Morgunblaðið - 21.08.1940, Blaðsíða 6

MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 21. ágúst 1940
Úr daglega Iífinu
Hernaðaryfirlit Churchills
Einkennilegir eru þeir menn, sem
skrifa í Tímann. Í»at5 leynir sjer ekki.
Hjer nm daginn birtist þar löng ranna-
rolla nm það, að Reyk,javíkurbl öðin
Rafi hælt Gísla Jónssyni vjelstjóra og
þeim samferðamönnum hans of mikið.
Því það yrði til þess að varpa skngga
á þá sjómenn, sem siglt hefðu til Eng-
lands í vetur.
Það er margt eftirtektarvert við ferð
þeirra fjelaga. Eitt er það, að erfið-
leikamir á því að fá leyfi til þess að
komast á stað frá Danmörku, fá skip,
fá olíu og fá annað sem til fararinnar
þurfti voru svo miklir, að enginn gat
skilið er til Noregs kom hvemig nokkr-
um mönnum var þetta hægt. Má hver
meta þaim dugnað og þau hyggindi
sem til þess hafa þurft, eins og hann
er naaður til, alveg án tillits til þess
hvað Tíminn segir um þetta.
Annað sjerkennilegt við ferðina var
það, að allir þeir fjelagar að tveim
undanteknum vora engir sjómenn, ó-
vanir sjómensku með ölln.
Það væri fróðlegt að vita hvort
nokkur sjómaður fyndi að kastað hefði
verið nokkurri rýrð á sjómannastjett-
ina, þó blöðin hafi vakið eftirtekt á
þessari ferð frá Danmörku á fimtugum
32 tonna bát, yfir tundurduflasvæði og
gegnum allar þær hindranir, sem lagð-
ar verða í veg fyrir menn í heraaði.
★
Þeir, sem til Norðurlands hafa farið
hjeðan að sunnan á þessu smnri hafa
haft tækifæri til að finna muninn á
hinu sunnlenska og norðlenska veðr-
attufan.
Ýmsir hafa komist að þeirri ofur-
eðlilegu niðurstöðu, að í sumrum
eins og þessu, þegar sunnanátt er
ríkjandi, þá eigi þeir, sem á annað
borð eiga þess kost, að taka sjer frí
nokkra sumardaga, og bregða sjer
norður fyrir fjöllin. Því þar er sól-
skinið.
I öllu rigningartalinu hjer syðra er
gaman að athuga hvemig munurinn
á Suðurlandi og Norðurlandi lýsir sjer
í skýrslum Veðurstofunnar, þar sem 1 -. , , .
. , mennrar kvortunar yfir þvi, ef
urkoman yfir arið er reiknuð í milh-
Nlðurinðuglös
Sultutausglös,
Tappar, allar stærðir,
Flöskulakk og
Betamon.
visin
Laugaveg 1. Fjölnisveg 2.
AUGAÐ hvílist
meC gleraugum frá
THIELE
&
Þeir, sem þurfa að ná
til blaðlesenda í sveitum
landsins og smærri
kauptúnum, auglýsa í
ísafold og Verði.
metram.
Hjer í Reykjavík hefir meðalúrkom-
an á ári reynst vera 870 millimetrar.
Jeg býst við að allir viti hvað við er
átt þegar þannig er komist að orði. Að
öll úrkoma samanlögð myndi í með-
alúrkomuári gera 87 sentimetra vatns-
dýpi.
Norður á MiöðravöIIum í Hörgárdal
hefir úrkomumagnið lengi verið mælt,
og hefir meðalúrkoman þar á ári reynst
að vera 337 millimetrar. Svo ekki er
að furða, þó mismunur finnist mikill.
Að sjálfsögðu er með úrkomu átt við
bæði regn og snjó.
Því fer mjög fjarri, að Reykjavík
sje mesta rigningabæli á landinu. í
Vík í Mýrdal er meðalúrkoman á ári
2175 millimetrar eða yfir tvo metra.
Þar er vatnsmagnið sem úr loftinu
kemur svo mikið yfir árið, að það
stæði manni langt yfir höfuð, ef kyrt
væri það sem niður fellur. En norður
á Möðravöllum yrði það manni ekki í
hnje.
★
Nú skyldi maður halda, að úrkomu-
dagar væra líka miklum mun færri
fyrir norðan heldur en hjer syðra.
En á þessu er ekki mikill munur, sam-
kvæmt veðurskýrslum.
Úrkomudagar era hjer í Reykjavík
179 á ári að meðaltali, þ. e. a. s. hjer
er einhver úrkoma að jafnaði nálega
annan hvem dag. En á Möðravöllum
era úrkomudagamir 160 á ári.
★
Úrkomudagafjöldi á mánuði er hjer
svipaður alla mánuði ársins, frá 13 og
upp í 17. 13 í mars, júlí, ágúst og
september, er 17. nóv., des. og janúar.
Og enda þótt manni finnist rigna hjer
ógurlega mikið á sumrin, þá er regn-
magnið mun minna mánuðina maí—
ágúst en vetrarmánuðina eða um 50
mm. á mánuði. En í september er úr-
fellið 89 m.m. og 100 m.m. í janúar.
★
Margir sinna því lítt, að athuga
skýrslur, bæði um veðurfar og annað.
En það skaðar ekki að vita það, að
reynslan hefir sýnt, að maður verður
að búast við og sætta sig við að t. d.
hjer í Reykjavík sje einhver úrkoma
annan hvem dag ársins, að öllu saman-
lögðu, og það er 870 millimetra djúpt
vatnslag sem hjer á að steypast yfir
mann í 365 daga án þess að nokkur
hafi rjett til þess að kvarta yfir því,
að hjer rigni meira en venjulega.
FRAMH. AF ANNARI 3ÍÐU
hefði lýst yfir algeru hafnbanni
á Bretland. Enginn þarf að
kvarta yfir því, sagði Churchill,
en það væri ástæða til al-
Finnar ÍBrnirrúr’P
Þjóðabandalaginu f
inska stjórnin hefir kallað
heim alla starfsmenn sína
i Þjóðabandalaginu og tilkynt
úrsögn Finnlands úr öllum
nefndum bandalagsins.
Einnig hefir verið tilkynt að
Finnar hætti að greiða iðgjöld
til Þjóðabandalagsins.
Starfsmenn Finna í Þjóða-
EF LOFTUR GETUR ÞAÐ bandalaginu fá stöður í utan-
F.KKT ___ ___ ÞÁ HVER? ríkismálaþjónústu Finna.
Þingvallaferðir I ðgústmðnuði
Til Þingvalla kl. 10y2 árd., Zyz og 7 síðd. — Frá Þingvöllum kl 1 e
hád., 51/2 og 8V2 síðd., daglega. Aukaferðir laugardaga og sunn1 1
Steindór, sími 1580.
vjer yrðum til þess að íengja
þjáningatímabil allra Evrópu-
þjóða með því að leyfa mat-
vælaflutning til þeirra landa,
sem Þjóðverjar hafa lagt und-
ir sig, því að vafalaust mundu
hinir nazistisku sigurvegarar
hnupla þessum matvælum.
Churchill kvað margar tjllög-
ur hafa fram komið og því hald
ið fram að af mannúðarástæð-
um væri skylt að slaka til á
hafnbanninu og leyfa matvæla-
flutninga til þessara undirok-
uðu þjóða. Ráðherrahn kvaðst
harma það, að hann væri til
neyddur að hafna þessum til-
lögum. Hann sagði, að nazistar
gortuðu af því, að þeir hefði
komið á fót nýju hagkerfi í álf-
unni. Þeir hafa, sagði Chur-
chill, margsinnis lýst yfir því,
að þeir hefði nægar matvæla-
birgðir og gæti fætt þær þjóðir,
sem þeir hafa sigrað.
1 þýsku útvarpi þ. 27. júlí
var komist svo að orði, að áætl-
un Hoover’s fyrverandi Banda-
ríkjaforseta um hjálp til handa
Hollendingum, Belgíumönnum
og Frökkum væri allrar íhug-
unar verð og meðmæla, en Þjóð
verjar hefði þegar gert það, sem
nauðsynlegt væri í þessum mál-
um.
Vjer vitum, sagði Churchill,
að þegar Þjóðver ar komu til
Noregs voru þar nægar mat-
vælabirgðir til margra ára.
Vjer vitum, að Pólland, þótt
það sje ekki ríkt land, framleið-
ir vanalega nóg matvæli handa
þjóðinni. Þá er þess að geta,
sagði Churchill, að í öllum öðr-
um löndum, sem Þjóðverjar
rjeðust inn í með her manna,
var framleitt mikið af matvæl-
um. Ef öll þessi matvæli eru
ekki lengur fyrir hendi getur
ekki verið nema um eina á-
stæðu að ræða:
Matvælin hafa verið flutt til
Þýskalands handa þýsku þjóð-
inni, til þess að hún gæti fengið
aukinn matarskamt.
Þjóðverjum er því um að
kenna ef til hungursneyðar
kemur á komandi vetri í Ev-
rópulöndum, vegna flutnings
matvæla til Þýskalands, eða þá
vegna þess, að þeir dreifa ekki
þeim birgðum, sem þeir hafa
yfir að ráða.
LÁTUM HITLER BERA
ÁBYRGÐ GERÐA SINNA.
Þá vjek Churchill að því, að
margar hinar verðmætustu
matvælategundir væri nauðsyn-
legar við mikilvæga hernaðar-
lega framleiðslu. — Ef Þjóð-
verjar nota þær matvælabirgð-
ir, sem þeir hafa komist yfir
í þá framleiðslu, sem gerir
þeim kleift að varpa sprengi-
kúlum á konur vorar og börn,
heldur en að nota þær til þess
að fæða þjóðir þeirra landa,
sem þeir hafa hernumið, getum
vjer verið vissir um, að hvers-
sömu leiðina eða til þess að
leysa Þjóðverja frá þeirri á-
byrgð, sem þeir hafa tekist á
hendur.
Látum Hitler bera fullan
þunga þeirrar ábyrgðar, sem
hann hefir tekið sjer á herðar.
Stuðlum að því, að þær þjóðir,
sem stynja undir þeim byrðum,
sem Hitler hefir lagt á þær, geti
gert sitt á sem flestan hátt, að
sá dagur renni upp sem fyrst,
að veldi hans verði brotið á bak
aftur. Reynum að koma því til
leiðar, að sem mestar birgðir
safnist, svo að unt verði að
koma þeim sem hraðast til
hvers þess lapds, sem Þjóðverj-
ar hafa hernumið, undir eins og
það losnar undan oki þeirra.
Verum hvetjandi þess, að slík
um birgðum verði safnað sem
víðast um heim, svo að öllum
þjóðum álfunnar, sem pazistar
hafa kúgað, þeirra meðal Þjóð-
verjar sjálfir og Austurríkis-
menn, megi ljóst vera, að þegar
veldi nazista er brotið á bak
aftur fá þær þegar í stað mat-
væli, frelsi og frið.
STÖKKBRETTIN.
Churchill mintist á það í
ræðu sinni hvaða hörmungar
hefði dunið yfir síðan er stjórn
hans kom til valda. Hollend-
ingar, sem væri það fjarri
skapi, að ætla neinni þjóð ilt,
hefði orðið fyrir innrás og ver-
ið sigraðir í skjótri svipan, hin
ástsæla drotning þeirra hefði
orðið að flýja land. í hinni frið
samlegu borg, Rotterdam, hefði
verið framin hryðjuverk eins
grimdarleg og nokkur, sem
framin voru í þrjátíu ára stríð-
inu.
Ráðist var inn í Belgíu og
öll mótspyrna barin niður. Hinn
ágæti her vor, sem Leopold
Belgíukonungur kvaddi sjer til
hjálpar, var innikróaður og við
lá að allur herinn væri tekinn
til fanga, og gengur þaö krafta
verki næst, að hann komst und-
an, en hergögn hans töpuðust.
Frakkland varð að lúta í
lægra haldi.
ítalía snerist gegn oss.
Alt Frakkland varð á valdi
óvinanna, allar vopna og skot-
færaverksmiðjur og vopnabúr
o. s. frv. og alt þetta hefir verið
tekið til notkunar gegn oss eða
kann að verða notað gegn oss.
Leppstjórnin, sem sett var á
stofn í Frakklandi, kann að
verða neydd til þess er minst
varir, að ganga algerlcga í lið
með fjandmönnum vorum. Öll
strandlengjan frá Norðurhorni
í Noregi til Spánar er á valdi
óvinanna. Allar hafnir og flug-
stöðvar á þessu svæði eru í
höndum óvinanna.
Má .líkja þessum stöðvum
við stökkbretti, sem Þjóðverj-
ar ætla að nota, þegar þeir
hefja innrásina í Bretland.
Loks er þess að geta, að Þjóð
verjar hafa enn miklu fleiri
flugvjelar en við. Flugher
Þjóðverja hefir nú bækistöðvar
nálægt okkur. Það, sem vjer
óttuðumst mest, hefir gerst, og
sprengjuflugvjelar og orustu-
konar innflutt matvæli færi flugvjelar óvinanna eiga ekki
nema nokkurra mínútna flug til
lands vors. Og þær geta flogið-
hingað úr mörgum áttum.
Ef vjer hefðum horfst í augu
við þetta 1 byrjun maí hefði það
þótt ótrúlegt, að vjer mundum
nú vera öruggir í þeirri trú, að
fullnaðarsigur fallist oss í
skaut.
AFREK FLUGHERSINS.
Vjer höfum bvgt upp her vorn.
2 miljónir manna hafa fengið
vopn í hendur í Bretlandi. Aldrei
liefir slíkur herafli verið í land-
inu. Því stærri sem hann verður
því ineiri herafla þarf Hitler að-
senda til Bretlands. því auð-
veldara verður fvrir flota vorn
að sigra.
Churchills kvað ógrynni her-
gagna hafa verið flutt til Bret-
lands í júlímánuði og mikið her-
lið. Beverbrook lávarður, sagði
hann, hefir komið því til leiðar,.
að vjer höfum nægan varaforða
af hverskonar flugvjelum, og
amerísku flugvjelarnar eru fyrst
að byrja að koma.
Hann ljet og í ljós von um, að
herskip yrði send yfir hafið til
stuðnings í baráttunni. Þetta og
margt fleira nefndi hann til sönn-
unar því, að ríkisstjórnin hefði
góð og gild rök til þess að ætla
að Bretar myndi styrjöldinni að
lokum.
Churchills ræddi sjerstaklega
hlutverk breska flughersins. Allir
hafa samúð og dást að flugmönn-
unum, sem stjórna orustuflugvjel-
unum, sagði hann, en það má
ekki gleyma hinu mikilvæga hlut-
verki, sem sprengjuflugvjelarnar
vinna, því að flota-, flughafnir og
stöðvar og vopnaverksmiðjur eru
„fyrsta varnarlínan“.
GLÆPUR MANNANNA
FRÁ VICHY.
Churchill gerði nokkra greiri
fyrir þeim hnekki, sem Bretar
hefði beðið og málstaður Banda-
manna, vegna uppgjafar Frakka.
Bretar hefði gert ráð fyrir að
hafa not af franska hernum í
Somalilandi, flugstöðvum og flota-
höfnum Frakka, og franska flot-
anum. Þótt Þjóðverjar hefði vað-
ið yfir Frakkland hefði nýlendur
Frakklands getað tekið þátt í
stríðinu áfram, og ef Bretar hefði
staðið í sporum Frakka, hefði þeir
talið sjer skylt að tryggja öryggi
Kanada og Newfoundslands.
Glæpur sá, sem hjer væri um að
ræða væri ekki „glæpur mikillar,
göfugrar þjóðar“, heldur mann-
anna frá Vichy.
Hann mintist De Caulle og
hinna frjálsu Frakka mjög lpf-
samlega og kvaðst þeirrar trúar.
að nöfn þeirra yrði í heiðri hald-
in í Frakklandi í framtíðinni.
Churchill kvað ekki viturlegt
að fara út í spár um framtíðina,
meðan enn væri barist, eða hvað
gera þyrfti til að koma í veg fyr-
ir, að hörmungariðjur heimsstyrj-
aldarinnar bitnuðu á mannkyni
öllu. Vjer erum enn að klífa fjall-
ið, sagði hann, og vjer erum ekki
komnir upp á brúnina, og getum
enn ekki sjeð roða nýs dags, og
hvað framundan er. Hann kvaðst,
óska þess og biðja, að breska
þjóðin, ef henni yrði það veitt að
sigra, reyndist verðug friðarins.