Morgunblaðið - 22.11.1939, Side 4

MORGUNBLAÐ.IÐ
Miðvikudagur 22. nóv. 1939-
KVEflDJÓÐIN OQ MEIMILÍN
Helga Sigurðardóttir:
Kartaflan barf rjetta meöhöndlun
Annars tapast C-fjörefnið
og önnur dýrmæt efni
Tvær meðal-kartöflur eru 100
gr. og þau innihalda: 2 gr.
eggjahvítuefni, 19. gr. kolvetni.
Það gefur 85 hitaeiningar og kosta
0.03 aura. Þar að auki 14 mg. kal-
síum, 58 mg. fosfór, 1 mg. jáxn,
20 alþjóðaein. A-vitamin, 25 Bt,
300—500 C-vitamín.
Kartöflurnar eru komnar frá
vesturhálendi Suður-Ameríku hing
að til álfunnar 1584. Björn pró-
fastur Halldórsson í Sauðlauksdal
reyndi fyrstur manna að rækta
kartöfluna hjer á landi, árið 1759.
Smám saman lærði fólk svo að
rækta þessa ágætu fæðutegund,
en ekki varð hún alment ræktuð
fyr en mikið seinna. Nú mun kart-
■aflan vera ræktuð á öllum heim-
ilum landsins, sem nokkurn garð-
hlett hefir, því nú er tíminn sá,
að kartaflan er talin nauðsynleg
til miðdegisverðar alt árið, jafnt
hjá fátækum sem ríkum.
Hjer fyrrum var kartaflan borð
tið sem bragðbætir með kjöti og
fiski. Svo breyttist sú skoðun og
kartaflan var borðuð til fylla. En
nú vitum vjer, að kartaflan er
«kki einungis til bragðbætis og
fylla, heldur er hún mjög holl
fæðutegund, sem nauðsynlggt er
að við borðum daglega af 3—400
gr., því hún inniheldur mikið af
H-vitamíni, og er það einmitt það
vitamín, sem frekast mun skorta j
í okkar fæðutegundum. Þessvegna I
hefir það mikla Jiýðingu, að kart- '
öflurnar sjeu rjett soðriar og rjett
matbiinar, svo að þær tapi sem
minstu af þessu verðmæta efni.
Kartöflur soðnar með flusinu
tapa 10% af C-vitam. við suðuna.
Bíði soðnar kartöflur í 2 klst.,
hafa þær tapað helming af sínu
Ovitamín-magni. Eftir 4 klt.
rúmlega J4 eftir af C-vitam.
eftri 6 klt. eru þær næstum snauð-1
ar af C-vitamíni. Þetta kemur af
því, að C-vitamín þolir ekki áhrif
loftsins. Þessvegna er nauðsynlegt,
að aldrei sje soðið nema hæfilega
mikið til hverrar máltíðar.
Takið eftir
Þrátt fyrir hina miklu verð-
hækkun á öllu garni seljum
við ennþá
Kven-Golftreyjur
á kr. 13.50.
fflín
Laugaveg 10.
Hjer á eftir fylgja nokkrar leið
beiningar um suðu á kartöflum
og kartöflurjettir.
Soðnar kartöflur
(á rafmagni).
1 kg. kartöflur. iy2 dl. vatn. 1
matsk. salt.
artöflumar eru burstaSar og
þvegnar úr köldu vatni, settar
í pott, þær stærstu eru látnar á botn-
inn, saltið er sett út. í vatnið og helt
yfir kartöflumar. Potturinn er látinn
á hæsta straum á minstu plötunni,
þegar sýSur er sett á minsta straum
í 5 mín. Þar næst er straumurinn tek-
inn af og kartöflumar látnar standa
á plötunni í 15 mín. Yerið ekki að
lyfta hlemmnum af pottinum, það
dregur úr hitanum. Þegar borða á
er vatninu helt af kartöflunum, pott-
urinn látinn hlemmlaus á hita, svo alt
vatn gufi af þeim, flysjaðar og bom-
ar sjóðandi heitar fram. Sjeu kart-
öflumar soðnar flysjaðar tapa þær
alt að 50% af sínu C-vitamin magni,
þessvegna er sjálfsagt að hagnýta
kartöflusoðiS í súpur eða sósur t. d.
sjóði maður flysjaðar kartöflur í upp
stúfning, er rjettast að sjóða þær í
mjólkinni og jafna þær síðan á venju-
legan hátt.
Bakaðar kartöflur.
Jafnstórar kartöflur em burstaðar
og þvegnar mjög vel, síðan þerr-
aðar með línklút. Gróft salt er sett í
brauSskúffuna, þar er kartöflunum
raðað þjett saman. Sú hlið á kart-
öfluntim, sem upp snýr, er skorinn kross
Vilji maður hafa kartöflumar sjer-
staklega ljúffengar, er agnarlítill
smjörbiti látinn á hverja kartöflu í
skurðinn. Skúffan látin inn í heitan
ofn og bakað þar til kartöf'lumar eru
gulbrúnar. Einnig má láta kartöflurn-
ar inn í kaldan ofn. Þessar kartöflur
eru borðaðar með allskonar mat, einn-
ig má borSa þær sem sjálfstæSan
rjett meS hrærðu smjöri. Þannig
tilreiddar kartöflur tapa mjög litlu
af sínu verðmæti. Kartöflumar em
mátulega steiktar, þegar það hvíta
fer að koma út úr þeim. Hentugt er,
Lanolin-púður
á brúna og sólbrenda
húð.
Lanolin-skinfood.
Dagkrem í eðlilegum
húðlit.
sjeu 4—5 manns í heimili að setja
kartöflurnar í annan endann á skúff-
unni, láta fisk í form eSa eldfast mót
og annaShvort steikja hann eða brúna
þar í hinum endanum á skúffunni.
Kartöfluostabúðingur.
10—12 nieSal kartöflur. 150 gr. ost
ur. y2 1. mjólk.
artöflurnar þvegna, flysjaðar og
skornar í jafnar sneiðar, ostur-
inn skorinn í bita, búðingsmót eða
kökumót er smurt með smjöri, þar í er
raðað kartöflusneið'unum og ostaJbit-
unum í lögum og síðast er mjólkinni
helt yfir. Mótið látiS inn í vel heitan
bakaraofn og bakaS þar til það er gul-
brúnt, borSaS strax til kvöldverðar eða
miSdagsverðar með hrærðu smjöri.
Kartöflubuff.
1 kg. hráar kartöflur, salt og pipar.
70 gr. tólg. 50 gr. smjör. 80 gr. laukur.
artöflurnar era flysjaðar og skora-
ar í frekar þykkar sneiðar, þær
verða að vera stórar. SneiSamar em
þerraðar og salti og pipar stráð á þær.
Xólgin er hituS þar til rýkur úr henni,
þá em karótflusneiSarnar brúnaðar mó-
brúnar, smjörið látið á og þær steiktar
við hægan eld, þar til kartöflumar eru
gegnumsoðnar. RaðaS upp á fat, lauk-
sneiðarnar brúnaðar, smjörinu og laukn-
um helt yfir kartöflurnar, borðað meS
grænmetisjafning. Best er að hafa
grænkálsjafning með.
Kartöflumjólkursúpa.
6—7 meðal kartöílur. 1 líter vatn eða
kjötsoS. 4—5 gulrætur. x/2 1. mjólk. 20
gr. smjör. 20 gr. hveiti. Salt og pipar.
I artöflumar flysjaSar, skornar
frekar smátt, soðnar í vatninu
með saltinu eða kjötsoði, þegar sýður
tru gulrætumar heilar settar út í alt
soðið í 15 mín. Gulrætumar teknar upp
úr og skornar smátt, smjörið brætt,
hveiti hrært út í og þynt út meS kart-
öflunum og soðinu. Best er að hræra í
meS þeytara, svo kartöflubitarnir fari
sem best í sundur, mjólkin láin ú í soS-
ið í 5 mín., salt og pipar er látiS í eftir
smekk, og "síðan gulrætumar. í staðinn
iyrir gulrætur er ágætt að hafa rófur.
•
Kartöflusalat.
1. kg. kartöflur. 100 gr. smjör. 1 lauk-
ur. Salt, pipar og sykur. Kjötsoð eða
v.itn og edik.
artöflumar soðnar. fylsjaSar,
skomar í sneiðar. Nauðsynlegt er,
þ;cr sjeu vel sneiSfastar. Laukurinn
, flvsjaSur og saxaður, smjörið, soðið,
edikið og krj’ddið soSið saman í pott-
irn,m í 5 mín., þá em kartöflusneiðamar
hitaðar gætilcga þar í. KartöflusalatiS
borSað með brauði til kvöldverðar, einn-
ig er það ágætt með kjöti, fiski eða
errænmetisrjettum.
■■■■■■iniiniiiiM
A O G A Ð hvíllst Tl|IC| í
tneö gleraugum frá * I! L LI.
er
Hlýr ullarkjóll cr auðvitað
nauðsynleg flík, þegar
kólna fer í veðri. Ullarkjólarnir
í vetur eru ýmist sjerkennilegir
vegna frumlegs munsturs í efni
og litasamsetningi, eða meira
er lagt upp úr sjálfu sniðinu.
Að ofan t. v. er klæðilegur
kjóll fyrir ungar stúlkur, þröng-
ur að ofan, með feltu pilsi. Ekk-
ert skraut er á kjólnum, nema
ein beltisspenna, enda skreytir
efnið sig sjálft. T. h. (að ofan) :
Kjóll frá Robert Piguet, sem er
meistari í að búa til svona kjóla
með þröngum flauelsblúsum og
íeltum pilsum, eða til þess að
sýna að hann hafi sjeð fyrir
hina væntanlegu „lífstykkja-
tísku“. T. h. (að neðan) : Dökk-
rauður angóraullarkjóll með
sjerkennilega fallegu sniði. —
Kjóllinn er lagður leggingum
úr öðru efni, svo að línurnar í
honum koma enn betur fram:
Breiðar axlir, mjótt mitti og stutt
og vítt pils.
Grænir tómatar
Nú er hægt að fá með viðun-
andi verði græna tómata, og
er því tækifærið til að sulta þá
súra og borða þá með kjötrjett-
um. Hjer er uppskrift að grænum
tómötum, sem þarf mjög lítið af
sykri í.
Sýrðir tómatar.
2—3 kg. graenir tómatar. 2 dl.
edik. 6 dl. vatn. Ediklögur. 1 I.
edik (það má ekki vera sterkt).
150 gr. sykur.
Tómatarnir þvegnir, kross skor-
inn í þá hjá leggnum. Látnir á
gatasigti og heitu vatni helt yfir
þá. Salti stráð yfir og þeir bíði til
næsta dags. 2 dl. edik og 6 dl.
vatn er soðið. Tómatarnir soðnir
þar í, í 2 mín. Teknir upp úr og
köldu vatni helt yfir þá. Tómöt-
unum raðað í hreina krukku, ed-
iklögurinn er soðinn í 5 mín. og
lielt yfir tómatana. Bíði í 4 daga.
Þá er leginum helt af og hann soð
inn í 10—20 mín. Ef tómatarnir
eru frekar liarðir, er legínum
helt heitum yfir. Sjeu þeir mjúkir,
er lögurinn látinn kólna. Smjör-
pappír bundinn yfir ltrukkuna.
Þannig soðna tóinata má geyma
allan veturinn. H. S.