Morgunblaðið - 06.08.1939, Qupperneq 5

Sunnudagur 6. águst 1939.

===== ^ftorgmtblaSiö =
Cjtgef.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Rltatjórar: J6n KJart&nason oc Valttr Stetknaaon (kbyrcSaraaaBua).
Auglýalngar: Árn) Óla.
RítatjOrn, auglýamgar ok afcrelSala: Anaturatmat) K. — Blm) t*00.
Áskrlftargjald: kr. *,(KP 4 m4nuSi.
í lauaaaöln: 15 aura eintaklS — ffi aura aaeB L^abOk.
MINKARNIR í HAFNARFIRÐI
Minkarnir í Hafnarfirði og
í grend við Hafnarfjörð
«eru alment umræðuefni hjer um
islóðir. Eru þetta ekki nema smá
munir, spyrja menn. Eða er hjer
um upprennandi bitvarg að
ræða, sem getui? gert hjer mik-
inn usla í búfje og í varplönd-
ium manna?
1 því sambandi er rjett að
rifja upp ummæli Guðmundar
heitins Bárðarsonar, en hann
ritaði um minkana í grein er
birtist í Náttúrufræðingnum
1932, og nefndi hann greinina:
.„Jafnvægisröskun í náttúrunni".
'Taldi hann þar upp ýms dæmi
.af því, þegar dýrategundir
koma á nýja staði og hvað af
|)ví geti leitt.
Þá voru minkar nýkomnir
:hingað. En Guðmundu^ vildi að
hætt yrði við minkaeldi og
iþeim útrýmt. Því þeir myndu
ísleppa, fleiri eða færri úr
haldi, tímgast hjer og gera ýms-
,an usla. Minkana kallaði Guð-
.mundur sundmerði. Hann komst
ævo að orði:
.„Talið er að sundmerðirnir
^gangi næst hreysiköttunum, að
grimd, kænsku og áræði. Þeir
•eru mestu vágestir meðal ali-
fugla. Þeir liggja í leynum í
holum og fylgsnum, þar sem
.slíkra veiðifanga er von á bæj-
/<um, og verða menn, þeirra oft
■ekki varir, fyrri en þeir hafa
höggvið allmikið skarð í fugla-
.hjörðina. Þeir ásækja og als-
konar villifugla og hreiður
þeirra, og hafa það.fram yfir
refi, að þeir geta bæði synt og
klifrað þangað sem fuglar
verpa.
Ef þeir verðai hjer viltir og
breiðast hjer út, gæti æðar
varpinu stafað hjer stórhætta
;af þeim, því æðarfugiinn væri
ekki lenguri öruggur með hreið-1
ur sín í umflotnum eyjum og
;skerjum, sem honum hafa dug-
að gegn tófunum. Æðarungum
myndi og stafa mikil hætta af
þeim í fjörum, þar sem koll-
urnar leita á lancj með ungana.
Sundmörðurinn gæti og elt ung-
. ana á sundi og kafað eftir þeim.
í sömu hættu væru endur sem
halda til með unga sína á tjörn-
um og vötnum.
Einnig er hætt við, að ung-
lömbum stafaði hætta af sund-
mörðunum, og mundi þá fjár-
mönnum reynast miklu örðugra
að verja unglömb hjer fyrir
þeim en tófunum. Það er kunn-
ugt um hreysikettina, náfrænd-
ur sundmarðanna, að þeir ráð-
ast oft á miklu stærri dýr, en
þeir eru sjálfir, t. d. hjera, og
hafa þá aðferð, að stökkva á
hrygg þeirra, halda sjer þar
föstum, bíta á hálsæðarnar og
- drekka b'lóð þeirra, uns þau
hníga í valinn ýj flóttanum.
Sumir trúa því, að sundmerð-
:ir geti eigi þrifist hjer á víða-’
’ vangi, og því muni það hættu-
laust, þó að nokkrir sleppi úr
búrum.
En sundmerðirnir erd\ snjallir
í því, að laga sig eftir þeim
bj argræðisskilyrðum, sem völ
er á. Þegar fátt er um veiði-
dýr á landi, leita þeir í fjörur
cg nærast á skelfiski, sem í:
fjörunum finnast, eða kafa eft-
ir slíkri björg. Þeir lifa á rott-
um og músum og leita heim-
undir bæi þegar hart er um æti,
og sitja þá um alifugla“.
Guðmundur segir ennfremur
í grein sinni, að það sje fleira
en sýkingarhættan sem komi til
greina, þegar dýr eru flutt til
landsins, og höfum við orðið að
kenna á henni síðustu árin.
Hann vill að sú regla verði hjer
upp tekin, að engin dýr sjeu
hingað flutt, nema að fengnu
áliti hinna hæfustu sjerfræð-
inga erlendra, sem best skil
vita á því, hvaða ógagn\ af inn-
flutningnum geti stafað.
Spár Guðmundar Bárðarson-
ar eru nú farnar að rætast
meira en flesta hefði grunað að
óreyndu. Þó lýsing hans á tjóni
því,, sem minkar geti hjer gert,
eða sundmerðir eins og hann
kallar þá, sje æði svört, þá
liggur við að reynslan sje þeg-
ar ennþá yerri, að sumu leyti.
Því hann telur t. d. að mink-
arnir leggist ekki á alifugla í
húsum inni, eða við mannabú-
staði, nema þegar fer að harðna
í ári hjá þeim. En minkamir
hafa sem kunnugt er, ekki beðið
eftir vetri með það, að heim-
sækja hænsnahús Hafnfirðinga.
En einna eftirtektarverðast í
grein Guðmundar er ábending
hans um minkana í æðarvörp-
um. Því þá gæti tjónið af völd-
um þeirra orðið stórfelt, ef þeir
fengju tækifæri til að ná til
varplanda.
Hvort sem meira eða minna
er um minkana' talað, þá er eitt
víst, að þeir hafa þegar sýnt
sig sem svo mikil skaðræðis-
dýr, ef þeir fá að leika lausum
hala, að það er engin minsta á-
stæða til að draga það lengur að
hefja alvarlegar aðgerðir til út-
rýmingar þeim. Eftir því sem
þær útrýmingartilraunir dragast
lengur, eftir því eru minni líkur
fyrir fullum árangri.Von manna
um að þeir lifi hjer ekki sjálf-
ala yfir veturinn, er víst svo
veik, að á hana er ekki treyst-
andi.
ísfisksala. Togarinn Bragi seldi
afla sinn í Þýskalandi í gær fyr-
ir 26.000 ríkismörk.
Þýskalandsfararnir keppa inn-
byrðis. í ráði er að fram fari kapp
leikur n.k. þriðjudagskviild miili
Þýskalandsfaranna. — Þjálfar-
ar Víkings og Vals, Buchloh og
Divine, leika með. Liðin verða
blönduð úr Val og Víking og ætl-
unin er að sýna knattspyrnu
meira heldur en keppa.
Heij kjavíhurbrjef —
------- 5. ágúsl ---
Frá Norðmönnum.
orðmaður, sem hjer var á
ferð, sagði frá því, að
þorskaflinn hefði orðið ríkissjóði
dýr þar í landi í ár. Þar er út-
gerðinni trygt lágmarksverð fyrir
aflann, hvað sem fyrir hann fæst,
svo menn geti haldið áfram að
veiða þó kostnaðarverð fáist ekki
fyrir veiðina.
Heimildarmaður þessi sagði, að
áætlað hefði verið að ríkið þyrfti
að leggja fram 7 miljónir króna
á þenna hátt til útgerðarinnar. En
vegna þess hve aflinn varð alveg
óvenjulega mikill, og fiskverðið í
neyslulöndunum hraksmánarlegt,
þá myndi hinn norski ríkisstyrkur
til þorskútgerðar hafa orðið 20
miljónir króna.
Það er nokkuð * há upphæð á
mælikvarða okkar fsléndinga, og
sýnir mjög greinilega í hvílíkt
óefni þorskútgerðin er komin hjer
norður frá. Að þjóðir þær, sem
saltfiskinn kaupa, skuli ekki geta
greitt fyrir þessar matvörur nema
svo lágt verð, að stórfeld ríkis-
framlög þarf frá framleiðsluþjóð-
unum til þess að það eigi að vera
kleift að fiska ofan í þessa neyt-
endur.
Að ógleymdum þeim aðstöðu-
mun, sem er milJi t. d. okkar og
Norðmanna, hvað snertir mögu-
leikana á svo stórfeldri styrkt-
arstarfsemi. Þetta er atvinnuveg-
urinn, sem við höfum bygt mest
á íslendingar. En nú er hann kom-
inn svona hjá samkepnisþjóð okk-
ar, Norðmönnum.
Skyldi aldrei vera hægt að koma
á skynsamlegum samtökum salt-
fisksseljenda, þjóða í milli?
Svartsýni.
ndanfarna daga hefir svart-
sýni gripið menn fyrir
norðan út af síldaraflaleysinu.
Reitingsaflinn á austanverðu veiði-
svæðinu hefir nú, verið á förum,
Síldin sem veiðist er prýðilega
feit. Svo er sagt að sjórinn sje
átulaus, og er það vafalaust rjett,
að svo er á veiðisvæðinu.
En leikmenn í síldarmálefnum
spyrja: Hvar hefir síldin fitnað?
Því ekki hefir það verið í átu-
lausum sjó.
Hluturinn er, að þekking manna
á síldargöngum er á liinu versta
stigi sem stendur. Menn vita eitt
og annað, eða gera sjer í hugar-
lund sambandið milli átumagns og
síldargangna. En í þann kunnieik
vantar allan botn, af því enginn
veit verulega urn það sem mest
veltur á, og það er um lífsskeið
aðal-átunnar. Síldin kemur npp
fyrir Norðurlandí alt í einu á óút-"
reiknanlegum stöðum, og hverfur
áður en varir og enginn veit, hvað-
an hún kemur eða hvert hún fer.
Einhvern botn þarf í þetta að fá.
Arni Friðriksson hefir slegið því
frarn, að skýringin væri sú, að
síldin kæmi alla leið frá Noregi
og færi þangað aftur yfir Atlants-
h; f og „upplifði" tvær vertíðir á
' sína hjá hverju landi. Róman-
.kkar getgátur. Johan gamli
Hjort, norski fiskifræðingurinn,
sem hjer var um daginn, trúir ekki
á þær. Hann hefir stúderað síldar-
göngur í 40 ár, með mikilli kost-
gæfni, og er litlu nær um það
hvar norska síldin felur sig mest-
an hluta ársins.
En það eina góða við þann felu-
leik, sagði hinn margreyndi fiski-
fræðingur, er það, að menn geta
veitt eins mikið af síld og með
öllu móti er hægt, meðan í hana
næst, upp á það til að gera að
veiðin gengur aldrei til þurðar af
þeim orsökum. Mergðin í sjónum
er svo takmarkalaus.
Einkennileg aðvörun.
inkemiileg er aðvörun síldar-
útvegsnefndar er hún gaf
út nýlega og beiut var til þeirra
útgerðarmannanna Ásgeirs Pjet-
urssonar og Ingvars Guðjónssonar.
Helst hefir verið síldarvon fjmir
austan. Þess vegna gerðu þessir
tveir menn þá tilraun að senda
500 tunnur hvor til Raufarhafnar
og reyna að fá síld í þær þar.
Fá þúsund saltsíldar eru nú
komin, en 80 þús. á sama tíma í
fyrra.
En þessir útgerðarmenn fengu
aðvörun frá nefndinni. Raufarhöfn
er ekki löggilt söltunarstöð. Þar
má ekki salta síld, þó helst náist
í hana þar í aflaleysinu. „Með
lögum skal land byggja — en
með ólögum eyða“. Ekki má
gleyma síðari hluta setningarinn-
ar. —
Misskilningur.
jer í blaðinu var á það minst
nýlega, að talað hefði verið
um það, eða um það samið, er
þjóðstjórnin tók við völdum, að
nokkuð af nauðsynjavörum yrði
sett á frílista, en ekki hefði úr
því orðið á sama mælikvarða og
um var talað.
Síðan á þetta var minst hjer,
mun að einhverju leyti hafa úr
þessu ræst, og að því leyti er ekki
ástæða til að fjölyrða um þetta
frílista-mál.
En þessar ábendingar hjer í
blaðinu um að fjölga frílistavör-
unum urðu til þess að einhver al-
sendis ófróður maður hefir minst
á þessi mál í Tímanum. Hann seg-
ir, að hjer í blaðinu sje verið að
heimta vörur á frílista til þess að
auka innflutning til landsins. En
mjög sje illa valinn tími til þess
að bera fram kröfur um aúkinn
innflutning einmiít nú í síldarleys-
inu.
Maðurinn hampar sem sje „síld-
arleysinu“ eins og einhverju hnoss-
gæti, sem í hans höndum á að
girða fyrir, að nokkuð verði breytt
til um fyrirkomulag verslunarmál-
anna.
Yöruverðið.
■'il þess að skrifa um þessi mál,
svo mark verði á tekið, verð-
ur Tímamaðurinn að læra frumat-
riði viðskiftamálanna. Hann verð-
ur t. d. að leggja sjer á minni, að
nauðsynjavörur eru ekki settar á
frílista til þess að innflutningur-
inn aukist. Hjer er sem sje ekki
um að ræða tegundir sem innflutn-
ingur hefir verið takmarkaður á,
heldur matvöru o. þessh., sem flutt
hefir verið inn, eftir þörfum á
hverjum tíma. En með því að setja
innflutning á þessum vörum á frí-
lista, er unnið að því, að verðlagið
á þessum vörum lækki, því þá
notast betur viðleitni manna að fá
vörurnar inn í landið fyrir sem
hagkvæmast verð.
Þegar slíkar vörur eru settar á
frílista, þá er verið að vinna að
því að spara gjaldeyri fyrir þjóð-
arbúið. Ef menn skilja þetta ekki,
þá eiga þeir ákaflega erfitt með
að tala um þessi mál svo nokkuð
vit sje í. En bót er það, að málið
er svo einfalt, að hið rjetta getur
engum dulist lengi. Hver einasti
fátækur bóndi eða heimilisfaðir í
landinu skilur, að þeim mun minna
fje sem hann hefir milli handa,
þeim mun meiri nauðsyn er það
honum, að komast að sem bestum
kaupum á nauðsynjavöru til heim-
ilisins. Um annað en nauðsynjar er
hjer ekki að ræða.
Gamli tíminn.
að væri ákaflega æskilegt npp
á alt samstarf milli flokka
hjer á landi, ef málgagn Fram-
sóknarflokksins, Tíminn, sæi sjer
fært í framtíðinni að breyta til
um starfsaðferðir.
Sá ljóður hefir verið á ráði
margra íslenskra blaða, að með-
ferðin á staðreyndum hefir verið
heldur losaraleg. Mörgum hefir
hætt við að beina athygli sinni að
því, hvað það væri, sem hægt væri
eða fært að fá lesendurna til að
trúa, án þess að taka fult tillit
til þess hvað í raun og veru væri
sannast og rjettast.
Dæmið úr síðasta tbl. Tímans
um frílistann er nokkuð lýsandi.
Fyrst er sagt að hjer sje verið að
heimta aukinn innflutning. Og síð-
an eru ummæli blaðsins bygð á
þessum ímynduðu eða tilbúnu
„kröfum“.
Sennilega líður ekki á löngu
þangað til svona málafærsla í blöð-
um verður alveg úrelt. Menn þreyt-
ast á þessu. Almenningur vill fyrst
og fremst að rjett og satt sje
skýrt frá. Fólk er orðið leitt á
kapphlaupi blaðamanna og stjórn-
málamanna í blekkingum. Það
finnur, einkum á alvörutímum, að
staðreyndirnar eru það eina sem
menn varðar um. Menn skilja svo
undur vel, að ekki er hægt að upp-
dikta einhverja alt aðra tilveru
þjóðarinnar, en þá sem er. Tímabil
„Egilsstaða-samþj kta“ er liðið hjá.
Annað dæmi.
sama tölublaði Tímans er ann-
að sorglegt dæmi upp á það,
að einhver maður er þar starf-
andi, sem ekki hefir enn skilið
kröfur almennings um rjetta frá-
sögn og meðferð staðreynda.
' Að vísu ber það vott uin vakn-
andi meðvitund um nýja tíma, að
fjarstæðan er sett með ákaflega
litlu letri á ákaflega lítið áber-
andi stað. En „bókstafurinn blíf-
ur“ og þar stendur, að Kaupfjelag
Reykjavíkur og nágrennis sje ó-
pólitíkst fjelag.
Það stöðar lítið að segja Reyk-
víldngum að svo sje. En vera má
að einhver í afskektustu sveitun-
um leggi trúnað á slíkt, og er það
þó ólíklegt. Hjer vita allir að það
væri sem sagt álíka gáfulegt að
segja frá mokafla á síldarmiðun-
um, þó lítið sem ekkert yeiðist,
eins og bera slíkt á h.orð, að
Kron sje ópólitískt(!)
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐTJ.