Morgunblaðið - 19.09.1943, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 19. ,sept. 1943

(Jtg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj. Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Auglýsingar: Ámi Ola.
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði ________
innanlands, kr. 10.00 utanlands. 1 '
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Merkilegt umbótamál
A
I Morgunbfaðinu
fyrir 25 árum
Sýn'ing var þá haldin á
garðávöxtum.
26. sept.
„Fyrir forgöngu Jarðabótafje-
lags Bessastaðahrepps hjeldu
Álftnesingar garðávaxtasýningu
síðastliðinn laugardag á Bjarna-
stöðum. Viðstaddur sýninguna
var Einar Helgason garðyrkju-
fræðingur. Jón H. Þorbergsson
bóndi á Bessastöðum setti sýn-
GRUNDVÖLLUR fjárhagslegrar afkomu hverrar þjóð-
ar byggist á því, að framleiðsla hennar sje sem mest og
arðgæfust. Þess meiri útflutningsverðmæti, sem þjóðirn-
ar skapa með starfi sínu, því meiri er þróttur þeirra til
athafna og umbóta innanlands. Þannig er þessu varið með
okkur íslendinga eins og aðrar þjóðir. Afkoma þjóð-
arinnar er því betri, sem hún framleiðir meira af verð-
mætum til útflutnings. Meginhluti útflutningsverðmæta
íslensku þjóðarinnar kemur frá sjávarútveginum. Þess
vegna hlýtur það að skifta miklu máli, að unt sje að
skapa útgerðinni sem best skilyrði.
Fyrir Alþingi hefir nú verið lagt frumvarp, sem miðar
að stórfeldum átökum í þá átt að skapa aukna framleiðslu-
möguleika við sjávarsíðuna. Er það frumvarpið um hafn-
arbótasjóð, er þeir flytja í Neðri deild, Sigurður Bjarna-
son, Sigurður Kristjánsson og Jóhann Þ. Jósefsson. Með
þessu frv. er lagt til að stofnaður verði á þessu ári sjóður
með 3 milj. kr. framlagi úr ríkissjóði. Auk þess leggi rík-
issjóður sjóðnum 300 þús. kr. á ári framvegis.
Tilgangur þessa sjóðs á að vera sá, að gera kleifar
hafnarbætur á þeim stöðum á landinu, sem sjerstaklega
vel liggja við fiskimiðum og búa yfir miklum framleiðslu-
möguleikum. Skal veita styrk úr sjóðnum til hafnarbóta
á slíkum stöðum til viðbótar framlögum, er veittir eru
úr ríkissjóði til slíkra mannvirkja, samkvæmt almenn-
um hafnarlögum eða lögum um lendingarbætur.
Til þess ber brýna nauðsyn, að skapa útgerðinni í
landinu bætta aðstöðu. Og um það þarf ekki að fara í
neinar grafgötur, að hafnar- og lendingarbætur eru frum-
skilyrði þess að sjór verði sóttur. Góð og fullkomin skip
koma ekki að haldi ef þau ekki geta tekið land og búið
við öryggi í höfnum.
í frumvarpinu um hafnarbótasjóð er lögð á það
megináhersla. að styrk úr sjóðnum eigi eingöngu að veita
til hafnarbóta á stöðum, sem liggja sjerstaklega vel við
fiskimiðum. Á slíkum stöðum eru möguleikarnir til þess
að auka framleiðsluna mestir og því skynsamlegast, frá
þjóðfjelagslegu sjónarmiði, að verja auknu fje til hafn-
argerða þar. Margir þessara staða hafa hinsvegar ekki
bolmagn til slíkra framkvæmda á þeim grundvelli, sem
markaður er með almennum hafnarlögum. Því mikla fje,
sem nú er tekið af borgurum landsins í geysiháum skött-
um, er áreiðanlega ekki betur varið á annan hátt en þann,
að skapa þeirri atvinnugrein, sem drýgstan þátt á í fram-
leiðslu útflutningsverðmæta þjóðarinnar, bætta aðstöðu
og möguleika til þess að verða þjóðinni enn arðgæfari.
/ óþökk allra
FRAMKOMA Alþýðublaðsins í stórmálum þeim, sem
á dagskrá eru, verður ömurlegri með hverjum degi sem
líður. Dýrtíðarmálin eru erfiðustu og vandasömustu mál-
in, sem þingið hefir nú til meðferðar. S. 1. vor komst þing-
ið loks að þeirri niðurstöðu, að frumskilyrði þess að tak-
ast mætti að sigrast á dýrtíðinni, væri, að þær stjettir,
sem hjer hafa mestra hagsmuna að gæta, launþegar og
framleiðendur landbúnaðarvara, gætu komið sjer saman.
Með þetta fyrir augum var sex manna nefndin skipuð
og henni falið að revna að ná samkomulagi um einn við-
kvæmasta þátt dýrtíðarmálanna.
Þetta bar tilætlaðan árangur. En þá kemur Alþýðu-
blaðið til sögunnar og reynir að spilla öllu, sem unnist
hefir. Vegna þess, að kommúnisti átti sæti í sex manna
nefndinni — ekki þó sem fulltrúi flokksins, heldur Al-
þýðusambandsins — reynir Alþýðublaðið á allan hátt að
gera starf nefndarinnar tortryggilegt.
Allir, sem nokkuð vilja hugsa um þessi mál, sjá og
skilja, að samkomulagið í sex manna nefndinni getur ver-
ið lykillinn að lausn dýrtíðarmálanna, ef vel og viturlega
er á haldið. Útúrboruháttur og nart Alþýðublaðsins er
því í óþökk allrar þjóðarinnar.
inguna og bauð menn velkomna.
Eftir það skoðuðu aðkomendur
garðjurtirnar, og að því loknu
flutti E. H. erindi um garðrækt.
15 búendur tóku þátt í sýning-
tínni. Sýnd voru 7 afbrigði af
kartöflum, 2 af gulrófum, 2 af
fóðurrófum og 1 af næpum.
Engin verðlaun voru veitt; var
það fyrirfram ákveðið ....
Töluverður fróðleikur og hvöt
•er í slíkum sýningum. Sýnend-
unum þykir eins vænt um kart-
öflulúkurnar, sem þeir sýna,
eins og það væri búpeningur, og
kappið er hið sama og á búpen-
ingssýningum“.
★
Það börðust margar þjóði r
og þjóðflokkar gegn Þjóðverj-
um í styrjöldinni 1914—18.
26. sept.
„Þeir eru nú orðnir æði marg-
ir þjóðflokkarnir, sem til Frakk-
lands hafa komið á þessum ár-
um til þess að bera vopn á Þjóð-
verja. Þar hafa verið .Indverj-
ar, Sikhar og Gurkhar, móbrún-
ir Malayar, tinnusvartir Negrar
frá Algier og Sudan, Egypta-
landsmenn, írar, Skotar, Engend
ingar, Kanadamenn, Portúgalar,
Italir, Kínverjar, Ástralíumenn,
Bandaríkjamenn, og nú eru
Síamsbúar komnir þangað“.
★
Þá var sýning á blöðum í
skemmunni hjá Ilaraldi.
26. sept.
„Viðskiftafjelagið hefir nú sýn
ingu í skemmunni hjá Haraldi
á breskum blöðum, tímaritum
og bókum, sem það útvegar“.
★
Þá voru Tjörneskol komin
á markaðinn. Um þau segir:
26. sept.
„Tjörneskol er nú farið að
selja hjer í bænum. Eru þau úr
námu landsjóðs, og kosta % á
móts við útlend kol. MisjSfnir
eru dómar manna um kol þessi,
og fyrir mörgum árum — löngu
áður en nokkrum manni kom til
hugar að reka námugröft í stór-
um stíl á Tjörnesi — kvað eitt
þingeyska skáldið svo:
Illa loga Ýmis bein
utan úr Tungufjörum.
Nú hefir þó verið vandað bet-
ur til kolatekjunnar heldur en
áður, og má búast Við því, að
margur verði feginn að fá þessi
kol“.
★
Húsnœðiseklan var þá, eins
og' sjá má á þessari klaustt:
27. sept.
„Stofa var auglýst til leigu í
Morgunblaðinu í fyrradag og
komu um 100 menn að spyrja
um hana. Fjöldi manna á eigi víst
þak yfir höfuðið eftir mánaðar-
mótin næstu“.
Misnotkun símans.
TALSÍMINN er eitt af þeim
þarfatólum tækninnar, sem menn
eiga bágt með að vera án. Allir
^vilja hafa síma sjer til hægðar-
auka, en þó eru margir menn
hjer í bæ, sem stundum óska
þess, að enginn talsími væri til.
Þetta stafar af því, hve síminn
er misnotaður.
Sumir menn geta aldrei feng-
ið að vera í friði fyrir símahring-
ingum hvar sem þeir eru1 stadd-
ir. Það má segja, að það sje eðli-
legt, að menn, sem eru í mikils-
verðum stöðum og margir þurfa
að tala við, verði fyrir ónæði í
síma, þegar þeir eru á skrifstofu
sinni eða vinnustað. Það er starf
margra manna að tala við aðra
menn og þá kemur síminn oft-
ast að góðum notum fyrir báða
aðila. En málið horfir öðruvísi
við, þegar menn eru komnir
heim til sín. Þá eru þeir komnir
inn í friðbelgi heimilisins og eiga
rjett á því að vera látnir í friði
af ókunnugu fólki.
En það er nú langt frá því, að
svo sje hjer í bæ. Fólki finst það
sjálfsagt að hringja heim til
manna seint og snemma, jafnvel
í smávægilegum erindagerðum,
sem vel geta beðið úrlausnar
næsta dags, þar til viðkomandi
maður er aftur kominn á vinnu-
stað.
Mann þekki jeg, sem nýlega
var skipaður í opinbera stöðu,
þar sem hann hefir aðstöðu til
að ráða allmarga menn í vinnu.
Þessi maður óskar þess stund-
um, að hann hafi aldrei hlotið
núverandi starf sitt, vegna þess,
að síðan það var tilkynt, að hann
hefði tekið við hinu nýja starfi,
hefir hann ekki stundlegan frið
heima hjá sjer fyrir símanum.
Fóik, sem hann hefir aldrei
heyrt eða sjeð, hringir til hans
í matmálstímum og á kvöldin,
þegar hann er kominn heim,
þreyttur eftir erfitt dagsverk.
Hann verður að taka það ráð að
láta segja, að hann sje ekki
heima, en þá færist ónæðið yfir
á heimilisfólkið, sem sífelt þarf
að vera að svara í símann og
skrökva því, að maðurinn sje
ekki heima.
Þá vankanta, sem eru á síma-
notkun manna h'jer í bæ, er vel
hægt að laga með lítilli fyrir-
höfn. Það tekst með því, að hver
og einn sýni almenna kurteisi
og nærgætni við náungann.
•
Hanner ekld í bæn-
um . . . .“
EINKENNILEG eru þau svör,
sem menn fá stundum, er þeir
þurfa að ná í menn í ábyrgðar-
miklum og opinberum stöðum
hjer í Reykjavík. Ef maðurinn
er ekki viðstaddur á skrifstofu
sinni, er oftast sagt: „Hann er
ekki í bænum í dag“, og það á
að vera góð og gild afsökun fyr-
ir því, að ekki sje hægt að fá
úr mikilsverðum málum skorið
á þéirri skrifstofunni, þar til for-
stöðumanninum þóknast að
koma í bæinn aftur.
Á mörgum opinberum skrif-
stofum hjer í bænum er það svo,
að alt sumarið er ekki hægt að
ná í yfirmann stofnunarinnar
vegna þess, að hann býr í sum-
arbústað, eða að hann hefir
brugðið sjer inn fyrir Elliðaár í
„lúxusnum“ sínum. Þar með
heldur hann, að hann sje „stikk
frí“ og hafi engar skyldur við
fyrirtæki það, sem hann á að
stjórna, eða skrifstofu, sem hann
veitir forstöðu.
Ef þetta verður að almennri
reglu, að forstöðumenn stofnana
rjúka úr bænum hvenær sem
þeim sýnist, án þess að setja fyr-
ir sig fulltrúa með fullu úrskurð-
unarvaldi í málefnum viðkom-
andi stofnunar, þá verður ekki
annað sjeð, en að stofna verði
tvö forstjóraembætti við hvert
fyrirtæki, og gætu þeir þá heitið
,,forstjórinn-í-bænum“ og „for-
stj órinn-út-úr-bænum“.
e
Reykvíkingar stóð-
ust ekki prófið.
FÁTT ber betri vott um hirðu-
leysi og menningarskort bæjar-
búa heldur en brjefakörfur þær,
sem settar voru upp víðsvegar
um bæinn í sumar. Af fáum
þeirra er nú eftir nema ræflar,
sem hanga á ljóskerastaurunum,
sem minnismerki þess menning-
arástands, sem ríkir í höfuðborg
íslands árið 1943.
Reykvíkingar hafa ekki stað-
ist prófið. Þeir vilja heldur vaða
upp í ökla í brjefarusli á göt-
unurri, heldur en láta ruslkörf-
urnar vera í friði. Það er ekk-
ert við því að gera annað en að
taka niður ræflana af körfunum
og lofa sóðunum að ráða. Bæjar-
stjórnin á þökk skilið fyrir til-
raunina. En í þessari stuttu dán-
arminningu ruslkarfanna í
Reykjavík er skylt að geta þess,
að það er langt frá, að allir bæj-
arbúar hafi verið sammála um
að eyðileggja þessi sjálfsögðu
þrifnaðaráhöld. 'Fyrst í stað, á
meðan þær voru heilar, voru þær
mikið notaðar og komu að góðu
gagni. En því miður yrði það að-
eins til þess að fá spellvirkjum
bæjarins ný verkefni, ef reynt
yrði að setja heilar körfur upp
að nýju.
Frú Oddrún Sig-
urðardéttir 65 ára
Frú Oddrún Sigurðar-
dóttir, kona Helga Magnús-
sonar, kaupmanns í Banka-
stræti 7, er 65 ára í dag.
Frú Oddrún er fædd að
Esjubergi á Kjalarnesi, en
fluttist til Reykjavíkur um
aldamótin, og hafa þau hjón
búið hjer altaf síðan. Frú
Oddrún er mikil gæðakona
og myndar húsmóðir, enda
ber hið fagra heimili þeirra
hjóna vott um smekk og
myndarskap húsfreyjunnar.
Frú Oddrún hefir verið
fráskiptiri kona utan heim-
ilisins, en verið þeim mun
stærri í hlutverki góðrar
móður, enda getur hún nú
á þessum tímamótum æfi
sinnar sjeð glæsilegan ávöxt
iðju sinnar í hópi mannvæn-
legra barna. 1 XXX.
,;jem