Morgunblaðið - 28.10.1943, Blaðsíða 7

Fimtudagur 28. okt. 1943
MORGUNBLAÐIÐ
BERJAST RÚSSAR OG JAPANIR?
Berjast Rússar við Jap-
ani? Öll rás viðburðanna í
Austur-Asíu er komin und-
ir því, hvert svarið verður
við þessari spurningu. — Ef
Rússar gerast þátttakendur
í Kyrrahafsstyrjöldinni,
munu flugvellir þeirra í Sí-
beríu reynast ágætt stökk-
bretti til loftárása á Japan
•— og síðan til innrásar. En
ef Rússar standa utan við
Asíustyrjöldina, mun braut
in til Tokio reynast oss tor-
farin og kostnaðarsöm.
Frá náttúrunnar hendi
eru Rússar og Japanir óvin-
ir. Hagsmunir þeirra rekast
á í mörgum tilfellum. Árum
saman hefir legið nærri, að
til átaka kæmi við landa-
mæri Manchuriu. Fyr eða
síðar hlýtur óhjákvæmilega
að koma að því, að til alls-
herjarátaka komi, og Amer-
íkumenn spyrja með óþolin-
mæði: „Ef svo hlýtur að
verða, því þá ekki einmitt
nú?“
En hvorugur aðilinn er
ennþá búinn undir þessi
átök. Ef annar hvor þeirra
hefði verið reiðubúinn,
myndi fiskveiðasamningur-
inn ekki hafa verið endur-
nýjaður í ár. Er ólíklegt að
upp úr sjóði fyrr en Rúss-
-ar eru lausir við ógnun
Hitlers í vestri, eða Japanir
telja sig trygga á öðrum víg
stöðvum.
En það væri mikil skyssa
að álíta, að núverandi yfir-
borðshlutleysisástand, sem
vandlega er viðhaldið af
báðum aðilum, gefi til
kynna, að friður sje ríkj-
andi milli þessara tveggja
þjóða. Hvorki Japanir nje
Rússar láta sjer detta slíkt
í hug. Annað rússnesk-jap-
a,nska stríðið hófst fyrir
tuttugu og fimm árum síð-
an, -er Japanir hertóku Vla-
divostok, 6. apríl 1918, og
hefir staðið yfir frá þeirri
stundu. Opinberlega hefir
aldrei verið lýst yfir styrj-
aldarástandi, en báðir að-
ilar heyja þó þessa styrjöld
með miklu harðfylgi.
Vladivostok er gamalt
þrætuepli.
Ef vjer ætlum að kryfja
til mergjar núverandi og
framtíðarsamband Rússa og
Japana, verðum vjer að
kynna oss sögu þessarar ein
kennilegu styrjaldar sem að
mestu leyti er háð á bak við
tjöldin.
Vladivostok, aðalhafnar-
borg Austur-Rússlands, get-
ur stært sig af einu gisti-
húsi. Amerískum umferða-
sala myndi ekki þykja mik-
ið koma til þessarar stofn-
unar. Þjónusta og þægindi
eru ekki á háu stigi, en
ferðamaður nokkur, er gisti
þar í maímánuði 1941, gerði
sjer þetta alt að góðu.
Ferðamaður þessi (er var
annar höfundur þessarar
Eftir Erwin Lessner og James McMullin
Mjög hefir verið um það rætt, hvert Rússar myndu
draga sig í hlje eftir að Þjóðverjar eru sigraðir. Höfundar
þessarar greinar komast að þeirri niðurstöðu, að styrjöld
milii Japana og Rússa sje óhjákvæmiieg. Rökstyðja þeir mál
sitt í eftirfarandi grein, sem birtist fyrir nokkru í blaðinu
„Liberty“.
greinar), hafaði lent í mjög
óskemtilegum brösum við
Gestapo í hinni hlutlausu
Svíþjóð ári áður. Afleiðing
þessa atburðar varð sú, að
hann varð að liggja nokkr-
ar vikur á sænsku sjúkra-
húsi, en eftir að hann hafði
náð sjer, fór hann í leiðang-
ur til Sovjetríkjanna, og nú
var hann kominn á leiðar-
enda eftir för yfir hin víð-
áttumiklu landflæmi Rússa-
veldis. Honum var því kær-
komið að leggjast í rekkju,
sem ekki var á hjólum.
Ferðamaðurinn gerði þeg
ar merkilega uppgötvun. —
Jafnvel fyrir stríð, varð ó-
breyttum borgurum í Ev-
róplöndum Rússa bannað að
hafa nokkuð saman að
sælda við útlendinga. Út-
lendingum voru ætluð sjer-
stök gistihús, sem innbornir
menn höfðu ekki aðgang að.
Engum rússneskum borgara
myndi koma til hugar að
ræða um stjórnmál við ó-
kunna menn.
En Vladivostok var ann-
ar heimur. í Tschelyouskine
veitingahúsinu mötuðust,
drukku og röbbuðu rúss-
neskir borgarar og útlend-
ingar, Evrópumenn og Aust
urlandabúar saman hispurs
laust. Það kom brátt í ljós,
að Austurálfu-Rússinn var
fús til þess að ræða bæði um
stjórnmál og hvað sem var
milli himins og jarðar, er
hann var orðinn mátulega
hreifur af vodka og kampa-
víni. Þegar Rússanum fór
að liðkast málbeinið, tók
hann að formæla Japönum
í eyra ferðamannsins hon-
um til mikillar undrunar.
Undrun hans átti rætur
sínar að rekja til atburða,
er fyrir skömmu höfðu átt
sjer stað. Um það bil sex
vikum áður hafði Matsuoka,
sem þá var utanríkisráð-
herra Japana, komið heim
úr hinni sögulegu för sinni
til Berlínar. Hitler hafði
boðið honum til Berlínar í
sama tilgangi og Hess var
sendur til Englands — að
reyna að mynda voldugt
bandalag um herferð for-
ingjans gegn Rússum.
En á heimleiðinni nam
japanski sendimaðurinn
staðar í Moskva og gekk frá
ekki-árásarsamningi við
Sojetríkin. Hitler varð viti
sínu fjær yfir þessum svik-
um. Hann hafði ekki gert
sjer það ljóst, að stefna Jap-
ana var algerlega andstæð
hans stefnu.Hann vildi reka
Rússa í austurátt, en Japan-
ir í vesturátt.
Heimurinn gerði auðvitað
ráð fyrir, að samningur
þessi hefði skapað vinsam-
lega sambúð milli Japana og
Rússa. Ferðamaður greip
því fram í, þegar Rússarnir
í Vladivostok fóru að hall-
mæla Japönum og sagði:
„En jeg hjelt að þið væruð
vinir Japana núna. Hefir
ekki ríkisstjórn ykkar ný-
lega undirritað nýjan samn-
ing við þá?“
Rússinn glotti og sagði:
„Hafið þjer nokkru sinni
heyrt getið um algert stríð?“
„Já“, svaraði ferðalang-
urinn. „Jeg er nýkominn frá
Evrópu. Þar geisar styrjöld,
eins og þjer vitið, og mjer
virtist það fyllilega vera al-
ger styrjöld“.
Rússinn fnæsti fyrirlit-
lega. „Þetta er alveg í sam-
ræmi við þankagang ykkar
Evrópumanna. Þið teljið að
eins kúlnaregn og sprenfju-
kast stríð. Þið skiljið ekkert
nema hávaðann. En við beit
um öðrum aðferðum. — Við
skjótum, þegar við kom-
umst ekki hjá því, en þar
fyrir utan vitum við, hvern-
ig hægt er að eyðileggja
óvinina með vináttu og ekki-
ár ásarsamningum‘ ‘.
Báðir hafa reynt að búa
sem best um sig.
Japanir hafa undanfarin
ár unnið markvist að því að
tryggja aðstöðu sína í Aust-
ur-Asíu. Með sigurvinning-
um sínum í þessari styrjöld
hafa þeir bygt um sig nokk-
urskonar Kínamúr, er nær
frá Kiska til Austur-Indía,
Singapore, Sumatra og
Burma. Kína er í rauninni
einangruð frá umheimin-
um. Eina hættan, sem nú
getur ógnað japanska heima
landinu er Austur-Síbería.
Rússar eru þeir óvinir, sem
Japanir óttast meira en
nokkra aðra.
í heil fjögur ár gerðu
Rússar enga alvarlega ráð-
stöfun til þess að spvrna
gegn ágengni Japana, en þá
sýndi uppgjafaundirforingi,
Blucher að nafni, rússnesku
stjórnarvöldunum fram á,
hve Austur-Síbería væri
mikils virði.
Þetta leiddi til arnara
átaka í hmni óyfirlýstu
styrjöld. Rússar ákváðu að
heimta aftur Vlavivostok i
og sjávarhjeruðin. :— Þeir !
komust að raun um, að Jap-1
anir höfðu fengið mikinn
áhuga á auðlindum Kína og
Manchuriu — en hin vilta
Síbería hafði ekkert slíkt að
dráttarafl. Rauðliðar fóru
því þess á leit við Japani, að
þeir færu með allan sinn
her burt úr Síberíu. — Til
endurgjalds lofuðu þeir, að
hafa engin afskifti af hags-
munamálum Japana í Man-
churiu.
Þetta tilboð hljómaði vel
eyrum Japana. Þeir gætu
nú notað hersveitir þessar á
þýðingarmeiri stöðum. 22.
okt. 1922 yfirgáfu Japanir
Vladivostok, eftir að hafa
eyðilagt víggirðingarnar
þar.
En jafnskjótt og Rússar
fengu borgina aftur í sínar
hendur, hófu þeir endur-
byggingarstarf af miklu
kappi. — Hópar fólks voru
neyddir til þess að flytja
þangað, og innan skamms
varð borgin voldug herstöð.
Japanir fóru nú að naga sig
í handarbökin. Stórvaxinn
björn var farinn að teygja
hramminn að hálsi þeirra.
En nú gátu þeir ekki snúið
á ný til Siberíu nema leggja
mikið í sölurnar, og að þeir
reyndu aðrar leiðir til þess
að tefja Rússa.
Fyrst skrefið var að múta
mongólskum höfðingjum til
þess að gera árásir á Síber-
íujárnbrautina. Auk þess
sendu þeir fiskiflota sinn
upp fljót Síberíu, Rússum
til mikillar gremju.
Árið 1928 var fjandskap-
urinn kominn á svo hátt
stig, að" styrjöld virtist ó-
hjákvæmileg. En hvorki
Japani nje Rússa langaði til
að berjast. I stað þess spil-
uðu þeir poker og lauk spil-
inu með hinum svokallaða
fiskveiðasamningi. Skyldi
samningur þessi gilda þar
til 1936, en þá enndurnýjast
og gilda í tólf ár til viðbót-
ar. Ef annað ríkið teldi sig
þá nægilega sterkt, var aug-
sýnilegt, að samníngurinn
yrði ekki endurnýjaður.
Bæði Rússar og Japanir
hófu nú ákveðinn áróður í
því skyni að ná Asíuþjóðun-
um á sitt band. Japanir tóku
upp nýskipunaraðferðina og
með sálfræði þeirrar þjóðar
sem telur sig kjörna til þess
>að drottna, skipuðu þeir
sjálfir embættismenn í þeim
löndum, sem þeir náðu á sitt
vald. Rússar aftur á móti
hagnýttu sjer hina inn-
bornu stjórnendur og komu
að engu levti fram við þess-
ar þjóðir sem æðri kynþátt-
ur. Báru þeir enda sigur af
hólmi í þessari viðureign.
Fiskveiðasamningurinn
rann út árið 1936. Japanir
M.
fóru fram á, að hann yrði
endurnýjaður en Rússar
neituðu. — Var japönsku
stjórninni tilkynt, að versl-
unarfjelag í Vladivostok
hefði fengið veiðirjettindin
og yrðu Japanir að snúa Sjer
til þess.
Rússar höfðu þannig smám
saman bætt aðstöðu sína
meðan Japanir voru bundn-
ir í Kína. Japanir hafa að
vísu enn rjett til þess að hag
nýta olíulindir og kolanám-
ur í norðurhluta Shakalin,
en Rússar hafa dregið á lang
inn að veita verkamönnum
þeirra vegabrjef, og hefir
það dregið mjög úr fram-
leiðslunni.
Árið 1938 kom til harðvít-
ugra átaka við landamærin
og börðust þar þrjú herfvlki
á hvora hlið, enda þótt til-
kynt væri, að aðeins væri
um smáskærur að ræða. —
Leiknum lauk með jafntefli
og ákváðu báðir aðilar ao
gleyma atburðinum.
Hvernig verður aðstaðan,
er til átakanna kemur?
Þegar upp úr sýður, mun
herstyrkur aðilanna verða
sem hjer segir:
Samkvæmt þýskum heim
ildum hafa Japanir 800,000
manna úrvals hers í Man-
chukuo. — Á friðartímum
hafði her þessi yfir að ráða
500 skriðdrekum og 1.000
flugvjelum af nýjustu gerð.
Þessar tölur eru' án efa
miklu hærri nú.
> Jpanski fiskveiðaflotinn
er hættulegt vopn. í honum
eru um 30,000 lítil en sterk-
bygð og hraðskreið skip. —
Floti þessi getur sennilega
flutt um sex herfvlki, ásamt
Ijettum skriðdrekum og stór
skotaliði, og hefir hann án
efa flutt herlið það, sem her
nam Aleutianeyjar.
Á Rússa hlið stendur best
þjálfaði og best útbúni hluti
rauða hersins, reiðubúinn
til bardaga. Þessi Austur-
Asíuher er næstum alger-
lega sjálfstæð heild. Er þessi
her um það bil sjötíu her-
fylki — eða um 1.000.000
hermanna — auk tvöfalt
fjölmennara \raraliðs.
Rússar hafa sennilega um
3.000 herflugvjelar í Austur
Asíu, en þær eru ekki af nýj
ustu tegund. Oliu fá þeir frá
norðurhluta Sakhalin. Ann-
ar hafa Rússar útbúið flest-
ar herbifreiðir sínar með
viðarkolabrensluútbúnaði,
ef í harðbakka skyldi slá.
Herskipafloti Rússa í A.-
Asíu er gamaldags, en þeir
hafa þar um níutíu kafbáta.
Víggirðingarnar við Vladi-
vostok eru allar neðanjarð-
ar og flugskýlin grafin inn
í hæðirnar. Rússar eru því
tryggir gegn árásurn eins
og gerð var á Pearl Iiar-
bour.
Höfuðleiðtogi Asíuhers
p'ramh. á 8. síðu.
Æ