'ð matvörukaupmenn gætu
dregið alt að 20% af matvöru-
verðinu, ef þeir þyrftu ekki að
senda vörurnar heim til kaup-
enda.
Hversvegna geta konur ekki
alment farið í búðirnar og gert
matarinnkaup sín, eins og títt
er um konur í öðrum löndum?
Hversvegna kunna konur ekki
alment að matbúa græn-
meti eða nota hvern reit
í kringum húsið sitt, til mat-
jurta og annars gróðurs, þó
mikið hafi það breyst til batn-
aðar allra síðustu árin.
Hversvegna eru ekki innlend
efni, svo sem uilin okkar, unn-
in í prýðilega hluti og gagn-
lega, eins og t. d. þá, er vefn-
aðarsýning ungfrú Júlíönu
Sveinsdóttur sýndi í Menta-
. *
skólanum, nú í sumar,
eða marga aðra ágæta muni, er
sjást nú á ýmsum stöðum, fyrir
atbeina áhugasamra einstak-
linga.
Fleira af líku tagi mætti
nefna, því víðast hvar, þar sem
íslensk hönd er sett af stað og
henni stýrt með lipurð yfir
fyrstu viðvaningstökin — og
hvað þá ef kent væri eftir fylstu
kröfum nútímans — þá koma
fram frumlegir, listrænir hlutir,
sem hafa varanlegt gildi fyrir
alla er njóta þeirra.
Það vantar samtök og skilning
á sjermentun kvenna.
Jeg hefi leitast við að benda
á, að ein af orsökum þess,
að Reykjavík á ekki skóla fyrir
sjermentun kvenna, er ef til
vill sú, að hjer eru svo margir
skólar, og ekki laust við, að
sumir hafi ótrú á öllu þessu
skólafargani, sem þeir nefna
svo. En ástæðurnar eru eflaust
fleiri.
Til dæmis vantar almennan
skilning á svona skólafræðslu
og samtök, til að hrinda þessu
fram á leið.
Þeir sem stjórna peningamál-
um þessa bæjarfjelags bíða ef
til vill eftir því, að konurnar
hjer í Reykjavík geri kröfu til
sjerskóla í þessum greinum. I
raun og veru ætti ekki að þurfa
þessa með, því að «i*mitt þeir,
settu allra manna best, að skilja
nauðsyn þessa máls, þó að ekki
væri nema frá f járhagshliðinni.
En þeim finst, líkast til, að
konum standi það næst, að und-
irbúa málið og það með meiri
dugnaði en verið hefir til þessa.
Konur þurfa að taka höndum
saman um stofnun hússtjórn-
ar- og vinnusóla í Reykjavík.
Pegar Húsmæðrafjelag
Reykjavíkur var stofnað
fyrir rúmu ári, bjuggust víst
margir við því, að það ljeti
þetta mál til sín taka. Er von-
andi að kröftum þessa unga
fjelags, sem skipað er konum
FRAJflH. Á SJÖTTU SÍÐU.