Morgunblaðið - 22.11.1939, Qupperneq 5

Miðvikudagur 22. nóv. 1939.
í
éö
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjörar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgCarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreibsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftarg-jald: kr. 3,00 á mánutil.
f lausasölu: 15 aura eintakió,
25 aura meö Lesbók.
Bókhaldslögin og bókhaldseftirlitið
Orðsenöing til smá-
atvimiurekenöa
M
Spor í rjetta átt
FRAM eru komin á Alþingi
tvö frumvörp varðandi mál-
*fni bæjar- og sveitarfjelaga.
Annað er um eftirlit með sveit-
arfjelögum, samið af Jónasi
> Guðmundssyni, eftirlitsmanni
sveitarstjórnarmálefna. Hitt er
um breytingar á framfærslulög-
unum, samið af stjórnskipaðri
anefnd.
Málefni bæjar- og sveitarfje-
laga hafa lengi verið vanrækt
af Alþingi og ríkisstjóm. Þar
hefir mest borið á þungum kvöð-i
um, sem lagðar hafa verið á
sæveitarfjelögin, en minna hirt um
hitt, hvort mögulegt væri að risa
undir byrðunum. Afleiðingin
hefir svo orðið sú, að fjárhag-
ur sveitarfjelaganna hefir stór-
hrakað ár frá ári.
Þegar svo ofan á þenna illa
^aðbúnað að hálfu ríkisvalds-
íns bætast hinir miklu at-
vinmuerfiðleikar við sjóinn, með
sí-vaxandi atvinnuleysi, er ekki
aið undra þótt fjárhagur flestra
hæjarfjelaga sje bágur.
Ekki skulu þeir háu herrar á
Alþingi iáta sjer detta í hug,
^að vandræðin verði leyst með því
einu, að setja á stofn nýtt skrif-
stofubákn, undir því yfirskini,
að auka eftirlitið. Að vísu skal
íþví ekki neitað.aðnauðsyn kunni
að vera á auknu eftirliti með
málefnum sveitarfjelaganna.
En þeir, sem einhver kynni
hafa af þessum málum, vita vel,
.að aðal-meinsemdin liggur ekki
1 eftirlitsskorti af hálfu ríki3-
valdsins, heldur í hinu, að bæj-
»ar- og sveitarfjelögin fá ekki
yisið undir þeim byrðum, sem á
jþau eru lögð og það ekki síst
af sjálfu ríkisvaldinu.
Til þess því, að ráða bót a
ástandinu, verður að stinga á
æjálfu kýlinu: draga úr útgjöld
um bæjar- og sveitarfjelaganna
og gera þeim kleift að rísa und-
ir byrðunum.
Breytingar þær á framfærslu-
lögunum, sem fram eru komnar
á Alþingi, eru því spor í rjetta
átt. Þær miða að því, að ljetta
hyrðar sveitarf jelaganna, og
^uka vald þeirra.
En til þess að vel verði sjeð
íyrir þessum málum, þarf annað
«g meira að koma til. Það verð-
ur að sjá til þess, að sveitarfje-
lögin geti risið undir þeim byrð-
um, sem þau í framtíðinni óum-
ílýjanlega verða að hafa. Þetta
verður að gerast á þann hátt,
að ríkið láti sveitarfjelögunum
í tje tekjustofn, sem þau svo
sitja að mestu leyti ein að. Þá
er eðlilegasta leiðin sú, að ríkið
láti sveitarfjelögunum í tje veru-
legan hluta tekju- og eignar-
skattsins.
Væri öskandi að um þessi mál
gæti náðst samkomulag milli
flokkanna. «
eð bókhaldslögunum
nýju, sem öðluðust
gildi um síðastliðin áramót,
er atvinnurekendum yfirleitt
gert að skyldu að færa bæk-
ur sínar eftir reglum tvö-
faldrar bókfærslu.
Ennfremur eru í lögunum ýms
önnur ákvæði, sem eru til muna
strangari og í mörgu frábrugðin
þeim lagafyrirmælum, sem áður
hafa gilt um reikningsfærslu, og
bókhaldsskyldan gerð miklu víð-
tækari en áður var. Brot gegn
ákvæðum laganna varða sektum,
alt að 1000 kr., og missi atvinnu-
rekstrarleyfis, eða fangelsi, ef
miklar sakir eru.
Skattstofu Reykjavíkur hefir
verið falið að hafa eftirlit með
framkvæmd bókhaldslaganna í
Reykjavík, í umboði lögreglu-
stjóra. Til undirbúnings þessu eft-
irliti hafa verið send fyrirspurna-
eyðublöð til allra þeirra, sem taldir
hafa verið bókhaldsskyldir, og þeir
beðnir að gera þannig grein fyrir
bókhaldi sínu.
Meginþorrinn af skýrslunum
hefir nú borist skattstofunni og
má eftir atvikum telja, að menn
liafi yfirleitt brugðist vel við og
útfylt skýrsluformin eftir því sem
efni stóðu til. Þó eru þeir all-
margir, sem engri greinargerð hafa
skilað, og liggur beinast við að
líta á það sem játningu itm ófull-
nægjandi bókhald, þótt enn hafi
engar sjerstakar ráðstafanir verið
gerðar í því sambandi.
★
Athugun á bókhaldsskýrslunuin
hefir leitt það í ljós, að meiri hluti
þeirra, sem skýrslur_ hafa gefið,
eða meira en helmingur allra bók-
haldsskyldra atvinnurekenda í
bænum, hefir eigi enn breytt bók-
haldinu í það horf, að ákvæðum
laganna sje fullnægt. Má þar
greina milli þriggja aðalflokka. í
fyrsta lagi eru þeir, sem að vísu
færa tvöfalt bókhald, en á ýmsan
hátt í ósamræmi við lögin. í öðr-
um flokknum eru þeir, sem færa
meira eða minna fullnægjandi ein-
falt bókhald. Og í þriðja flokki
má telja þá,/sem hafa svo ljelegt
reikningshald, að varla getur tal-
ist til bókfærslu.
í þessu sambandi skal vakin
athygli á því, að auk annara sekta
og viðurlaga, sem bókhaldslögin
ákveða, er svo fyrir mælt í 17. gr.
laganna, að „reynist bókhaldið eigi
lögum þessum samkvæmt, má á
kveða hlutaðeiganda dagsektir, alt
að kr. 25.00, uns hann hefir komið
því í lag“.
Sektarákvæðum laganna hefir
hingað til ekki verið beitt, og
fjölda atvinnurekenda í bænum
þannig hlíft við f járixtlátum. Þótti
sanngjarnt að mönnum yrði veitt-
ur ársfrestur til þess að koma í
kring þeim breytingum og endur-
bótum á bókhaldinu, sem lögin
krefjast. En þeir, sem eigi hafa
komið bókfærslu sinni í viðunandi
horf frá næstu áramótum, mega
búast við, að þeim verði sett að-
hald í því efni.
★
ITndanfarna mánuði hafa mörg
fyrirtæki hjer í bæ,smá og stór,
frá skattstjóra
sótt um margvíslegar undanþágur
frá bóklialdslögunum, ýmist um
leyfi til þess að færa einfalt bók-
hald eða víkja á ýmsan liátt frá
ákvæðunum um tvöfalda bók-
færslu o. s. frv. Hafa þessi fyrir-
tæki tilheyrt flestum tegundum
framleiðslu, iðnaðar- og verslunar-
rekstrar í bænum. Margir hafa sótt
mál þetta allfast, sumir hverjir
talið sig lítt megnuga þess að
bera aultinn kostnað, og um ýmsa
þeirra vitað, að þeir liafa vandað
til bókfærslu sinnar, þótt hún sje
eigi nú að-öllu löguim samkvæm,
— og finst þeim gæta óþarfa v m-
trausts eða tortrygni í sinn garð,
með því að binda þá við bókstaf
laganna. Yegna þess að eigi er-
unt að verða við þessum, undan-
þágubeiðnum, nema að litlu leyti,
og þá varla nema um stundarsak-
ir, skal gerð nokkur grein fyrir
þeirri afstöðu.
Aðalerfiðleikarnir, sem undan-
þágunum fylgja, eru fólgnir í því,
að draga takmörkin milli þeirra,
sem undanþágu geta hlotið, og
hinna, sem synja skal. Mörgum
finst ekkert geta verið því til fyr-
irstöðu, að ýmsum, smáum atvinnu-
rekendum og jafnvel einhverjum
flokkum fyrirtækja, sem hafa fá-
þættan rekstur og einföld viðskifti,
sje heimilað að færa einfalt bók-
hald eða víkja frá lögunum á ann-
an hátt. En þegar einu sinni er
gengið nokkuð að ráði inn á þá
braut, að veita nndanþágu frá lög-
unum í einhverri mynd, livort sem
er einstökum fyrirtækjum eða viss-
um atvinnugreinum, skapast margs
konar fordæmi, sem óteljandi nýir
aðilar, meira og minna skyld fyr-
gildi, heldur verður að miða þær
við sjerástæður í hvert skifti, eða
hjá hverjum einstökum aðila.
Myndi slíkt valda miklum glund-
roða og ósamræmi í framkvæmd
laganna og torvelda alt eftirlit.
Þeir atvinnurekendur, sem enn-
þá færa einfalt bókhald, mega því
yfirleitt búast við að þeir komist
ekki hjá að breyta bókhaldinu um
næstu áramót. En sá ótti, sem orð-
ið hefir vart við hjá mörgum smá-
atvinnurekendum, um að tvöfalt
bókhald verði þeim miklu þyngra
í vöfum og kostnaðarsamara held-
ur en það reikningshald, sem þeir
hafa nú, mun oftast vera ástæðu-
Jítill, ef rjett er að farið. Hjá öll-
um þorra smáatvinnurekenda eru
viðskiftin svo fábreytt að bók-
færslan þarf ekki að vera marg-
.brotin, hvað sem bóhaldskerfinu
líður. Til þess að geta fært tvö-
falt bókhald hjá flestum smáfyrir-
tækjum, er það ekki skilyrði, að iðn
aðarmaðurinn, smásalinn o. s. frv.
eða aðstoðarmenn þeirra við reikn-
ingshaldið, læri tvöfalt bókhald yf-
irleitt, heldur aðeins fáeinar undir-
stöðureglur og þær færsluaðferðir,
sem eru nauðsynlegar og viðeig-
andi hjá hverjum einstökum.
Hjá flestum hinna smærri fyrir-
tækja ætti málið að geta orðið
viðunanlega leyst á eftirfarandi
hátt: Atvinnurekandinn fær sjer
til aðstoðar endurskoðanda eða
vanan bókhaldara til þess að koma
breytingunni á. Þessi aðstoðar-
maður kynnir sjer rekstur aðila
og bókfærsluþarfir, ákveður í sam-
ráði við hann það reikningaform,
sem hæfilegast þykir, og velur
löglegt form og kenna, mönnum að
hagnýta sjer það á annan hátt, sem
að framan er lýst, gegn föstu, tií-
Itölulega mjög lágu gjaldi. Þeir,
sem vilja notfæra sjer þetta, eru
beðnir að snúa sjei' til formanns
fjelagsins, hr. Björns E. Árnason-
ar, endurskoðanda, sem veitir frek-
ari upplýsingar.
Er þess fastlega vænst, að þeir,
sem enn færa einfalt bókhald og
hafa ekki gert ráðstafanir til
breytiilga, notfæri sjer þegar í stað
þá aðstoð, sem þeim stendur hjer
til boða.
irtæki eða hliðstæðar atvinnu- hentugar bækur. Aðstoðarmaður-
greinar, geta haldið sjer að. Ef
vel á að vera, þyrfti bókhaldseft-
irlitið, þ. e. skattstofan, að kynna
sjer til hlítar og meta í hverju
einstöku tilfelli ástæður aðila, og
ákveða hvað rjettmætt væri eða
verjandi í samanburði við aðrar
undanþágur og gagnvart hinum,
sem synjað hefði verið. Auk þess
mætti eigi leyfa þeim, sem undan-
þágur fá, alveg óbundnar hendur
um það, hve langt þeir megi víkja
frá ákvæði laganna, heldur yrði
oftast að setja hlutaðeigendum
bindandi reglur til þess að girða
fyrir misnotkun.
Þá kemur til greina hve bók-
haldsform fyrirtækja hlýtur að
vera breytilegt. Atvinnurekendur
yfirleitt, jafnvel innan sömu at-
vinnugreinar, haga sjaldan reikn-
ingsfærslu sinni að öllu á sama
•hátt, heldur er formið lagað og
sniðið eftir eðli og þörfum hvers
atvinnurekstrar. En af því leiðir
óhjákvæmilega að undanþágu-
heimildir og þær reglur, sem
mönnum eru settar í því sam-
bandi, geta sjaldnast haft alm^nt
Með skírskotun til alls þess, sem
að framan greinir, er hjer me8
skorað á alla þá bókhaldsskylda,
sem ekki hafa þegar komið bók-
færslu sinni í rjett horf, lögnra
samkvæmt, að hafa lokið því eigi
síðar en um næstu áramót,
Grein þessari er einkanlega beint
til smáatvinnurekenda og gert ráð
fyrir að stærri fyrirtæki þarfnist
síður aðvörunar og leiðbeininga í
þessum efnum. En til þeirra verða
að sjálfsögðu eigi gerðar minni
kröfur.
Halldór Sigfússon
Verkstjórn
í opinberri
vinnu
inn (endurskoðandinn) færir all-
ar nauðsynlegar byrjunarfærslur
í bókunum og að því loknu bók-
færir hann viðskifti fyrirtækisins
yfir einhvern ákveðinn tíma, t. d.
eina viku, eða sýnir á annan
hátt með nokkrum innfærslum,
hvernig bókfæra skal helstu við-
skifti, sem fyrir koma. Þegar hlui-
aðeigandi hefir þannig fyrir sjer
þær bækur og það bókhaldsform,
sem honum hentar best, alla nauð-
synlega reiltninga uppfærða, og
auk þess fyrirmyndir eða sýnis-
horn af öllum venjulegum við-
skiftainnfærslum, sem fyrir kunna
að koma, ætti fæstum að verða
skotaskuld úr því að útfylla reikn-
ingana áfram í sama formi, enda
þótt frábrugðið sje því, sem þeir
hafa áður vanist.
★
Til þess að gera mönnum auð-
veldara fyrir liefir skattstofan
samið þannig um við Fjelag lög-
giltra endurskoðenda( í Reykjavík,
að vissir menn, sem stjórn fje-
lagsins tilnefnir, taka að sjer að
breyta bókhaldi smáfyrirtækja í
'C' ngum er heimilt að annast
verkstjórn á opinberri vinnn,
nema hann hafi fengið til þess
leyfi.
Þannig hljóðar 1. gr. frumvarps
þess, um verkstjórn í opinberri
vinnu, sem iðnaðarnefnd Nd. flyt-
ur. —
Yerkstjóri í opinberri vinnu
verður að uppfylla þessi sltilyrði:
1) Yera 25 ára.
2) Fá staðist próf samkvæmt
ákvæðum, er dómsmálaráðuneytið
setur, eða hafa starfað sem sjálf-
stæður verkstjóri eigi skemur en
2 síðustu árin.
Lögreglustjóri veitir verkstjóra-
leyfi og greiðast 50 kr. fyrir það.
Eigi er skylt að hafa verkstjóra:
1) ef færri vinna en 10 samtímis,
2) við búrekstur, 3) við minnihátt-
ar vegabætur í sveitum.
Svifta má mann (með dómi)
rjetti til verkstjórnar, ef hann:
1) Verður valdur að alvarleg-
um slysförum vegna vítaverðs gá-
leysis.
2) Gerist sekur um fjárdrátt
eða annan óheiðarleik í starfi sínu
gagnvart yfirboðurum.
3) Gerir tilraun til þess vísvit-
andi að draga af tíma eðá kaupi
verkamanna eða á annan hátt geng
ur á rjett þeirra.
4) Er ölvaður við verkstjórn.
Frumvarp þetta er flutt sam-
kvæmt ósk Verkstjórasambands ís-
lands og Verkstjórafjelags Reykja
víkur.