Morgunblaðið - 23.05.1937, Qupperneq 4

4
110.R GUNBLAÐIÐ
Snnnudagur 23. maí 1937.
Nútabassi
óskast á 200 smálesta vjelskip.
Kjör 30 aurar á mál og tunnu í
salt. Listhafendur sendi nöfn sín,
merkt „Finnbogi“, fyrir hádegi á
morgun til afgreiðslu blaðsins.
Hagur Reykjavíb*
urbæjar 111.
Gjöid bæjarsjóðs Reykjavíkur
19Z1--1935. ^'r dr. ^iörn Björnsson
2]iiiiimiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiii!imiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!iiiiiiiiiiiiM!iiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiimiimiiiiiiiimiiiiiii
I dag verður Breiðholts-
girðingin smöluð. Allir sem
þar eiga fje komi um há-
degi. Alt geldfje rekist úr
girðingunni á kostnað eig-
enda.
Stjórn Fjáreigendafjel.
Drengir
óskatt
til að selja Lýðveldið. Komið
• í Pósthússtræti 14 á mánu-
dagsmorgun kl. 10.
Tilkynning
til vðkumanna.
Landsmót Vökumanna verður
íið Þingvöllum 26. þ. m. Vöku-
menn frá Reykholti, Laugarvatni
«g aðrir hjeraðsskólanemar! Fjöl-
mennið á Þingvöll! Þar verður
rætt um framtíðarstarfsémina,
merki ákveðið, og fyrirlestrar
haldnir.
Undirbúningsnefndin.
Gerir
þvottadaginn
glaðan og fatnað-
inn blæfagran.
Ffölærar
plöntur.
Sala á fjölærum plöntum
hefst á morgun á Suðurgötu
12. —
Jóh. Schröder.
NINON =
Opið 11—12' -. OK 2—6
Sími 3669
Mýir
sumarkjólar
komnir.
b*ir*r mt
STBNDOfOWŒNT
Hf
Sfaai m

'■<»11 4 - k'

IMbl. í gær*) skýrði jeg
frá tekjum bæjarsjóðs
1921—1935, og mun í þess-
ari grein gera grein fyrir
helstu útgjaldaliðum bæjar-
sjóðs.
Það sem vekur athygli í
sambandi við ' ’öldin, er að
flestir gjaldaliðirnir hafa
hækkað eðlilega í hlutfalli
við stækkun bæjarins, nema
styrkþegaframfærið, sem
farið hefir lano^t fram úr
því, sem vænta mátti, eftir
íbúafjölguninni að dæma.
Gjöldin.
1. Stjórn bœjarins. Kostnað-
urinn við hana lækkar dálítið
árið 1922 (sjálfkrafa lækkun
dýrtíðaruppbótarinnar), en
stendur svo mikið til alveg í
stað fram til 1929. Þá hækkar
hann nokkuð, en vísitala þess-
ara útgjalda er þó alt af all
langt fyrir neðan vísitölu íbú-
anna, þrátt fyrir að starfssvið
bæjarins hefir mikið færst í
aukana. — Borgararnir geta
látið sjer vel lynda, að
hinn eiginlegi reksturskostnað-
ur bæjarins hefir lækkað all-
verulega að tiltölu.
2. Slökkviliðið. ÍJtgjöldin
vegna ráðstafana til tryggingar
gegn eldsvoða hafa aigjörlega
staðið í stað á þessum 15 árum.
Það væri í sjálfu sjer óeðlilegt
ef þau útgjöld hefðu aukist í
hlutfalli við vöxt bæjarins. Eld-
hættan hefir margfaldlega
minkað um leið og breytt var
til um byggingarefni og að
nokkru leyti um Ijósmeti og
eldsneyti.
3. Lögreglan. Tala lögreglu-
þjóna er víðast látin standa í
nokkuð ákveðnu hlutfalli við
tölu íbúanna. Hjer hefir þeirri
reglu ekki verið fyigt hingað
*) í upphafi greinarinnar í gær,
4. lið er prentvilla. Þar stendur:
,,framfærs]uski]yrði“, en á að vera
framfærslubyrði.
Þá hefir í 3. kaflanum um tekj-
urnar, ýmsar tekjur bæjarsjóðs,
fallið niður setning. I annari máls-
grein stendur merkt a.: Skattur
samvinnuf jelaga, en á að vera:
Skattur samvinnufjelaga og ann-
ara fyrirtækja samkvæmt sjer-
stökum lögum. Síðar í greininni
kemur fram sama villan, þar sem
upphæð þessa skatts 1935 er til-
færð. Þar á líka að standa 99 þús.
kr. í staðinn fyrir 90 þús. kr.
Það er rjett að geta þess hjer,
að þó að þpssum tekjulið sje valið
þetta nafn í bæjarreikningunum,
þá er það ekki heppilega valið.
Rjettara væri að nefna hana:
Skattur ríkisfyrirtækja og annara
samkvæmt sjerstökum lögum. Rík-
isfyrirtækin greiddu 68.4 þús. kr.
af þeim skatti 1935, en önnur fyr-
irtæki 30.5 þús. kr., þar af Eim-
skipafjelagið ]0.3 þús. Hof.
/92/22 £3 2* 2S 26 27 2ð 29 30 3/ 32 33 3* 36
/92/ 2Z 23 24 23 26 27 20 29 30 3/ 32 33 34 35
£ os'r/c? /rce&s/a
/92/ 22 23 24 25 26 27 20 29 30 3/ 32 33 34 35
.4
200
/oo
til. — Frá 1921 til 1930
stóð tala lögregluþjóna í
bænum í stað. En þá var
tala þeirra tvöfölduð, eða hækk-
uð úr 15 upp í 30. Árið 1921
komu 1400 íbúar á hvern lög-
regluþjón, en 1929 nær 1800.
Við fjölgun lögregluþjónanna
1930 lækkaði hlutfallið aftur
ofan í 1:1000. Á árinu 1933
var lögregluþj. enn fjölgað um
10 upp í 40. Hækkunin sem orð
ið hefir á útgjöldunum til lög-
reglunnar 1930 og 1933—’34,
stafar því af hinum stóru stökk-
um, sem tekin voru á þessum
árum í aukn. lögreglunnar. Eðli-
legra hefði að sjálfsögðu verið,
að auka hana smátt og smátt.
Alt fram að 1930 hefir aukn-
ingu .hennar verið haldið um of
niðri. Hafði það auðvitað all
mikinn sparnað á útgjöldum í
för með sjer.
4. Barnafræðslan. Á sama
hátt hefir kostnaðurinn við
barnafræðsluna mjög staðið í
stað fram til 1930. Um leið og
nýi barnaskólinn tók til starfa
haustið 1930, hækkaði rekst-
urskostnaður skólanna eðlilega
mikið, og sýnir línuritið að á-
'framhald hefir orðið á þeirri
hækkun. Enda er því svo var-
ið, að vegna úreltra fræðslu-
laga, laga, sem upphaflega eru
miðuð fyrst og fremst við far-
kenslu, vex bænum mikill auka-
kostnaður af launagreiðslum
við tímakenslu. Árið 1934 námu
greiðslur bæjarsjóðs fyrir tíma-
kenslu t. d. 68,2 þús. kr. Verð-
ur bærinn að bera þá byrði einn,
án þátttöku ríkisins. Ákvæði
hinna gildandi fræðslulaga eru
ekki samþýðanleg hinum auknu
kröfum, sem hjer eru gerðar í
barnafræðslunni. Þá hefir og
hið bætta heilbrigðiseftirlit, sem
og mjólkur- og matgjafir til
skólabarnanna m. m. hleypt
kostnaðinum við skólahaldið
mikið fram. Beinar greiðslur
bæjarsjóðs til kennaranna námu
65,3 þús. kr. 1921, en nærri 200
þús. kr. 1935. Þó hafði hlut-
deild launanna í reksturskostn-
aðinum lækkað úr 50% ofan
í 43,4%.
5. Styrkþegaframfærið. Hjer
eru ekki tök á að ræða það eins
og með þyrfti. Skal aðeins vakin
athygli á því, að veruleg hækkun,
sem fer langt fram úr þeirri aukn
ingu, er búast mætti við, miðað
við íbúatöluna, verður elcki á þess
um útgjöldum fyr en með árinu
1932. Orsakir hinnar miklu aukn-
ingar styrkþegaframfærisins, síð-
an 1931, er bið stöðuga aðstreymi
fólks til bæjarins, þrátt fyrir
minkaða útþenslumöguleika at-
hafnalífsins. Framfæri bæja- og
sveitarfjelaganna er svo að segja
hið eina atbvarf þeirra, er harð-
ast verða úti af völdum atvinnu-
skortsins lijer á laudi.
I öðrum löndum er því yfirleitt
öðruvísi varið. Þar er það verk-
efni ríkisins, að hlaupa undir
bagga með veitingu atvinnuleysis-
styrkja, auk atvinnuleysistrygg-
inganna, sem víða liafa orðið nokk
ur hjálp.
Hjer í bæ á atvinmileysið og
framfærslubyrðin ekki rætur sín-
ar að rekja til beinlínis minkaðra
atvinnumöguleika í bænúm, held-
ur til hins, að þeir hafa ekki auk-
ist í Idutfalli við hið mikla að-
streymi fólks. Framfærslubyrðarn
ar koma utan að.
Fram til ársins 1929 liafði bær-
inn svo að segja enga byrði af
styrkþegum annara sveitarfjelaga.
Árið 1935 námu hreinar greiðslur
bæjarsjóðs í því skyni aftur á
rnóti 206.4 þús. kr. Við skulda-
skil bæja- og sveitarfjelaganna
hefir mikill hluti af þessum úti-
stæðum bæjarins reynst óinn-
heimtanlegur vegna getuleysis
skuldunautanna. Verður nánar
vikið að þessum hlntum í sam-
bandi við fjárhaginn.
6. Ýms lýðmál. Útgjöld bæjar-
ins vegna ýmiskonar styrktarstarf
semi hafa hækkað tilfinnanlega
síðan 1929. Bærinn styrkir fje-
lagslíf borgaranna og ýmiskonar
menningarstarfsemi, með stærri
og stærri f járframlögum. Til
dæmis námu styrkir til hjúkrun-
arfjelaga og ýmiskonar lýðhjálp-
ar 54.1 þús. kr. 1921, en 215.7 þús.
kr. 1935, til mentamála 5.2 þús.
kr. 1921, en 101.5 þús. kr. 1935,
til íþrótta og lista 9.6 þús. 1921,
en 56.3 þús. 1935. Ennfremur
voru tillög til sjóða til almennings
þarfa aðeins 4.4 þús. kr. 1921, en
135.6 þús. kr. 1935.
7. Viðhald gatna. Kostnaðurinn
við viðhald gatna hefir hækkað í
hlutfalli við stækkun bæjarins.
Hann hlýtur eðlilega að vera nokk
uð misjafn hin einstöku ár, m. a.
hefir veðráttufarið allmikil áhrif
á viðhaldsþörfína.
8. Vaxtagreiðslur bæjarsjóðs
hafa lækkað mikið á árinu 1925
og hækkað lítið aftur fyr en 1930.
1929 var tekið 1 inilj. kr. lán er-
lendis til barnaskólans og sund-
hallarinnar. Síðan hefir engin
ankning orðið á erlendum skuld-
um bæjarsjóðs. Innlendar fasta-
skuldir hafa einnig mikið til stað-
ið í stað, en lausaskuldiMar auk-
ist nokkuð. Veldur því rekstrar-
fjárþörfin, m. a. vegna vanskila
skuldunauta bæjarsjóðs, annara
sveitarfjelaga. Mun jeg gera nána
grein fyrir skuldunum í sambandi
við fjárhaginn.
Hinar lágu vaxtagreiðslur á ár-
unum 1925—'29 eru að þakka til-
tölulega lítilli rekstrarfjárþörf á
þeim árum. Einnig hjálpaði bæj-
arsjóður fyrirtækjunum um bráða
birgðalán á þessum árum og naut
þar -af leiðandi nokkra vaxta-
tekna, sem annars eru litlar.
9. Stofnkostnaður gatna liefir
farið allmikið upp hin síðustu ár.
Til þess liggja ýmsar ástæður.
Mikið hefir verið lagt af nýjum
götum (frá 1927—35 bættust um
20 nýjar götur við), sem enn er
naumast búið að byggja við til
fulls. Þá hafa verið lagðir vegir
um bæjarlandið þvert og endi-
langt. Allmikið af gatna- og vega-
lagningunum er framkvæmt í at-
vinnubótavinnu. Slíkai' fram-
kvæmdir eru eðlilega, að öðru
jöfnu, dýrari en ef að liægt væri
að sæta hinni bestu aðstöðu til
viununnar.
Framlag ríkissjóðs til atvinnu-
bóta er þó ekki talið með í stofn-
kostnaðinum, sem raunar getur
naumast talist rjett eins og nú er
komið. Miltill hluti ríkisframlags-
ins gengur eingöngu til fram-
FRAMH. A SJÖTTU SfflU.