Morgunblaðið - 18.03.1943, Blaðsíða 5

3<?mtudagur 18. mars 1943.
i
ftforgmtMdKft
Út*ef%: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
F'ramkv.íti.: Slgffl* Jön«*6n.
Hltatiörar:
Jön KJartansson,
Valtyr Stefánsson (ábyrfjflar*.)
Auglýsingar: Árni 6la.
Ritstjörn, a'ugiýsingar og afgrelösla
Aústurstræti 8. — Stsal 1600.
Áakrlftargjald: kr. 6.00 á aaánufll
lnnánlands, kr. 8.00 utanlanda
S lausasölu: 40 aura olntaklO.
50 aura ioeB Lesbök.
Frjellir tfrái Xorc^i:
$
NAUÐUNGARVINNA I VIGGIRTU LANDI
H
Allsherjar
söfnunarsjóður
T^itt hið átakanleg-asta sjóslys,
sem hent hefir hjer á
landi — Þormóðsslysið — hefir
sameinað hugi okkar íslendinga
í samúð með þeim, sem um sár
ast eiga að binda, sem nú verða
að horfa á „auð og ófylt skörð
í ástvinahópi. Vitundin hefir
skýrst um hið sameiginlega í lífs
baráttu okkar. Hjarta þjóðarinn-
ar er snortið.
,,Þoi-móðssöfnunin“ ber þjóð-
inni, sem mörgum þykir hrjúf
og köld á yfirborðinu, vitni um
ylríkt hjartalag, hugarþel mann-
úðar.
Hin stóru slys getum við menn
imir ekki bætt. En við getum ef
til vill dregið örlítið úr sárustu
neyð og vilji okkar og samhug-
ur til þess að ljetta undir þunga
þeirra byrða, sem sorgin og slys-
in leggja á herðar samborgar-
anna, kann að fá nokkru áorkað.
Fjársöfnunarnefnd „Þoi*móðs-
söfnunarinnar“ hefir nú gefið út
þá tilkynningu, að vegna þess
hve vel hefir verið vikist við
óskum um samskot vegna Þor-
móðsslyssins og með því að ýms-
Ir af gefendum hafa látið í ljós
óskir í þá átt, að fleiri, sem líkt
stendur á um og aðstandendur
þeirra, er með Þormóði fórust,
fái að njóta styrks af samskota-
fjenu, þá ætlist nefndin til, að
því, sem safnast í samskotasjóð-
inn frá og með 16. þ. m,, verði
jöfnum höndum varið öðrum
þeim til styrktar, er mist hafa
fyriivinnu sína af slysförum í
vetur.
Jafnframt hefir fjársöfnunar-
nefndin farið þess á leit við rík-
ísstjórnina, að hún skipi fimm
manna úthlutunarnefnd í sam-
ráði við biskup, til þess að út-
hluta fje því, sem kemur í söfn-
unarsjóðinn.
verjar eru markverðastar
fregnir þær, sem borist
hafa frá Noregi síðustu vikur?
spyr tíðindamaður blaðsins Sig-
vard Friid blaðafulltrúa.
— Aftökur hinna 17 ungu
Norðmanna fyrir nokkru hafa
vakið mestu gremju og sársauka,
segir hann. Þeir voru, sem kunn-
ugt er, sakaðir um að hafa unn-
ið skemdaverk og starfað í þjón-
ustu óvinaþjóðar, og það jafnvel
þótt þeir hefðu verið í fangelsi
heilt ár.
Þá hafa tilskipanir Quislings
vakið mikla athygli um allsherj-
ar útboð vinnandi fólks í Noregi.
Hafa allir karlmenn á aldrinum
frá 18—55 ára og konur á aldr-
inum frá 21—45 ára verið skyld-
aðar til þess að láta skrásetja
sig, og skal hver og einn mæta
á þeim tíma, sem stjómarvöld
Quislings fyrirskipa, til þess að
vinna þau verk, sem fyrir menn
er lagt.
Hið svonefnda verslunarráðu-
neyti hefir jafnframt fengið vald
til að loka verslunum og öðrum
fyrirtækjum eða takmarka at-
vinnurekstur manna í öllum þeim
atvinnugreinum, sem hafa ekki
beina þýðing fyrir hemaðinn.
Bæði Þjóðverjar og Quislingar
hafa haldið því fram, að allir
Norðmenn, sem taka ekki þátt
í hernaðinum á austurvígstöðv-
unum, sjeu skyldugir til að ein-
beita kröftum sínum til að auka
þá framleiðslu, er komi hernaði
Þjóðverja að gagni.
FÓLKIÐ SKRÁ SETT.
Fyrrihluta marsmánaðar hefir
farið fram skrásetning karla og
kvenna um alt landið til nauð-
ungarvinnu þessarar. Allir karl-
menn voru skyldaðir til að mæta
til skráningar fyrir 12. mars, en
konur fyrir 15. mars. En sjálf-
stæðir atvinnurekendur hafa
Frásögn Sigvards Friid blaðafulltrúa
Matvöruverslun Karl A. Jensen við Torggötu í Osló var
ein stærsta matvöruverslun í Noregi, en búðin er nú tóm,
eins og sjest á myndinni.
Meðal verslana þeirra, sem lok-
að hefir verið, er stærsta versl-
un í Osló, Steen og Ström, er
verslar með allskonar vefnaðar-
vörur, húsbúnað og alt, sem til
heimila þarf. Forstjóri þessa fyr-
irtækis, Steen stórkaupmaður,
hefir lengi verið í fangelsi Þjóð-1 útbúnað
verja á Grini. Ilann var formað-'
ur í verslunarráði Noregs.
Þeir sem verða að hætta at- ]an(jjnu
vinnurekstri sínum samkv. vald-
boði Quislinga, fá engar skaða-
bætur.
VÍGGIRÐINGAR
HVARVETNA.
— Hafa borist fregnir af við-
búnaði Þjóðverja í Noregi?
— Já. Ýmsar frásagnir hafa
Bandamönnum borist frá Noregi
um víggirðingar þar og annan
til varnar, bæði við
strendur landsins, einkum í borg-
um við ströndina og eins inni í
HERVALD
Á BAKVIÐ.
Ríkisfulltrúi Hitlers í Noregi,
i I Björgvin voru fyrst gerðar
skotgrafir og vjelbyssuvígi, bæði
í skemtigörðum borgarinnar og
á gatnamótum. Síðar hafa verið
gerð þar öflugri vígi. Allar þver-
götur, sem liggja niður að höfn-
ráð Þjóðverjar nota til þess að steinsteypu, með
þvinga menn til hlýðni við lög þykkum veggjum.
frest til 20. mars.
Skrásetningarskýrslur voru lega gert sjer í hugarlund, hvaða
iSendar um, alt landið, sem menn
urðu að senda til vinnumiðlunar-
skrifstofanna áður en hinn til-
tekni frestur var útrunninn.
Quislingar hafa látið þá skoð-
un í Ijósi, að fyrsta vinnuliðinu,
er kallað yrði til nauðungar-
Terboven, hefir gefið til kynna, innb eru t. d. lokaðar með sterk-
að 3. ríkið standi með öllu her- ™ skotvígjum úr steinsteypu,
veldi sínu á bak við fyrirskipan-,sv0 a^ umferð öll verður að fara
imar um þvingunarvinnu þessa.' fram eftir öðrum leiðum. Meðal
Muni Þjóðverjar með öllum ráð- þeirra eru götur þær, sem liggja
um tsjá svo um, að hver einasti niður að „þýsku bryggju“.
Norðmaður hlýði fyrirskipunum
þeim, sem settar eru um þving-
unarvinnuna. Geti menn glögg-
Strandgatan í Björgvin er t.
d. líka lokuð fyrir umferð, vegna
varnarvirkja. Og umhverfis
Þessar ráðagerðir munu, mæl- vinnu, myndu verða um 150 þús-
ast vel fyrir. Þessi vetur hefir, und manns. Talið er, að fyrst
höggvið þung skörð víða með niuni faglærðir iðnaðarmenn vera
voveiflegum hætti. Mannskaðah
hafa orðið miklir í óblíðum ham-
förum íslensku náttúruaflanna.
En við íslendingar vitum líka,
að litla þjóðin, sem byggir eyj-
una við ystu höf, er stöðugt háð
þeim örlögum í harðri lífsbar-
áttu, að ósigrarnii* við náttúru-
kallaðir, einkum vjelsmiðir og
rafvirkjar, og byggingaverka-
menn. Er augljóst, að þeir eiga
að vinna að víggirðingum.
ÞRÖNGT í BÚL
— Hvað hefir frjest um mat-
föng og matarskort í Noregi?
— Vitað er, að öll matvara er
mjög af skornum skamti þar í
vetur. Jeg hefi t. d. nýlega feng-
ið brjef frá kunningja. mínum
einum, er flúði frá Noregi í
fyrra, en kom til Englands. nú
í vetur.
Hann kemst m. a. svo að orði:
„Vonandi eru þessar hörmung-
ar brátt á enda. Því heima líður
cfólkinu mjög illa. Og verra verð-
ur það, þegar vorvandræðin
koma. Jeg get ekki skilið, hvem-
ig fólk dregur fram lífið. Erfitt,
eða því sem næst ómögulegt var
það í fyrra sumar að ná í mat-
væli sjer til lífsviðurværis. En
úr því það hefir versnað síðan,
getum við gert okkur í hugar-
lund, að ástandið er hræðilegt.
Rjett fyrir jólin var komist
svo að orði í einu af leyniblöðum
þeim, sem gefin eru út heima
í Noregi:
„Norska þjóðin býst ekki við
neinni björg gegn sulti og neyð
frá núverandi valdhöfum í land-
inu. Menn hafa gert sjer fulla
grein fyrir því, að í vetur er ekki
annars að vænta en þjóðin lifi
við sult og skort á öllum sviðum.
Þjóðin hefir beðið heilsutjón, og
vinnuþróttur hennar minkar dag
frá degi. Þeim fjölgar sífelt, sem
vegna veikinda geta ekki komið
til vinnu sinnar. En þrátt fyrir
allar þrengingar halda menn full-
um kjarki sínum og bera byrðar
dagsins og morgundagsins með
ódrepandi bjartsýni“.
I miðjum desember var skrifað
frá Osló, að þá hafi verið úthlut-
að síðasta grænmetísskamtinum
á þessum vetri, og höfðu þeir
alls verið 3 frá því í sumar.
Kartöflur höfðu þá ekki sjest í
þessi.
í þessu sambandi hefir Ter-
boven talað um, að það sje hon-
um mikið hrygðarefni, hve
norska þjóðin, sje andvíg Þjóð-
verjum og óvinveitt.
Um sama leyti tók Quisling
það fram, að lögin um þvingun-
arvinnuna væru mikilvægasta
sporið, sem enn hafi verið stig-
ið til þess að tryggja það, að
norska þjóðin gerði alt sem í
Talið er að konur þær, sem hennar valdi stæði til þess i
kallaðar verða til nauðungarvinn- bægja hinni mestu hættu frá
unnar, verði fyrst og fremst
látnar vinna ýms þau störf, er
öflin, slysin stóm, breiði yfir ná' karlmenn unnu áður, t. d. í
fyrirvinnunnar og skilji aðstand-j strætisvögnum, við afgreiðslu á
endur eftir á hjarni lífsins. járnbrautum, útburð brjefa og
„Þormóðssöfnunin“ er orðin símskeyta o. þessh.
almenn samhjálp okkar í bili. Samkvæmt síðustu frjettum
Er ekki næsta skrefið að við hefir mörgum stórum fyrirtækj-
sameinumst áfram um allsherjar um verið lokað, samkvæmt til-
þjóðinni, sem nokkru sinni hefði
yfir henni vofað.
í því sambandi hefir Terbov-
en minst á, að Bandamenn kynnu
að reyna innrás í Noreg. En sú
tilraun myndi þeim mishepnast
Því landið væri orðið óvinnandi
vígi. En ef Bandamenn, þrátt
fyrir þetta voguðu sjer að
söfnunarsjóð í framtíðinni, sem skipunum frá verslunarráðuneyt-'leggja í innrás í landið, þá myndi
verður til og vex við samskot inu. T. d. hefir ölgerðum verið þýski herinn berjast af alefli áð-
fólksins og samúð og skilningi á bönnuð starfræksla, nema þeim ur en þeir hörfuðu hænufet, og
'því að vilja bera hvers annars sem framleiða öl fyrir þýska her- verja hvern þumlung lands með,
byrðar? iinn. lífi og blóði sínu.
„Voginn“ eru mikil skotvígi úr
yfir alinar margar vikur. Kjötskamti, 250
grömmumm á mann, skyldi út-
Svipaðar fregnir hafa áður
borist úr ýmsum kaupstöðum í
Norður-Noregi. Tundurdufl haf^
og verið lögð utan við hafnir og
framanvið bólvirki og eins með
ströndum fram, þar sem herlið
kynni að leita landgöngu.
Um daginn bárust fregnir um,
að virkjabeltið meðfram strönd-
um Norður-Noregs yrði ram-
gerðara með degi hverjum, og
íbúarnir hefðu verið reknir á
brott úr Narvik, Harstad og
Tromsö, og úr umhverfi þeirra
bæja.
Á þessum svæðum eru þúsund-
ir stríðsfanga látnir vinna að
víggirðingum, bæði Serbar, Rúss-
ar og fangar frá fleiri þjóðum,
Frá Stafangri komu nýlega
fregnir um, að svipaðar víggirð-
ingar væru komnar upp þar,
eins og í Björgvin. Og lengi hef-
ir verið að því unnið að grafa 7
metra breiða og 5 metra djúpa
skotgröf meðfram ströndinni
eftir endilöngum Jaðri.
hlutað fyrir jól. Var það mest-
megnis hrossakjöt. Ekki búist
við áð annar kjötskamtur fengist
fyr en eftir langan tíma. Síld
ófáanleg. Saltfiskur og harðfisk-
ur af skomum skamti, og þá var
það helst illa verkaður saltfisk-
ur, sem fólk fjekk í miðdags-
matinn.
Ilúsmæðumar, segir í brjef-
inu, verða gráhærðar og þreytu-
legar í þrengingum þessum. En
þær láta ekki bugast.
En þó norska þjóðin líði hung-
ur, voru sláturhús borganna full
af sláturfjenaði í haust og alt
fram til jóla. En Þjóðverjaroir
hirtu það alt, og fengu til við-
bótar miklar matarbirgðir frá
Danmörku í viku hverri. Og
höfðu Þjóðverjar þó lofað rjett-
látri matarskömtun.
Feitmeti er því nær ófáanlegt
í Noregi, einkum í Osló. Smjöi*
sjest ekki. Og vikum saman hafa
menn ekki fengið smjörlíki út á-
merki sín.
I