Alþýðublaðið - 20.04.1929, Blaðsíða 5

L&ugardaginn 20. april 1929.
ALÞ ÝÐöBJLABi*
í
Bænðor m verkamenn.
Úídráttur úr ræðu Haralds Grið-
mandssouar á alþiagi 8. p. m. við
1. umræðu um frv. til ábúðarlaga.
Láta niuin nærrl, aið um 40f/o
ai bœndum laiudsiMs «áu liedgiu-
iiBar. Hér er því uan afer-iþýð-
Sngarmi;kið mál að ræða, löggjöf,
sem markar mjög kjör 2/5 hluta
af bændastétt lan/disins.
í grínnargerö frv. er þess get-
ið, að mi11 iþvnganefndi:n í lanid-
búnaðaTmítium hafi senit sveitar-
stjórnum lanidsiins fyrirspurinir um
ýtmiislegt, sem við kemur ábúð
jttrða og hagnýting þeirra, og að
á svörum þeirra megi sjá:
1) Að ræktun á leigujörðium
sé yfirleitt miklu iakari en á
jjörðtum í sjálfsábúð, og
2) byggimgar, bæði íbúðanhúisa
og peningishúsa, mijklu lafcari, og
'Víða ,svo- lítilföriegar, að heiibrigði
Knarnna .sé stórkostleg hætta bú-
Sn,
3) að því styttri, sem ábúðar-
timiinn, er, í þass verri rækt sé
Jörðin og þvi hrörlegri húsa-
Iky’ininiin,
4) að á þeim sárfáu leigujörð-
um víðs vegiar um lamdið, sem
era líkt setnar og þær sjálfsá-
búðttrjajðir, .sem ved er búið á,
|þá .sé þar lífstíðarábúð, og
að þessar jarðlr séu írekast
kirkju- og pjöðjarðir.
5) að á leigujörðum, sé undan-
tiekningarlítið bygt úr övaraniegu
tryggxngttrefni, ,sem alls eMd geti
'enzt til frambúðar.
Ég dreg alls eikld í efa, að þetta
sé rétt, og má öllum vena ljóst,
að þetta ástand er með öllu ó-
harfilcgt, og nauösyn miifcil að
hætB úr þvi.
Að mínum dómi eru kjör leigu*-
liðanna mjög hliðstæð kjörum
verkfilýö.sims. Égendur fram-
leiðislutaMijanna, jarðanna eða
skipttmna og vélanna tálta jafnan
fynst sinn hlut. Leigu’iðar taka
kaup sitt í afra'kstri jarðardnniar,
teftlLr að þair hafa gœdtt lands-
iskuld og leigu. Þvi mbi:ra sem
,ítendsdrottimn“, jarðaretgandinn
tekur, því minna verður efir
handa Láguliðamum, Alv-eg á sama
hátt er um kjöx verkamainmanna,
sem hagnýta framliedðslutækii ann-
ara, svo sem jarðir, sfcip og vél-
air. Því meira sem eigendur fram-
feáðslntækjttnna hia.'mta í sinn hiuf,
Jwi mánna verður eftir í laun
handa verkamönnunum. Þeir, sem
sjá þöxf leáguldðttnna, ættu því
eánnig að geta ,séð þörf daglaiuna-
Jtnannanna. Vona ég líka, að það
sýni sig hér á alþingi,, þegar
jfrumvarpið um verkam'annab ú-
Btaðd kemur til atkvæða. Það, ssm
jsegáir í greinargerö þess frv., sem
nú er rætt, um hýbýli og húsa-
kynisi í veitum, á a. m. k.. engu
tsiðtir við um húsakynni vemkai-
íýðisinis í kaupstöðum, likL ga enn
þá ffemur. Þau eru háskakg hieil-
bHgai þjóðaiilnnar, kynslóðairinn-
.Bir., sem nú er að vnxa upp. —
Fiam að þeissu hefir meiri hdiut-
inn af fé þjóðariunar runmið til
.sjáivarútvrcgsins og atviinnureksitr-
jar í kaupstöðUm. Nú er að verða
breyting á þesisu. Verði frv. um
Bímaðarbainkann • að iögum og ef
,sala vaxtabréfa gengu'r sæmitega,
á hanmi að geta veitt 50—60 millj-
ónum 'kr. til landbúnaðatrins á
nokkrum næstu áxium. Auk þess
eru gey,siháar upphæðir veittar tii
iandbúnaðairin(3 í beinum sty’irkjum
og óbánum. í fjárlagafrv. sínu á-
ætlaði .stjórnin 300 þúsund kr. í
istyrk sam'ivæmt jarðræktarlögun-
um. Fjárveátinganefndin var öll
sammála um að hækka þessa f jár-
veitingu upp í 375 þúsund kr. og
bjó/st þó alls ekki við að sú upp-
hæð muni nægja. Þá er og styrk-
ur sá, sem veittur er til Búnaðar-
félags íslands og annara búnaðar-
féiaga, fjárframlcg til isamd-
græð'slu, skógræktar, áveita, véla-
kaupa o. s. frv. Og síðast en
efcki ,sízt má télja, að samgöngu-
bætuxnar á landi, sem gerðar hafa
verið á síðustu árum, hafi verið
og eru sérsiakliega gerðar í þágu
landbúnaðarihis. Nema þær um 1
millj. króna á áxi. Og mú liggur
fyrir þinginu fnn um eimkasíma
í isveitum, sem ætlast er til, að
ríiíiö styxki ríflega. Að ég ekkd
nefná, frv. um raforkuveitur til
isyieita fyrir 70—80 millj. eftir
verkfræðingaxeikningi. Það er því
efcki ofmæJt, að segjo, að við
stöndum nú á tímamótum í af-
stöðu löggjafarvaldsins til lan,d-
búnaðarinB.
Þegar við nú stönidum á þess-
um tímamótum, þá er sérstök á-
stæða til að aithuga vandlega á-
búðarlöggjöfina. Við jafnaöar-
menn höfum ált af verið því fy’gj-
andi að styðja og styrkja land-
búnaðinn eftir föngum. En við
erum ékki viissir um, að sá stuðn-
ingur hafi ko'mið að því haldi,
isem til var ætlast. Mlllþániga-
nefndin hefir komið auga á eátt
atriði, sem bendir til þess. Sam-
göngubæiur og aðirar aðgarðir
hins opinbera hafa orðið til' þess
að hæfcka jarðir stórum i verði,
en af því leiðir aftuir það, að
leiga eftir þær eða vextir af
þeim höfuðistóli, sem buindinn er í
þelm, hljóta að hækfca að sama
sfcupi. En ef svo fer, að hækkað
jarðarverð vexður jafnan sam-
ferða samgöngubótum og auknnm
möguleikum til hagnýtingar jarð-
anna, og hækkunin svarar alveg
tíl þess, sem framleiðslumögu-
Idfcamir hafa aukist, þá er land-
búnaðurinn í raiun og veru' cngu
bættari. Ágóðinn af aukinni
framleiðslu gengur þá allur í
hæ'fcfcaða vaxtagreiðsln og afborg-
anir af höfuðstólmnm.
Þeiss þarf og vd að gæta, þeg-
ar fjárstraumum er vdtt tií land-
búnaðarins, að útkoman verði
éklii hjn sama i svieitum ojg orð-
ið er við sjóinin, að landbúnaður-
inn verði efcki rekinn af faum,
eignamönnum, -sem hafa yfir eágin
fé eða lánsfe að ráða og kaupa
vinnuaflið alt að.
Smábúskapurinn á langt um
minna undir exlendum markaði
um afkomu sína heldur en stór-
búskapurinn, þax s:m framleiðsl-
an niemur miklu meiru en naiuð-
synjum þeirra, er stunda bana. Og
yfirkitt held ég ekki, að það vaki
fyrir fjölmeninasta flokki þings-
ins að beíina iandbúnaðinum inn á
braut stórbúskapar fámennirax
stéttar, en eins og nú horfir miál-
um við, virðdst méT hœtta á, að
svo geti farið. Reynslan, hefir sýnt,
að svo hefir ásjaldan farið, að
jarðir hafa hæfckað í verði miklu
meira en sem mm auknum
framleiðslumöguleifcum vegna
ræktunar, samgöngubóta, fóiks-
fjölgunar eða annara aðstæðna,
og það svo mjög, að ábúandj
hefri orðið á þeim að lokum. Sú
hefir reyndin orðið allvíða hér
austanfjalls, einmitt í þeim hér-
uðum, sem fyrst urðu aðnjótandi
btessunar samgöngubótalnna. Er
nú landbúmaðurten no'kkru betur
settur efti;r en áður, ef allar um-
bæturnar koima óðar tll fu'lis jafn-
þðar í hæklíuðu jarðarverði? Ég
tel, að hiklaust verði að svara þvi
mitandi.
Anraað dæmi má mefna hér úr
nágrenmámu. Stóxatv.'mnurekandii
kaupá^ upp fjölda jiarða, heila
torfu, og rekur þar stórbú ein-
göngu með aökeyptu vininiuafiL
Hann hefir mörg hundruð kúa og
hálft stórthundrað hjúa. Fólkið
notar að eims öilítimm hluta afurð-
anna. Þær eru næstum al/air sellid-
ar fra bíiinu. Nú held ég að erng-
um dettí. í hug, að bændur getj
alment komið upp stórbúúm s::m
þieissum, enda myndi jarðnæði
skorta, þótt ekki væri annað til
fyrirstöðu, ef bændum ætti ekfci
að fækka stórlcga. En dæmið
sýnir, að mönnum, s:m ráða yfir
fjármagni, er gert kle'.ft að á-
vaxta fé si;tt á þamm hátt að sölsa
undir :sdg heiia hxeppa út um
sveitir landsins og nota aðkeypt
vinmuafl til islíks stórbúskapar. Og
til þess eru þeir síuddir af hinu
opinbera, engu síður en smábænd-
ur til smábúslrapar síns, með
beinum styrkjum, saimgönguibót-
um cg hagkvæmum lánum. Þetta
virðist mér, að ásamt fkiru þyrfti
að athuga, áður en gengið er frá
lcgunum um búnaðarbamkar.n og
stórfel dar lánveitingar þar með
á'kveðnar til landbiinaðarins.
Sú var tíðin, að allmikill hlutd
af jörðum á landinu var í eigu
hinis opinbera. En sú stefna hiefir
verið einráð um larrgt skeið, að
sjálfsagt væri að selja þjóðjarð-
imar, og hefir hún verið neiist á
þeirri iskoöun, sem mill.iþinga-
nefndin í landbúnaðarmálum
heldur einnig fram, að jaröir i
sjálfsábúö séu yfirledtt betair
.setnar en þær, sem eru í leigur
ábúð. Þjóðjarðirnar hafa yfirteití
verið iseldar fyrir sáralítið vieiríð,.
cg dæmi munu tál þssS, að þær
hþfi skömmu siðar verið seldar
aftur fyrir jafnmairga tugi þús-
unda og ‘ríkið fékk mörg þúsunid
fyrir þær. Á þemna hátt hefir
þingið kastað geys'miklum verð-
mætum til einstakra manina úr
eigu þjóðarinnar, til istórtiAna
fyxir heiXdina. Þjóðj'arðasalan er
að minu viti eitthvert hið mesta
glapræði, sem þingið befir fram-
ið. Það hefir Jíka oftlega kom-
ið fram, að þinginu hefir íund-
ist hún vora vandræðalausn á
málinu, en það vanræ'kti eða
treysti sér efcki til að tryggja
svo vel afnotarétt þeirra, sem
jarðimar leigðu, að hann yrðá
jafntryggur edgendarétti. Það setti
ekki viðunamdi ábúðarlöggjöf.
Hefði það verið gert, þá var þar
með numin burtu sú ástæða fyrir
þjóðjarðasölunni, að jarðir í
sjálfsábúð væru betur setnar. Þá
voru ábúanda þjóðjarðar trygð
afinot og laun umbóta þeirra, er
'hann gerði á jörðinni.
Ég v'il í þsissu sambandi geta
þess, að stór gloppa er á jarð-
ræktarlögunum, ;s:m annaxs hafa
orðið til mikilla bóta. Ákvæði'
skprtir í lögin um það, að ábú-
endum sé skylt að halda við
jarðabótum, sem reiknaðar eru að
nokJcru sem gxeiðsla upp í jarð-
arafgjaldiö. Á * þetta bsnti ég í
fyrra. Það liggur í hlutarins eðli,
að ef ríkið tekur jaröabætur upp
í afgjald,\ hvort sem það nú eru
giröingar, ræktun eða skuröa-
gerð, þá vexður að ;sjá svo um,
að þær gangi ekki úr sér. Þvl
er nauðsynlegt, að viðhaldsskyld-
an hvíli á ábúandanum. Þessa
gloppu hefði milliþinganíefndin átt
að athuga.
- Frvr. það, sem hér liggur fyrir,
er ydárieitt til talsverðra bóta frá
því, sem nú er, þ. e. a. s'. ef
menn vilja slá því föstu, að einfca-
eágn á jörðum skuli vera fram-
tíðarskipulagið, ssm ég get áð
vísu efcki fallist á. í frv, kemur
fram viðleitni til þess að gera
ríkari rétt þeirra mamna, isem
yrkja og rækta jörðina, heldur
en hinna, sem að eins eiga hana.
Þe,ssum tilgangi verður éfcki náð
á annan hátt en þarnn, að tak-
raarika möguteíka landeigemda til
þess að græða á teiguiiðum og
með því að leggja þeirn auknar
skyldur á herðar. Þá verður einn-
ig að setja loku fyrir það, að
jarðir tendi i braski. Eila verðuc
takmarki frv. ekki náð, Tei ég
vel farið, að nefndinni hefir verið
I>etta ljóst. Jarðabrask er orðið
taLsvert nú þegar og tiíl m'ilriils
tjóns. Það hefir nefndinni eininág
verið Jjó.st, því að hún segir svo
i greinargerð frv.: „Það er því
miður margt manna í þassu landi,
sem á jarðir og er að sækjast
eftir að eignast þær, er Lætur
sig lijlu eða engu varða afkomu
ísJenzks iandbúnaðar eða hvemig
með jarðirnar fer, að ernis ef þeir
hagnast á jarðapranginu. Slíkuni
mönnum á ekki að haidast uppi
slik búnaðarspjöll."
Þetta er alveg rétt. Jarðimar í