Morgunblaðið - 18.01.1944, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 18. janúar 1944
ala
á kvenkápum
hefst í dag.
Fjölbreytt úrval.
Verð frd kr. 165.00
Feldur h.f.

'lHzf- íveir unglingar
geta komist að sem þjónanemar á Hótel Borg. |
Upplýsingar hjá yfirþjóninum.
GIJMMISLÖIMGIiR
ýmsar stærðir.
S E M E IVI T
Sementsskipið er komið. Þeir sem eiga pant-
anir hjá oss, tali við oss sem fyrst.
J. Þorláksson & l\!orðmann
Bankastræti 11. Sími 1280.
Veljið rjett byggingaefni
HORNZTEINH GLUGGASTEINN
VIKURHOLSTEINN
VIKURPLÖTUR
Allt í senn: Góð einangrun,
traust í burðarveggi, ævar-
andi, framleitt í nýtísku
vjelum.
VIKUFJELAGIÐ H.F. — Austurstræti 14. — Sími 1291.
Lýðveldisstjórnarskráin
komin til annarar um-
ræðu í Nd.
LÝÐVELDISSTJÓRNAR-
SKRÁIN kom til fyrstu um-
ræðu í neori deild í gær.
Forsætisráðherra, dr. Björn
Þórðarson fylgdi málinu úr
hlaði. Hann sagði m. a.:
m
Frumvarpið er flutt óbreytt
frá þvi, sem milliþinganefndin
gekk frá því og afhenti það
ríkisstjórninni til geymslu. Nú
lýsti stjórnin yfir því 1. nóv,
s. 1., að hún teldi „miklu varða,
að algert samkomulag geti orð
ið um afgreiðslu ályktunar Al-
þingis um stofnun lýðveldis á
íslandi, og ekki síður, að öll
þjóðin geti sameinast um lausn
málsins”, og þar sem menn af
hálfu allra flokka þingsins hafa
unnið að því að gerá frumvarp
ið úr garði á þann hátt, sem
orðið er, taldi stjórnin, að at-
huguðum öllum málavöxtum,
að hún rækti best skyldur sín-
ar með því móti að bera frum-
varpið fram óbreytt, enda þótt
hún teldi nokkrar breytingar á
því æskilegar, svo sem um vald
forseta lýðveldisins og að hann
verði þjóðkjörinn, enda getur
milliþinganefndin þess í nefnd'
aráliti sínu, að hallast kunni að
verða að því ráði, þótt meiri
hluti nefndarinnar leggi til, að
forsetinn verði þjóðkjörinn.
Annars mun stjórnin, eins og
tekið er fram í athugasemdum
hennar við frumvarpið, koma
breytingartillögum, sem hún tel
ur æskilegar, á framfæri, er
nefndir þær, er deildir þings-
ins skipa til þess að athuga
frumvarpið, hafa tekið til
starfa. — Mun jeg því ekki
ræða þau efni frekar.
Þó þykir mjer rjett að taka
fram, þótt það sje óþarft gagn-
várt hv. þingdeildarmönnum,
að þær einar þreytingar getur
að þessu sinni verið um að
ræða á gildandi stjórnarskrá,
sem þeinlínis leiða af þreyt-
ingu a stjórnarformi ríkisins úr
konungdæmi til lýðveldis, og
falla innan þess ramma, sem
stjórnarskrárákvæðið frá 15.
desember 1942 markar, en að
minsta kosti tvær breytingar,
sem í frumvarpinu er lagt til
að gerðar verði, virðast falla
utan þessa ramma. Þær breyt-
ingar á gildandi stjórnarskrá,
sem gera þarf og gera má, er
æskilegt að greina glögglega í
sjálfum textanum, t. a. m. með
skáletri, svo að kjósendur, sem
eiga að taka afstöðu til frum-
varpsins, þegar Alþingi hefir
búið það þeim í hendur, eigi
hægara með að vita skil á því,
sem þeir eiga að greiða at-
kvæði um.
UMRÆDUR.
Hófust nú umræður. Stefán
Jóh. Stefánsson tók fyrstur íil
máls og var á móti því, að 17.
júní n. k. ýrði ákveðinn gild-
istökudagur stjórn^rskrárinn-
ar. Vildi hann fara þá leið, er
hann var með í Sþ. í sambandí
við skilnaðarmálið, að lýðveldr
Sjerstök nefnd fjall-
ar um má lið
yrði ekki stofnað fyr en búið
væri að tala við konung og hon
um gefinn kostur á að afsala
sjer konungdómi.
Gísli Sveinsson, form. milli-
þinganefndarinnar í stjórnar-
skrármálinu kvaðst ekki hafa
búist við miklum umr. um
þetta mál á þessu stigi. Milli-
þinganefnd hefði fjallað um
málið og hún skipuð tveim
fulltr. frá hverjum flokki. Með
þessu var að því stefnt, að
reyna að skapa sem mesta ein-
ingu um málið. Þetta tókst, því
að nefndin varð sammála um
aðalatriði málsins. Jeg fullyrði,
sagði G. Sv., að þjóðin stóð
óskift með ákvörðunum nefnd
arinnar. Nefndarmenn greindi
á um einstök atriði frv., sem
samkomulag var um að skjóta
til aðgerða þingsins.
Málið var því á rjettri leið.
Þá skeður það furðulega, að fá-
einir menn fara að gera upp-
steit gegn þessu máli. Og það
einkennilega skeður, að einn
þingfl., eða hluti hans, sem stóð
að málinu, hefir snúist með
þessum mönnum. Og annar full
trúi flokksins í milliþinganefnd
inni vill nú ekki lengur kann
ast við það, sem hann hefir til
málanna lagt í nefndinni og
gengur í lið með þeim, sem nú
vilja sundra þjóðinni. Þetta er
svo fáheyrt, að krefjast verð-
ur fullra skýringa á þessu at-
ferli öllu.
Þessu næst mintist G. Sv.
á nokkur atriði í frv., sem
nefndarmenn greindi á um, en
samkomulag varð um að láta
þingið gera út um. Myndu þing
nefndirnar taka þessi atriði til
sjerstakrar athugunar. En hinu
mæítu menn ekki gleyma, að
stjórnarskrá sú, sem nú ætti að
setja, yrði að vera innan ramma
stjórnarskrárinnar frá 15. des.
’42, þ. e. breytingunni úr kon-
ungdæmi í lýðveldi. Allar aðr-
ar breytingar á stjórnskipun-
ai-lögunum, sem væru margar
og miklar, yrðu að bíða og
framkvæmast með venjulegri
stjórnarbreytingu (tvö þing og
kosningar). Þessar breytingar
stæðu fyrir dyrum og því Al-
þingi hefði þegar falið milli-
þinganefndinni að vinna að
þeim.
Eysteinn Jónsson kvaðst álíta
það stórhættulegt, ef fara ætti
að skilja sundur sambandsslit-
in og stofnun lýðveldisins. Þing
ið hefði markað stefnuna skýrt
og ákveðið 17. maí ’41. Þá hafi
Alþingi einróma lýst yfir því,
að lýðveldi yrði stofnað jafn-
skjótt og sambandinu yrði form
lega slitið. Konungi hafi verið
tilkynt þetta. Ef nú ætti að
breyta til og taka aðra stefnu,
slíta sambandinu en hafa kon-
unginn áfram, myndi vera litið
á það þannig út á við, að Is-
lendingar væru horfnir frá lýð-
veldinu. Jeg skil ekki þann
drengskap eða þá kurteisi við
konung, sagði Eyst. J., ef fara
ætti þá leið, sem St. Jóh. Stef.
er að tala um . Hann vill, að
við snúum okkur nú til kon-
ungs og förum fram á, að hann
afsali sjer konungdæmi, en til-
kynnum honum þó samtímis, að
við sjeum ráðnir í að hafa hann
ekki lengur sem konung! Er
þetta drengskapur eða kurt-
eisi? Jeg hefði getað skilið slíkt
sjónarmið 1941, en nú ekki. Jeg
tel óviðeigandi með öllu, að
verið sje að ræða um persónu
Kristjáns X. 1 þeásu sambandi.
Við virðum hann og metum, og
hjer er alls ekki verið að boia
honum frá. Hjer er aðeins ver-
ið að breyta til um stjórnar-
form, leggja niður konungdóm
og taka upp lýðveldi, en það
stjórnarform telur þjóðin sjer
hentara.
Einar Olgeirsson talaði f. h.
Sósíalistafl. og. kvað flokkinn
fylgja þessu ráði. Hann mint-
ist á ágreiningsatriðin og af-
stöðu Sósíalistafl. til þeirra.
Stjórnarskrárnefnd.
Fyrstu umr. málsins varð
lokið og frv. vísað til 2. umr;
með samhljóða atkv. Samkv.
tillögu forsætisráðherra var
kosin sjerstök nefnd (7 manna)
til þess að athuga þetta mál.
Voru þessir kosnir: Gísli Sveins
son, Olafur Thors, Gunnar
Thoroddsen, Eysteinn Jónsson,
Sveinbjörn Högnason, Einar
Olgeirsson og Stefán Jóh. Stef-
ánsson.
Efri deild mun einnig nú
þegar kjósa sjerstaka stjórn-
arskrárnefnd og nefndirnar síð
an vinna saman.
I Stúika óskast ]
t,í vist á fáment heimili í Keflavík. Hátt kaup. t
Herbergi með sjerinngangi- Uppl. í síma I
I 5553 í Reykjavk. I