Morgunblaðið - 08.09.1940, Blaðsíða 5

Sunnudagur 8. sept. 1940.
JPIorjcpsttM&fttd
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Rltstjðrar:
J6n Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgfiarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. t— Simi 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,50 & mánuSi
innanlands, kr. 4,00 utanlands.
t lausasölu: 20 aura eintakiS,
25 aura meS Lesbók.
Röng stefna
ÞAÐ er ekki vafi á því, að
afkoman hjá okkur íslend-
íngum gæti nú verið mjög góð, ef
xjettilega væri á haldið. Vegna
Jiess hve vel hefir gengið hjá
sjávarútveginum á þessu ári, hef-
Ir hagurinn út á við hatnað stór-
kostlega á árinu. Hefir verslunar-
jöfnuðurinn sennilega aldrei ver-
Jð okkur hagstæðari en einmitt
nú.
En hvað á að gera, til þess að
tryggja afkomu þjóðarinnar i
slíku árferði?
Hjer í blaðinu hefir oft og
inörgum sinnum verið bent á, hvað
gera j)yrfti. í fyrsta lagi á ríkið
að greiða allar þær erlendu skuld-
ir, sem það liefir einhverja mögu-
leika á að greiða. í öðru lagi á
að leggja áherslu á, að hirgja
landið með nauðsynjavörum og
reyna á þann hátt að sporna við
verðhækkun nauðsynja í landinu,
sem fyrirsjáanleg er, ef stríðið
stendur lengi. /
Þegar þessi mál báru fyrst á
góma í opinberum umræðum, var
helst að skilja á Tímanum, að
besta ráðið væri að gera ekki
neitt. Það ætti að safna fje í sjóð-
um erlendis og geyma það, uns
stríðinu væri lokið. Síðar gat þó
Tíminn fallist á, að rjett myndi
vera að greiða eitthvað af skuld-
unum. En þar við skal látið sitja,
segir Tíminn.
Ef vissa væri fyrir því, að stríð-
inu myndi brátt verða lokið, og
að ekki þyrfti að óttast verð-
hækkun nauðsynja að stríðinu
loknu, ])á væri ekkert við því að
segja, þótt farið væri að ráði Tím-
ans. En hvaða líkur eru fyrir
því, að þannig verði það? Lík-
urnar eru alls engar. Þvert á móti
eru hinar líkurnar miklu sterk-
ari, að stríðið standi lengi og að
framundan^ sje stórfeld verðhækk-
un nauðsynja, og ekki aðeins með-
an stríðið stendur, heldur einnig
að því loknu.
Það er því ðkki víst, að okkur
, haldist lengi á þeim sjóði, sem
nú kynni að Vera fyrir hendi.
Fari svo, að grípa þurfi til sjóðs-
ins, til þess að kaupa nauðsynjar
fyrir miklu hærra verð en fáan-
legar eru, þá verður sjóðurinn
ekki lengi að hverfa. En hið beina
þjóðartap nemur tugum miljóna,
auk óbeina tapsins, sem skapasc
af dýrtíðinni í landinu.
Hvernig sem á mál þetta er
litið, er það áreiðanlega óhyggi-
legt mjög, að hið opinbera skuli
á þessum tímum takmarka svo
mjög innflutning nauðsynja, sem
raun er á. .Með því er þjóðarbú-
skapnum beinlínis stefnt í hættu,
auk þess sem ríkissjóður verður
gerður vanmegnugur þess, að rísa
undir þeim býrðum, sem á honurn
koma til að hvíla í náinni fram-
-tíð.
%
Reykjauíkurbrjef
7. sept.
MNIIIIIIIHIMIIIIHIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIilllllllllllllllvr
Sumri hallar.
austvindar hafa blásið yfir
landið undanfarna daga,
kaldir og liráslagalegir, svo ótíð-
in hjer sunnanlands ætlar ekki að
verða endaslepp á þessu merki-
lega viðburðaríka sumri, sem
engu sumri ep líkt, að því er inn-
lenda viðburði snertir, þegar alt
er með talið. En um það furðu-
legasta og merkilegasta er svo
sáralítið talað. Og furðulítið sem
menn vita um aðgerðir hinna er-
lendu manna. Það er olnbogarúm
í landinu okkar, enda hefir aldrei
verið þröngt hjer um mannfólkið.
Fregnirnar um, að ríkisstjórnin
sje í þann veginn að gefa út lög
um stríðsvátryggingar fasteigna
koma samtímis haustvindunum.
Það er vísbending og verkleg
sönnun um það, að þjóðin hugsi
sjer að standa saman, hvað sem
að höndum kann að bera. Og ekki
að yita að við ættum auðvelt með
að fara eins að eins og Finnar, að
jafna niður tjóninu af hernaðar-
skemdum eftirá. En það gerðu
þeir eftir styrjöldina £ vetur. Þeir
eru æfðir í því að standa saman,
Finnar.
Síldin.
r jeg um daginn spurði kunn-
ingja minn á Norðurlandi
frjetta í síma, sagði hann, að þar
hefði tvent á þessu sumri verið
mest áberandi — Bretar og síld.
Og enn er síld um allan sjó við
Sljettu og Langanes. Hún gerir
það ekki endaslept síldin í ár.
En þegar hún einliverntíma
hverfur, þá velta menn því fyrir
sjer, hvernig beri að skilja þetta
óvenjulega ríkidæmi sjávarins.
Er hjer að renna upp ný síldar-
öld, eins og í gamla daga, fyrir
aldamót, er menn þurftu stund-
um lítið annað en rjetta hendina
niður í sjóinn í flæðarmálinu til
að fá síld? Ellegar er veiðin að
einliverju leyti því að þakka, hve
aðrir veiða lítið í ár? Árni Frið-
riksson hallast að þeirri skoðun,
sem kunnugt er, að síldin hjer
við land sje lijer í sumarheimsóka
frá Noregi. Og þessi mikla ganga
hjer' í ár sje „sama síldin“ og gaf
óvenjulega veiði þar fyrir fjórum
árum. Einhverntíma verður þao
leitt í Ijós, hvort þetta er rjetr.
eða ekki.
Yeiðin.
ikill hluti síldarafurðanna,
sem kominn er á land, er
óseldur. Því lagt var iit á veið-
arnar þegar seldar voru afurðir,
sem samsvöruðu meðalafla á
þann flota, sem búist var við að
stundaði veiðar þessar.
Þegar veiðin reyndist svo ör, að
tregða var á afgreiðslu skipanna,
flúðu ýms stærri skipanna frá
síldinni til annara veiða. Samt
varð flotinn langtum of mikili
fyrir verksmiðjurnar og móttöku-
skilyrðin í landi.
Utaf þeirri töf, sem varð við
afgreiðslu skipanna, liafa menu
efnt til samtaka um að byggja
stórfelda verksmiðju fyrir næstu
vertíð. Jeg fæ ekki sjeð það sjálf-
sagða í þeirri leið. Iléfðu t. d.
verksmiðjurnar verið helmingi
stærri í sumar en þær eru, þá
hefðu skipin að vísu fengið sama
afla á styttri tíma. En þá hefði
líka sá tími Komið þeim mun fyr,
að svo mikið væri komið í land
af óseldum afurðum, að tvísýnt
hefði orðið um sölu þeirra. Og
live mikið var þá unnið?
Og hvernig sem á töf veiði-
skipanna er litið, þá er eitt víst,,
að það voru londunarskilyrðin og
geymsluhættir síldarinnar, sem
takmörkuðu hve mikil veiði komst
á land á sólarhring. Ef hægt er
að afgreiða fleiri skip og geyma
síldina í landi óskemda langa
tíma, er hægt að auka afköst skip-
anna. Og það er eftir því, sem
menn sækjast. Fólkið, sem vinnur
í landi við að gera verslunarvöru
úr síldinni, vill heldur að starfs-
tíminn verði sem lengstur á ári
þar. Þeim mun fleiri síldarmál,
sem unnin eru í sömu verksmiðj-
unni, þeim mun ódýrari er vinsl-
an, að öðru jöfnu.
Valdamisbeit-
ingin.
um rök til A-arnar röngum
málstað eru stundum áhrifa-
ríkari en sterk málefnaleg sókn
þeirra, er rjett mál flytja.
Hjer í blaðinu hefir þráfaldlega
verið sýnt fram á misbeitingu
valdsins af liendi Framsóknar-
manna á sviði verslunarmálanna.
„Höfðatöluregla“ þeirra hefir
verið afhjúpuð og stendur *ber-
strípuð hverjum hugsandi manni,
sem eitt liið allra ámótlegasta
skrípi brjóstvits-heimspekinnar.
Sjerrjettindi S. í. S. um afnot og
umráð gjaldeyrisins hafa verið
marg sönnuð, og enda þótt rök
liggi að nauðsyn nokkurra versl-
unarhafta, hefir óteljandi sinnum
verið skjalfest, að til þeirra hafta,
sem nú eru í gildi og þeirrar
framkvæmdar, er um árabil hefir
viðgengist, liggja engin rök önn-
ur en þau, að með þeim hætti
hefir Framsókn best sjeð sínum
eigin hagsmunum borgið.
Alt þetta hefir Mbl. sýnt og
sannað oftar en tölu verði á
komið.
Tíminn hefir látið þau rök sem
vind um eyru þjóta. Hann hefir
horft á málið frá sínu sjónarmiði,
og sagt frá því einu, sem hann
taldi sínum flokki henta.
Smátt og smátt hefir þó tekist
að þoka Framsóknarmönnum úr
vígstöðunni. Með því að flækja þá
í eigin staðhæfingum hafa þeir
verið hraktir iir hverri skotgröf-
inni af annari. Nú loks eru þeir
komnir í síðustu varnarlínu. Nú
eiga þeir ekkert skjól annað en
það, að úr því Ólafur Thors af-
nemi ekki hömlur á útflutnings-
versluninni, þá sje þar með sann-
að, að innflutningshöft sjeu nauð-
synleg.
Þetta er sverðlð, sem Tíminn
sveiflar síðustu vikurnar, einasti
brandurinn, sem hinir bágstöddu
búast við að bíta muni.
Tilboð.
eg þykist mega fullyrða, að
Ólafur Thors sje fiis að semja
viS Framsókn um, að leggja niður
t. d. Fiskimálanefnd og Síldarút-
flutningsnefnd, þótt vitað sje að
hann, sem aðrir Sjálfstæðismenn
telji, að til þess beri ekki nauð-
syn meðan Sjálfstæðisflokkurinn
fer með yfirstjórn þeirra mála.
En hvað sem því líður, verður að
ætla að TÍminn kunni skil á mun-
inum á útflutningshömlum og inn-
flutningshömlum.
Skipulögð sála útflutningsafurð-
anna getur oft verið nauðsynleg,
í því skyni að hindra, að sam-
kepni þeirra| er slíka vöru bjóða,
valdi óeðlilegu verðhruni á er-
lendum markaði. Með þessu græð-
ist þjóðinni fje. Það afsakar höft
á útflutningsversluninni.
Ilöft á innflutningsverslun
ganga alveg í gagnstæða átt. Þau
útiloka samkepni þeirra, er slíka
verslun vilja reka og verða með
því þess valdandi, að þekking og
dugnaður fær ekki að vera að
verki til þess að kaupa sem besta
og ódýrasta vöru á erl. markaði
til þarfa þjóðarinnar. Á því tap-
ar þjóðin fje.
Framsóknarmenn eru eigi svo
fákunnandi, að þeir gangi þessa
duldir. Að þeir nú beita þessuni
„rökum“, er sterkasta sönnun
þess, að þeim er ljóst, að þeir
halda eigi aðeins á röngum mál-
stað, heldur líka óverjandi.
Maður líttu þjer nær.
llir kannast við söguna um
manninn, sem batt vasa-
klútnum sínum í umbúðir u m,
höfuðið á sjer, þó heilbrigt væri.
Er hann var að því spurður, hvað
þetta ætti að þýða, sagði hann
það vera til þess að leiða athygli
manna að höfðinu — en sem lengst
frá fótnnum. Hann var á svo
skítugum skóm!
Langlokugreinar í Tímanum um
málefni Reykjavíkur minna á að-
ferð þessa manns. Þar á að þyrla
upp ryki um vandamál og erfið-
leika þessa bæjarfjelags á undan-
fö.rnum árum, og má svara því lið
fyrir lið og reka alt öfugt ofaní
höfuudana, ef í það er eytt papp-
ír og svertu.
En hversu lengi sem þeir skrifa
Tímamenn um þessi mál, fá þeir
enga sál hvorki í Reykjavík eða út
um bygðir landsins til þess að
gleyma þeirri staðreynd, að erfið-
leikar bæjarfjelagsins stafa fyrst
og fremst af hinni öru mannfjölg-
un í bænum og aðstreymi fólks úr
sveitum landsins.
Síðan er rjett að benda þeim,
sem enn kunna að hafa skýlu
fyrir augunum á það, að það eru
Framsóknarmenn, sem í 20 ár hafa
ætlað sjer að vinna að „alhliða
viðreisn“ sveitanna, svo fólkið
fengist til að vera þar kyrt. En
þeir Framsóknarmenn hafa svik-
ist um þetta, eða hvorki haft til
þess vit eða manndóm.
Svik Framsóknar í viðreisnar-
málum sveitanna er mesta vanda-
mál Reykjavíkur, og hefir verið
svo lengi. Mega þeir Tímamenn
lmgleiða það mál eins lengi og -þá
hTstir, en geta aldrei sjálfir kom-
ist að annari niðurstöðu, ef þeir
vilja líta á málefni þjóðarinnar
með raunsæi og drenglund.
Heima og erlendis.
taf ábendingum, sem birtust
hjer nýlega um afstöðu
Framsóknarflokksins til einræðis-
aðferða og „friðar ofbeldisins“
rauk Tíminn upp á nef sjer hjer
um daginn og hjelt því fram. að
sá sem þessar línur ritar, hefði
verið eða væri fylgismaður hinna
þýsku nazista.
Það er hægt að láta sjer slíkar
aðdróttanir í ljettu rúmi liggja,
af því fyrir þeim finst en ginn
stafur nje flugufótur. Þó væri það
athugandi, hvort ekki væri rjett
að láta ritfífl, sem þannig tala,
sæta fullri ábyrgð orða sinna, ef
ekki vildi svo heppilega til, að
enginn Islendingur er svo trú-
gjarn til, hversu mikill Framsókn-
armaður sem hann er, að hann
taki mark á því, sem Tíminn
skrifar um nólitíska andstæðinga.
En um nazismann í Framsökn-
arflokknum er ástæða til að ræða
nánar, og útskýra hann þetur
fyrir þjóðinni, en gert hefir verið.
Það skal skýrt tekið fram, svo
enginn geti nokkurntíma misskil-
ið, að hinn íslenski Framsóknar-
nazismi er alinnlent fyrirbrigði
og í engu sambandi við núver-
andi valdhafa Þýskalands.
Kommúnistar eru eini flokkur-
inn hjer á landi, sem er í beinu
sambandi við erlendar áróðurs-
miðstöðvar. Hann er fyrirbrigði
fyrir sig, sjerstakur þáttur þjóð-
lífs vors, sorprenna, sem er
hvorki verri nje betri en land-
ráðasorp annara þjóða.
Tvær stefnur.
að ætti að vera hægt að átta
sig á því, hvaða meginstefn-
ur það eru, sem barist er um í
heiminum, þó viðureignin væri
ekki komin svo langt, að aflmestu
þjóðir heims jysu eldsprengjum
yfir miljónahorgir allan sólar-
hringinn að heita má. En svo
svæsin eru átökin þessa dagana
um það, hvort persónulegt frelsi
og sjálfstæði einstaklinga eigi að
fá að vera til í heiminum, eða það
alt skuli ofurseljast einvaldskúg-
urum.
En mörg afbrigði eru uppi í
heiminum, sem kunnugt er, af
kúgunarstefnunni. Og eitt þeirra
hjerna í Framsóknarflokknum.
Sem heimtar samvinnu og frið í
innanlandsmálum á þeim grund-
velli, að aðrir beygi sig fyrir hans
vilja, hann fái í friði ofbeldisins
að halda sjerrjettindum sínum.
Þetta er hin augljósa mynd af'
kúgun og stefnu þess stjóm-
málaflokks í dag, og ætti engum
að dyljast, livorki flokksmönnum
hans nje öðrum.
En þar með er það ekki sagt.
enda væri það f jarstæða, að bendla
flokk þann við gálausan fíflaskap
fáeinna manna, sem hafa) látið sig
drevma dagdramna um það, að
þeir gætu orðið álíka sendiboðar
þýskra nazista eins og kommún-
istar eru verkfæri í höndum
Moskvamanna.
íslendingar.
Engum dettur í hug að loka
augunum fyrir þiTí, að ein-
ræðisstefnan á sjer ískyggilega
marga formælendur um gervallan
heim ,svo marga, að vel getur
maður látið sjer deáta það í hug,
að upp renni yfir lieiminn hólma-
laust myrkur ófrelsis og kúgunar.
Og menn mega ekki heldur skélla
þeirri sök á einstaka menn eða
þjóð, ef svo fer. Því upptökin að
slíku aft.urhvarfi menningarinnar
eru vitanlega í þeim meinsemd-
um, sem fengið hafa að þróast í
frelsi undanfarinna ára.
En fáar þjóðir í heimi ættu að
eiga þægilegra með það en við
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐTJ.