Morgunblaðið - 05.01.1944, Side 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 5. janúar 1944
Sjálfstæðið og éstjórnin
FORSPRAKKAR þeifra dansk
lunduðu láta sjer nú fátt fyrir
brjósti brenna í áróðri sínum
fyrir hinum danska málstað.
Þeir hvísla~því að mönnum —
prenthæft þykir það ekki af
skiljanlegum ástæðum — -að
ráðlag þings og stjórnar og alls
almennings sje með þeim ep-
demum, að augljóst sje orðið,
að vjer sjeum ekki menn til
þess að stjórna oss sjálfir. Þess
vegna sje það hin mesta fjar-
stæða, að slíta sambandið við
Danmörku og stofna lýðveldi á
landinu.
Þeir sem heyrðu hina snjöllu
ræðu Ólafs prófessors Lárus-
sonar 1. des. s.l. eða lásu hana
í Morgunblaðinu, verða áreið-
anlega ekki uppnæmir fyrir
þessum áróðri. Þeir sem kunna
að vera veikir í trúnni, að rjett
sje að stofna lýðveldi í landinu,
vegna þess hvernig stjórnarfar-
ið er, ættu að lesa ræðu prófess-
orsins fyr en seinna.
Jeg mun nú svara þessum á-
róðri með nokkrum orðum. It-
arlegt getur það svar ekki orð-
ið í stuttri grein. Þeir, sem ekki
láta' sannfærast af þessum orð-
um, verða að lesa hina fyr
nefndu ræðu prófessorsins.
I.
Er rjettmætt að fresta lýð-
veldisstofnun vegna stjórnar-
farsins í landirm?
Það er því mlður rjett, að
margt gengur hjer á trjefótum
og að illa horfir á mörgum svið-
um þjóðlífsins. En samt sem áð-
ur væri það hreinasta vitfirr-
ing að. fresta lýðveldisstofnun
af þeim ásteéðum.
Allar þær meinsemdir, sem
komið hafa í Ijós í þjóðmálum
vorum, hafa brotist fram í dags
ljósið, þróast og dafnað á með-
an vjer v^rum í sambandi við
Danmörku. Það er því óhugs-
andi með öllu, að frestun lýð-
veldisstofnunar og áframhald-
andi samband við Dani lækni
nokkurt þessara meina.
En meinsemdirnar geta vax-
ið og margfaldast, segja þeir
dansklunduðu, ef vjer stofnum
hjer lýðveldi. Það er með öllu
rangt. Ástandið getur ekki
versnað við lýðveldisstofnun.
Það stafar af því, að vald ís-
lendinga (þings og stjórnar) í
hinum svo nefndu innanlands-
málum verður hið sama og nú
er eftir stofnun lýðveldisins.
, Möguleikar vorir til þess að
smíða axarsköft vaxa því ekki.
En í utanríkismálunum og í
sambandi við forsetann? spyrja
þeir dansklunduðu.
Það er hægt að færa fram
mörg rök fyrir því, að hætta á
misfellum í þeim málum er
margfalt minni en í hinum svo
nefndu innaníandsmálum.
Það eru nærri 4 ár síðah vjer
fengum utanríkismálin og kon-
ungsvaldið í vorar hendur.
Engar þær misfellur hafa kom-
ið fram í meðferð þeirra mála
af hálfu þings og stjórnar, er
rjettlætt geti þann ótta, að illa
takist til í þeim málum.
Sú fjögurra ára reynsla, sem
þegar er fengin, sannar þvert
á móti, að bæði utanríkismál-
unum og æðsta valtlinu í mál-
efnum ríkisins er margfalt het-
ur borgið í höndum Islendinga
en í höndum Dana.
landinu
Það er því hin fáránlegasta
blekking og hin ósvífnustu ó-
sannindi, að rjettmætt sje að
frcsta lýðveldisstofnun vegna
meinsemda stjórnarfarsins.
Þessi áróður forsprakkanna
væri skiljanlegri, ef þeir ætl-
uðu að fela einhverri þjóð —
Dönum eða einhverjum öðrum
— öll vor mál, sem þingið hef-
ir nú til meðferðar, en þó að
þeir ætli sjer það nú varla í al-
vöru, vil jeg minnast á þann
möguleika með fáum orðum.
II.
Hver er reynsla vor af stjórn
útlendinga?
Vjer höfum reynt hvort-
tveggja, að stjórna sjálfir mál-
um vorum og að lúta valdi er-
lendra þjóða.
Samanburðurinn ætti því að
vera nærtækur.
19. öldin er talin mesta fram-
faratímabil mannkynsins. 1874,
þegar þrír fjórðungar þessa
framfaratímabils voru liðnir,
sleptu Danir innanríkismálum
íslands í vorar hendur. Hvern-
ig var þá ástatt í landinu?
Hjer voru'engir vegir, eng-
ar brýr, engir vitar, engin skip,
nema smábátar, engin hús, sem
talist gátu mannabústaðir.
Þannig reyndist oss hin er-
lenda stjórp.
Sú kynslóð, sem lifað hefir
síðan 1874, frá því að vjer feng
um meiri og meiri hlutdeild í
stjórn mála vorra, hefir unn-
ið meiri afrek til umbóta, segir
próf. Olafur Lárusson í hinni
fyr nefndu ræðu sinni, en allar
aðrar kynslóðir Islendinga til
samans.
Og það eru engin undur, að
hin erlenda stjórn reyndist oss
á þerinan veg. Þó að sumir hin-
ir erlendu stjórnendur væru
oss velviljaðir, þá hugsuðu þeir
fyrst og fremst um hagsmuni
Danmerkur.
Dr. Páll E. Ólason getur þess
í „Sögu íslendinga“, 6. bindi,
sem nýlega er komin út, að
danskur embættismaður, Jakob
Gude að nafni, komist þannig
að orði í endurminningum sín-
um, er hann minnist á langafa
sinn, sem andaðist á íslandi,
„þangað sem um allmörg ár
flestir íbúar Kaupmannahafn-
ar höfðu sótt eignir sínar“.
Meðan Islendingar hrundu
niður úr hungri, hundruðum
og þúsundum saman, sóttu flest
ir íbúar Kaupmannahafnar eign
ir sínar til Islands.
Þessi danski embættismaður
er ekki einn til frásagnar um
gróða Dana af versluninni við
ísland á þessu tímabili. í brjef-
um stiftamtmannsins yfir ís-
landi og danskra kaupmanna
frá þessum tímum, segir m. a.,
að er Kaupmannahöfn misti
verslunina við Island, mundi
fjöldi manna neyðast til að
flytja úr borginni. — ’ Sumar
ljelegar danskar vörur sjeu
hvergi seljanlegar nema á Is-
landi og að hvergi geti Danir
fengið jafn ódýrar vörur.
Meðan Danir seldu hingað
Ijelegar vörur fyrir okurverð
og keyptu íslenskar vörur fyr-
ir lítið verð, fjellu Islendingar
úr hungri á götum og-gatna-
mótum.
Þannig er reynsla vor af
hinni erlendu stjórn.
Aðrar kúgaðar þjóðir hafa
að einhverju leyti svipaða sögu
að segja.
Reynsla allra þeirrá hefir
verið sú, að þær þjóðir, sem
ráða yfir öðrum, reyna eftir
mætti að hagnast á kostnað
þeirra. Það er m. a. af þeim á-
stæðum, að allar kúgaðar þjóð-
ir óska þess, þrá það og berjast
fyrir því að losna undan hinu
erlenda oki og ráða sjálfar landi
sínu og málum sínum.
Ef einhver er sá, sem óskar
þess ’ í alvöru, að íslendingar
selji frelsi sitt og sjálfstæði í
hendur erlendrar þjóðar, getur
það ekki stafað af öðru en þekk
ingarskorti hans á sögu þjóðar-
innar og dómgreindarleysi á al-
mennum málum. En þekkingar
skortur og dómgreindarleysi er
engin afsökun. Föðurlandssvik
er ekki hægt að afsaka.
Meinsemdir þjóðlífsins þarf
að skera burtu eða lækna. En
eitt er víst: vjer verðum að
gera það sjálfir. Engin önnur
þjóð getur það eða gerir það.
Reynslan er sú, að mennirn-
ir vaxa með viðfangsefnunum.
Þau knýja fram hæfileikana,
sem með þeim búa. Þessu er
eins farið um þjóðirnar. Vjer
höfum því ástæðu til þess að
vona, að það skref, sem^-nú
verður stigið 17. júní n.k., veki
þjóðina og forráðamenn henn-
ar af svefni kæruleysisins. Og
ef svefninn verður rofinn, þá
verða glappaskotin færri og
minni hjer eftfr en hingað til.
Guðm. Benediktsson.
ífalskur
Italir áttu allmarga smákaf-
báta og eru þeir nú flestir á
valdi bandamanna. Sjest hjer
einn þeirra, sem dreginn hcfir
verið á land í flotahöfninni í
Taranto. Hin stóra bunga, sem
á myndinni sjest, er neðansjáv-
ar, er kafbáturinn er á flo
Orðrómurinn
um sendiherrann
MORGUNBLAÐIÐ birti fyr-
ir nokkru þá fregn, að til stæði
að flytja Pjetur Benediktsson,
sraídiherra íslands í London,
þaðan og til Moskva. Blaðið
studdist við almennan orðróm
hjer að lútandi. í blaðinu 1 gær
var birtur kafli úr brjefi ut-
anríkisráðherra, Vilhjálms Þór,
þar sem fyrgreind fregn er
borin til baka.
Morgunblaðið leit svo á, að
ekki væri ótímabært að láta
falla varnaðarorð í sambandi
við alment umtal um það, að
til stæði að flytja sendiherra
okkar í London nú þaðan, þar
sem hann hefir öðlast reynslu
og haldið vel á þýðingarmikl-
um málum landsins. Islenska
ríkinu ríður á því, að hafa ein-
mitt nú, á yfirstandandi við-
sjártímum, persónulega kunn-
uga menn, ef þess er kostur, á
þéim stöðum, sem miklu skifta.
Ber því að fagna því að orð-
rómur sá, er fregn blaðsins
bygðist á, hefir ekki við rök
að styðjast. Sú skoðun dregur
hins vegar ekki úr því, að
vanda beri val sendimanns rík-
isins, þegar til þess kemur að
senda sendiherra til Moskva.
Jólagjöf
iil Laugamesskirfcju
Rjett fyrir jólin kom kaup-
maöUr nokkur í Laugarnessókn
til sóknarnefndarformannsins
og færði honum fimm hundruð
krónur, með þeim ummælum,
að þær væru jólagjöf til kirkj-
unnar.
Ennfremur höfðu nokkru áð-
ur borist aðrar fimm hundruð
krónur til kirkjunnar. Var það
áheit frá ungum hjónum, sem
nýlega voru flutt úr sókninni.
Þá var í haust komið með
stálhurð, hina mestu völundar-
smíð, og hún sett fyrir innbygð
an, eldtraustan skáp, sem er í
herbergi einu í kjallara kirkj-
unnar, er ofarlega á hurð þessa
greypt eirstöfum ártalið 1943.
Eftir nolckra rannsókn kom í
ljós, að hún var frá velunnara
kirkjunnar, sem oft hefir haft
hana í huga, en ekki vill láta
nafns síns getið.
Fyrir safnaðarins hönd þakka
jeg allar þessar góðu gjafir, og
ekki síst fórnarlundina og það
hugarþel til kirkjunnar, sem
þær sýna.
Garðar Svavarssoft.
Montgomery fagnað
í London
London í gærkveldi. Mont-
gomery hershöfðingi er nú í
I.ondon og sat hann í gærkveldi
í konungsstúkunni í leikhúsi
einu. Var hann hyltur ákaft,
er hann gekk inn í leikhúsið,
og oft safnast mannfjöldi sam-
an til þess að hylla hann, er
hann þekkist á götum úti.
Reuter.
BEST AÐ AUGLfSA I
MOEGUNBLAÐINU.
Þjéðverjar noia
flugvirfci
Breska flugmálablaðið ,,The
Aeroplane“ hefir eftir spánska
blaðinu „Informaciones”, að
þýskir flugmenn noti flugvirki,
til þess að æfa sig í því að
berjast við sprengjuflugvjelar
Bandaríkjamanna yfir Þýska-
landi. Er þessum æfingum þanil
ig fyrir komið, að þýskar or-
ustuflugvjelar eru í æfinga-
skyni látnar ráðast á allstóra
hópa flugvirkja, sem skotin
hafa verið niður yfir Þýska-
landi og Þjóðverjar gert við
aftur, þannig að þau urðu flug-
fær á ný.
Þjóðverjar hafa á Atlants-
hafsströndum og víða um Þýska
land sjerstakar sveitir manna,
ér hirða flugvjelar, sem skotn-
ar hafa verið niður, og er síðan
gert við þær af þýskum flug-
vjelasmiðum, sem unnið hafa
fyrir stríð í verksmiðjum í Am
eríku. Þannig er farið að því,
að safnað er saman hlutum ev,
óskaddaðir eru, úr hinum ýmsU
flugvirkjum, og þeir settir sam
an í sjerstakri verksmiðju, ei;
til þess hefir verið reist.
Það er Galland, einn af fræg
ustu orustuflugmönnum Þjóð-
verja, sem hefir’ umsjón með
þessum æfingum gegn hinum
nýsamansettu flugvirkjum, að
því ei; hið spánska blað segir.
Þeir, sem flugvirkjnnum fljúga,
eru hafðir aðskildir frá öðrum
flugmönnum, búa í sjerstök-
um bækistöðvum, og hafa ekkl
neitt samband við þýska flug-
herinn, nema gegnum milliliði.
Eftir æfingarorustur láta þeir
orustuflugmennina vita um úr,
slitin, leiðrjetta villur, sem þeir
hafa gert, og reyna að bæta
árásaraðferðir þeirra. Einnig
segir blaðið að flugvirkj aflokk
ar þessir geri stundum árásir;
á óvinaland ásamt sprengju-
flugvjelum af þýskum upp-
runa. i
Fyrir utan þessa flugmenn,
eru aðrir, sem hafa þann
starfa að fljúga herteknum
flugvjelum-. Gerðu Þjóðverjai;
meðal annars við nokkrar,
Hurricane- og Spitfirevjelar og
ljetu þær leika orustur við or-
ustuflugvjelar sínar, til þess að
í ljós kæmí, hverjir væru aðal-
kostir flugvjela þessara í bar-
dögum. Einnig voru slíkar flug
vjelar notaðar til þess að taka
kvikmyndir af loftorustum og
voru þá ensku flugvjelarnafj
altaf skotnar niður. i
Gjafir til heilsuhælissjóðð
Náttúrulækningafjelags íslandsS
Verslunin Baldursbrá 25 kr.
Magnús Þorgeirsson kaupm. 25
kr. N. N. 20 kr. Davíð Kristjáns-
son kaupm. 10 kr. Guðm. Guð-
jónsson kaupm. 10 kr. Lárus
Lýðsson 10 kr. N. N. 10 kr. N. N.
10 kr. Jón Halldórsson & Co. 50
kr. Jón Helgason kaupm. 25 kr.
Guðm. Einarsson 50 kr. N. N. 10
kr. Helgi Bergs forstj. 50 kr. Geir
Thorsteinsson útg.m. 50 kr. Frú
M. Ólsen 1000 kr. S. S. 50 kr.
Guðjón Jónsson kaupm. 25 kr.
Kærar þakkir. F. h. N. L. F. í.
Matthildur Björnsdóttir.
Ath. Gjöfum og áheitum er veitfi
móttaka á eftirtöldum stöðum:
j Versl. „Goðafoss11, Laugaveg 5,
| Versl. „Selfoss", Vesturgötu 42
j og Versl. Matth. Björnsdóttur,
I Laugaveg 34.