Morgunblaðið - 10.05.1938, Qupperneq 5

IÞriðjudagur 10. maí 1938.
| == jPforgmtMafóð------------------------------------
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk
Ritstjórar: Jón KJartan»»on og ValtJ\ Stef*n»aon (tbyr*BarmaBur).
s Auglýsingar- Árni Óla.
Ritstjórn, augiy»lngar oc af*reltj»la: Austuratratl S. — Slati 1*00.
f Áskrlftargjald. kr. S.00 á »»anuBl.
í lausasölu 16 aura elntakiB — II aura B»eO Leabök.
NÆÐINGAR
Enginn hefði spáð því fyrir
nokkrum árum, að takast
:,mundi að rækta melónur og
«<jnnur suðræn aldini á landi
hjer. Enginn hefði heldur spáð
því, að hægribros og aðrar
fomar dygðir ættu eftir að
festa rætur í fari Jónasar Jóns-
-sonar. En hvorttveggja þetta
hefir gerst. Notkun jarðhitans
hefir leitt í ljós, að hjer getur
þrifist gróður, sem annars á
heima á fjarlægum breiddar-
stigum. Og einhverjar hlýjar
uppsprettur hafa seitlað svo um
Jónas Jónsson, að með honum
dafnar sá gróður, sem hingað
til hefir ekki verið talið lífvæn-
legt í þeim jarðvegi. *
En nú er frost og norðanátt,
skæni á pollum sunnanlands og
þorraveður út við íshafið. Nú
reynir á hinn innri yl, jarðhit-
ann og hugarhlýjuna. Ef ekki
er því betur hlynt að gróörin-
um geta „blómin fölnað á einni
hjelunótt".
Enginn getur auðvitað full-
yrt neitt um það, hvort hægra
brosinu er hugað langt líf. —
Jarðskjálftar geta tekið fyrir
uppsprettur á heitum stöðum
og allskonar straumur og
skjálfti kynni að hafa áhrif á
jarðveg hægrabrossins. Hvað
sem þessu líður, verður þó að
játa það, að hin óvæntu skraut-
blóm í jurtagarði herrans frá
Hriflu, hafa staðist alveg furð-
anlega allan upp á komandi
straum og skjálfta, svo og næt-
urfrost og nepjur, fram til þess
dags.
Alveg furðanlega. Það var
aðeins eftir eina kuldanótt nú
fyrir skemstu, að ofurlítil merki
sáust þess, að hætta gæti verið
á kalskemdum í þessum á-
nægjulega gróðri.
Morgunblaðinu þótti það
tíðindum sæta, ekki síst eftir
allar fullyrðingar Eysteins
Jónssonar um „viðreisn fjár-
hagsins“, að breska verslunar-
málaráðuneytið skyldi lýsa eft-
ir vanskilaskuldum íslendinga
í „Lögbirtingi" sínum. Þeir sem
hafa ósljófgaða tilfinningu fyr-
ir því hvers virði okkur er, að
lánstraust landsins bíði ekki
hnekki erlendis, staldra við er
slík fregn berst. Morgunblaðið
hafði þá líka svo mikið við
fregnina, að hún birtist í
„rarnrna".
Víkur nú sögunni aftur að
manninum með hægrabrosið.
Hann bjó við kaldar nætur og
draumfarir eigi góðar. Nokkuð
er það, að hann fjell aftur til
síns fyrra lifnaðar og tók að
hrakyrða Morgunblaðið, sem á-
kafast fyrir „rammann". Þóttist
hann nú eiga högg í garð Morg-
unblaðsins fyrir að spilla láns-
trausti landsins með því að
setja hina dapurlegu fregn í
vumgerð. Rjett á litið var eina
hneykslunarefnið við „ramm-
ann“ það, að þetta var ekki full
kominn sorgarrammi. Svo al-
varleg eru þau tíðindi, að
traust landsins skuli vera lagt
á fjalir hjá þeirri þjóð, sem fús-
legast hefir opnað sjóði sína
fyrir lánbeiðnum íslendinga.
Nú vita allir, að íslendingar
hafa á þessum síðustu tímum
orðið fyrir því, að brugðist
hafa fyrirheit um tvö bresk
framfaralán, lánið til rafmagns
veitunnar á Akureyri og lánið
til hitaveitunnar í Reykjavík.
Morgunblaðið hefir forðast að
staðhæfa, að ástæðan til þess
að Englendingar kiptu að sjer
hendinni í bæði þessi skifti,
væri sú, að þeir vantreystu fjár-
stjórn íslenska ríkisins.
Skýringin á þessu hefir kom-t
ið úr annari átt. Hinn 20. apríl,
rjett um það leyti, er ,ramma,-
greinin birtist í enska „Lög-
birtingnum" skrifar Jónas Jóns-
son grein um hitaveitu Reykja-
víkur. Hann talar þar um tvær
ástæður, sem til þess geti legið,
að synjað var á elleftu stundu
um hitaveitulánið. Aðra ástæð-
una telur hann geta verið und-
irróður enskra kolaútflytjenda.
„Hin ástæðan er þó vafa-
laust miklu áhrifameiri“, segir
J. J. „Englendingar eru til með
að lána fje, en þeir vilja að
stsðið sje við vexti og afborg-i
anir“. Og loks: „Neítun stjóm-
arvaldanna þýðir ekki annað
en það, að þeim þykir ekki ör-
ugt að lána hingað meira f je
en komið er, að óbreyttum
kringumstæðum<c.
Geta má nærri, hvernig svona
skorinorð yfirlýsing frá flokks-
formanninum hefir komið við
kaun Tímamanna. — Þeir
hafa sótt að honum, alveg eins
og hafísinn sækir nú að strönd-
um Norðurlands. Við það hefir
komið stundarkyrkingur í
blessað hægrabrosið. Vjer skilj-
um og fyrirgefum. Hægrabros-
ið fer Jónasi vel. Hann er að
,gróa upp“ eins og brunahraun
eða sandauðn. En næðingarnir
geta feykt burtu grunnum jarð
vegi. Þá fer aftur að glitta í
„óbilgjamar klappir" gamalla
hleypidóma. Þess vegna, Jón-
as Jónsson! Verndaðu þinn
unga gróður: Keep smiling!
Umræðuefnið í dag:
Hitaveitulánið.
Ferðafjelag íslands fór hina
fyrirhuguðn skemtiferðir á sunnu-
daginn var, gönguför að Kleifar-
vatni og skíða- og gönguför á
Esju. Mikill snjór er enn austan
og norðan á Esju og ágætar
skíðabrekkur. Um 40 manns voru
með í ferðunum. Bjartviðri og
sólskin var allan daginn og
skygni ágætt.
MORGUNBLAÐIÐ
G j aldey rislánið
Með frv. er farið fram á
12 milj. kr. lánsheim-
ild ríkisstjórninni til handa.
Af því er ein miljón króna
ætluð til bygg'ingar síldar-
verksmiðju á Raufarhöfn,
og; er sú lánsheimild áður í
lögum, ca. 11 milj. ei*u ætl-
aðar til að greiða þrjú næstu
árin erlendar afborganir af
skuldum ríkis, banka or
þeirra annara, er ríkið er í
áb.yrg'ð fyrir.
Hjer er því um að i*æða
lántöku, sem að því leyti er
sjerstaks eðlis og frábruRÖ-
in fyrri lántökum, að láns-
f jenu á einvörðungu að verja
til afborgana af erlendum
skuldum, ef og að svo mikhi
leyti, sem þjóðin ekki með
öðrum hætti aflar p-jaldeyi*-
is til þeirra þarfa.
*
Svo er til ætlast, að bæði
ríkið sjálft og aðrir, er fá til
ráðstöfunar þann erlenda gjald
eyri, er til fellur með lántök-
unni, greiði fult andvirði hans
í íslenekum krónum inn á sjer-;
stakan sjóð, er liggi til ávöxt-
unar í ísl. bönkum, og eigi má
gera að eyðslueyri, heldur skal
verja öllu því fé til aukaafborg-
ana af lánum ríkisins, þegar í
stað kleift þykir að taka til
þess gjaldeyrir frá öðrum þörf-
um þjóðarinnar. Er þ'etta að
vísu ekki bundið í sjarstakri
Iöggjöf, heldur tekið fram í
greinargerð frv., og hefir fjár-
Afstaða ^jálfstæðis-
flokksins á Alþingi
Fjárhagsnefnd neðri deildar hefir skilað nefndaráliti
um 12 miljóna króna lántökufrumvarp f jármálaráðherrans.
Stjórnarliðar leggja til, að frumvarpið verði samþykt. —
Fulltrúi Bændaflokksins í nefndinni hefir enn engu áliti
skilað. En hjer birtist nefndarálit ÓLAFS THORS, sem
lýsir afstöðu Sjálfstæðisflokksins til málsins.
og að beita síðan innflutnings-
höftum í æ ríkari mæli, til þess
með því móti að inniloka hina
óvenju miklu kaupgetu, er
sumpart hefir skapast vegna
beinna ráðstafana löggjafar og
framkvæmdavaldsins
Hins hefir ekki verið gætt,
að hin háu og síhækkandi fjár-
lög annarsvegar, en langvar-
andi hallarekstur á sviði nær
allrar framleiðslu landsmanna
hinsvegar, hlaut m. a. ills að
leiða til þeirra gjaldeyrisvand-
ræða, sem nú eru öllum kunn
orðin. Hefir valdhöfunum þó
árum daman verið bent á, að
ásetningur þeirra um að „inhi-
loka kaupgetuna" vaV frá önd-
verðu ekkert annað en grund-
vallar miskilningur, sem og
hitt, að innflutningshöftin ein
út af fyrir sig eru eigi aðeins
gagnslaus, heldur og beinlínis
eins og skaðlegt svefnmeðal, og
geta, þó rjett sje á haldið, held-
ur aldrei verið annað en einn,
og það hvergi nærri veigamesti
málaráðh. lýst yfir því, að hann .Þátturinn í að tryggja gjald-
telji sig bundinn af greinargerð
inni jafnt og lög væru, enda er
slíkt venju samkvæmt. Þykir
minnihl. að vísu hvergi nærri
trygt, að þeim ásetningi verði
fylgt, en þá jafntrygt og ef um
það væru sett lög, því auðsætt
er, að sú stjóm sem út af þessu
vildi bregða, getur að sjálf-
sögðu altaf látið breyta slíkum
lögum, þótt sett yðru, engu
síður en að brjóta bæði venju
og fyrirheit þau, sem gefin eru
í greinargerð frv. og við um-
ræðu um málið á Alþingi.
★
Minni hl. viðurkenjnir, að
þjóðin býr nú við hinn mesta
gjaldeyriskort, og benda líkur
ekki til, að úr rætist á næst-
unni. Hann játar því, að út af
fyrir sig sje hin fylsta þörf á
slíku láni sem frv. fjallar um.
Að hann samt sem áður telur
sér ekki fært að greiða atkv.
með lántökuheimildinni, stafar
eyrisþarfir þjóðarinnar. En ó-
frávíkjanlegt skilyrði jfyrir
gagnsemi haftanna er, að eyðsla
hins opinbera sje sniðin eftir
gjaldgetu þegnanna, og jafn-
framt sjeð fyrir því, að at-
vinnurekstur landsmanna sje
rekinn á heilbrigðum grund-
velli. En á ýmsum sviðum hafa
valdhafarnir beinlínis unnið
gegn því m a., með síhækkandi
álögum og stöðugum, vaxandi
skerðingu á atvinnuleysi ein-
staklingsins.
★
Minni hl. hefir altaf deilt á
valdhafann og deilir enn á þá
fyrir að hafa með löggjöf og
framkvæmd átt þátt í að skapa
það gjaldeyrisöngþveiti, sem
þjóðin er komin í, og heldur
því hiklaust fram, að ef Sjálf-
stæðisfl. hefði setið að völdum,
myndi opinber eyðsla hafa ver-
ið miklu minni og því katlað á
minni gjaldeyri, en athafnalíf-
m. a. af því, er nú skal greina. ið jafnframt verið blómlegra
Minni hl. er þeirrar skoðun- og því skapað meiri gjaldeyri.
ar, að gjaldeyriskorturinn stafi Hinsvegar viðurkennir minni
a. m. k. sumpart af þeim sjálf- hl„ að svo sem nú er komið,
skaparvítum, að núverandi verður varla hjá lántöku kom-
ist, nema verra hljótist af, t.
d. fullkomin vanskil á samnings
bundnum afborgunum hins op-
inbera. Vill minni hl. því eigi,
þrátt fyrir fullkomið vantraust
á núverandi stjórnarstefnu,
rísa til beinnar andstöðu gegn
lántökunni, enda þótt hann telji
sjer eigi skylt að samþykkja
lántökuna með því að greiða
stuðningsflokkar stjórnarinnar
hafa um langt skeið stefnt fjár
málum og atvinnumálum þjóð-
arinnar í beint óefni. Valdhaf-
arnir virðast hafa trúað því,
að öllu væri vel borgið, ef að
eins væri í heiðri höfð þau
tvö boðorð, að sjá um, að rík-
issjóður hefði handbært fje til
sinna þarfa, alveg án hliðsjónar
af fjárhagsafkomu þegnanna, I atkvæði með frumvarpinu.
Minni hl. hefir ekki verið til-
kvaddur, þegar teknar voru
þær óheillaákvarðanir, er leitt
hafa til gjaldeyrisskortsins,
heldur hafa ráð hans og ann-
ara stjórnarandstæðinga verið
að engu höfð. Minni hl. telur
því vel fara á því að þeir sjeu
einir að verki um úrræðin, sem
vandræðunum valda, og að best
sómi sjer, að þeir, sem samfylkt
hafa á ógæfubrautinni, hefji
nú á eigin ábyrgð gönguna á
fund lánardrotnanna.
★
Minni hl. er ljóst, að það
skiftir að því leyti ekki máli,
hvérja aðstöðu hann tekur til
frumv. þessa, að það verður
samþykt hvort sem Sjálfstæð-
ismenn sitja hjá eða greiða at-
kvæði gegn því, og að sú atkv.-i
giæiðsla hefir heldur engin á-
hrif á sjálfa lántökuna. Hann
hefir þó talið sjer skylt að gera
nokkra grein fyrir málinu, m. a.
því til skýringar, að hann legg-
ur ekki beinlínis til, að frv.
verði félt. Minni hl. skilur
nefnilega vel það sjórnarmið,
að úr því stjórnarstefna und-
anfarinna ára á að haldast ó-
breytt, þá sje með öllu tilgangs
laust að vera að taka slík lán;
hjer hljóti alt í kaf að keyrast
og að best sje að horfast beint
í augu við þann sannleika og
taka afleiðingunum tafarlaust.
Hitt. sje ekki til annars en
lengja líf stjórnarinnar, án þess
að vonir standi til að bjarga
þjóðinni.
En minni hl. telur þó, að
hjer gæti nokkurs miskilnings,
því í fyrsta lagi er lánið að því
leyti nauðsynlegra þjóðifini en
stjórninni, að vel er hugsan-
legt, að stjórnin fleyti sjálfri
sjer án lánsins, en hitt ólíklegt,
að þjóðin komist klaklaust af
án lántöku, en í öðru lagi er
það þó ekki með öllu vonlaust,
að valdhafarnir hafi loks lært
það mikið af reynslunni, að
þeir sjeu nú reiðubúnir að yfir-
gefa fyrri stefnu sína og fylgja
ráðum andstæðinganna í rik-
ari mæli en verið hefir.
★
Þetta mál liggur ljóst fyrir.
Alt bendir til, að um tvent, og
eingöngu tvent, sje að ræða:
Vanskil ríkisins eða lántöku.
Sjálfstæðisflokkurinn deilir því
ekki á stjórnina út af lántök-
unni, heldur út af þeim verk-
um, sem gjáldeyriskortinum
valda og skapað hafa þörfina
fyrir lántöku. Sjálfstæðisflokk-
FRAMHL L SJÖTTU SÍBU