Morgunblaðið - 22.01.1944, Blaðsíða 5

Laugardagnr 22. janúar 1944
M 0 R G U N B L A Ð I Ð
Leiðin til
málið —
I FRAMHALDI af því, sem
hjer var sagt fyrir skömmu um
ástandið á Alþingi, verður ekki
hjá því komist að benda á þá
kaldhæðni örlaganna að á
þeirri stundu, sem_ baráttan
fyrir lýðræði og lýðfrelsi í
heiminum nálgast hámark sitt,
skuli óðfiuga vera að skapast
jarðvegur fyrir einræði með
Islendingum. Því ömurlegri
verður þessi 'staoreynd, er á
það er litið, að íslendingar
hyggjast stofnsetja lýðveldi í
landi sínu á þessu ári. Að þess-
ari staðhæfingu skulu nú færð
nokkur rök.
Gönml saga og ný.
í FLESTUM þeim löndum,
sem tekið hafa upp einræðis-
skipulag, hefir meginorsökin
fyrir hruni lýðræðisins verið
sú, að heiftúðug og þröngsýn
flokksstreyta hefir gert alla
stjórnarframkvæmd máttvana
og öryggislausa. Löggjafarsam
* komurnar hafa fyrst og fremst
orðið vettvangur pólitískra
vígaferla, þar sem engin ein
stefna hafði tækifæri til þess í
senn að ráða og bera ábyrgð á
stjórn.
Forystuleysi og upplausn
þjóðþinganna hefir svo leitt til
þess, að þjóðirnar hafa glatað
virðingu fyrir þeim og algert
jafnvægisleysi haldið innreið
sína í hina pólitísku baráttu.
Þá hefir að jafnaði einhver
flokkur orðið til þess að boða
þjóðunum fagnaðarboðskap
hinna „föstu og öruggu taka”.
Þessir flokkar hafa fyrst og
fremst gert þá kröfu til fólks-
ins, að það afsalaði sjer þeim
rjetti, sem lýðræðið áskilur því,
rjettinum til þess að velja og
hafna.
Vonsviknar og stjórnlausar
hafa þjóðirnar svo afsalað sjer
þessum rjetti. Þær hafa þráð
hin „föstu tök” og viljað alt
til vinna til þess að öðlast þau.
Einræðið hefir svo leyst lýð-
ræðið af hólmi.
Oft hefir það þó verið þann-
ig, að flokkurinn, sem lofaði
hinum „föstu tökum”, öryggi í
stjórnarframkvæmd, þjóðlegri
viðreisn o. s. frv., hefir átt rík-
an þátt í sköpun upplausnar-
ástandsins. Forystumenn hans
hafa gætt þess vandlega, að
firra sig allri ábyrgð meðan
upplausnin magnaðist og lýð-
ræðið bjó sjálfu sjer gröf og
dauða. Þeir hafa gætt þess éins
að kynda eld upplausnarinnar.
Þessi saga, sagan um hrörn-
un og hrun lýðræðis og þing-
ræðis og innreið einræðisins,
er svo kunn og ný, að óþarft er
að rékja hana hjer. En hverf-
um síðan að viðhorfum dagsins
í íslenskum stjórnmálum.
Ríki í ríkinu.
Alþingi hefir að verulegu
leyti glatað trausti og virðingu
þjóðarinnar. Orsakir þess eru
fyrst og fremst þær, að þingið
er óstarfhæft. Flokkabaráttan
er komin á það stig, að landinu
verður ekki stjórnað með þeim
hætti, er stjórnskipulög lands-
ins gera ráð fyrir. Stjórnar-
framkvæmd öll hlýtur að vera
stefnulaus og i fálmandi. Ein-
. Hiíii'iafi j fj :i < > . (. t-‘.
einræðis - limræður um skilnaðar-
■ • • • »«• ’HK - • 4» • ! ‘ .;JW
Eignaaukaskatturinn afturgenginn
Brjei irá
stakar hagsmunaheildir og fje-
lagssamtök þeirra eru orðin
svo sterk, að þau geta sett
stjórnvaldinu stólinn fyrir
dyrnar og ráðið lögum og lof-
um með einhliða stjettarsjón-
armið sitt eitt fyrir augum. —
Hvorki löggjafar- nje fram-
kvæmdarvald fær að gert.
Þegar svo er komið, er auð-
sætt, að enginn þyrfti að láta
sjer það koma á óvart, þótt
einhvern góðan veðurdag yrði
framkvæmdur skyndibrott-
flutningur 52 rnanna úr húsa-
kynnum Alþingis við Austur-
völl. Það er jafnframt vitað,
að þeir, sem að þessari „hreins-
un” standa, munu ekki verða
þeir, sem beint hafa eðlilegri
og rjettmætri gagnrýni að
stöi’fum þingsins, heldur hin-
ir, sem stærstan þátt hafa átt
í upplausn þess og ráðleysi.Það
verður svo hlutskifti þjóðarinn
ar að kynnast hinum „föstu
tökum” þessara manna.
Einhverjum kann að finnast
að hjer sje mælt af mikilli böl-
sýni og helst til bert. Svo er
þó ekki. Til þess ber brýna
nauðsyn að Islendingar átti sig
á því, að afleiðing þess ástands,
sem nú ríkir, getur naumast
orðið önnur en sú, sem hjer var
lýst, ef ekki verður innan
skamms breytt um stefnu. Ef
það verður ekki gert, er það
sönnun þess, að hrein helfró
hefir gagntekið þá flokka og
forystumenn þeirra, er kenna
sig við lýðræði og þingræði.
Umræður um skilnaðarmálið.
UMRÆÐUR um skilnaðar-
málið hafa staðið yfir alla þessa
viku, bæði í sameinuðu þingi
urri skilnaðartillöguna og Nd.
sem haft hefir lýðveldisstjórn-
arskrána til meðferðar. Bæði
málin eru nú komin til sjer-
stakra þingnefnda, sem kosru-
ar hafa verið til þess að fjalla
um þau. Má vænta þess, að það
taki nokkurn tíma að raeða þau
og ganga frá þeim í þessum
nefndum.
Yfirleitt hafa umræður þess
ar farið hófsamlega og virðu-
lega fram. Þingheimi hefir ver
ið ljóst mikilvægi þeirra spora,
sem Alþingi er að stíga með
framburði og samþykt þessara
mála. Þrátt fyrir það, hve lengi
þessar umræður hafa staöið,, cr
það ekki ofmæK, að rök und-
anhaldsmanna i málinu og öll
málsvörn þeirra hafi verið með
fádæmum losaraleg, svo sem
vænta mátti.
Það hefir orðið ljóst, að for-
ystumenn frestunarinnar á
skilnaði og lýðveldisstofnun,
hafa enga skýringu gétað gef-
ið á fráhvarfi sínu frá fyrri af-
stöðu, er þeir tóku þátt í því,
að leggja grundvöllirín að þvi,
sem nú er verið að framkvæma.
íslendingar yfirþjóð Dana!
Sem dæmi rpkþrota frestun-
arsirína mó' greina eftirfárandi
ummæli, er fjellu í þingræðu
Stefáns;' Jóhánns ■ Stefánssonar
Í4íhþ.: löit.*■.!• •**: Á j&i'iöl-vi f\<:
I lu'i Uf.'Jl'i td' fp’ fik,:..f
Aiþingi
„Margir íslendingar”, segir
ræðumaður, „hafa dæmt Dani
hart fyrir framkomu sína gagn
vart íslendingum, meðan þeir
voru yfirþjóð okkar. Við ís-
lendingar ættum því að koma
fram af meiri mildi gagnvart
Dönum, þegar við höfum öðl-
ast sömu aðstöðu gagnvart
þeim”!
Hefir annað eins nokkurn
tíma heyrst? Eru íslendingar
nú orðnir yfirþjóð Dana? Hafa
þeir ráð og frelsi dönsku þjóð-
arinnar í hendi sjer?! '
A svipaða lund pg þessa hef-
ir allur málflutningur forvíg-
ismanns frestunarliosins verið.
Það er mál eldri þingmanna,
að aldrei hafi nokkur málstað-
ur fengið jafn hraklega útreið
í umræðum á Alþingi í þeirra
minni, og málstaður og máls-
vörn undanhaldsmanna nu.
Hefir kveðið svo ramt að þessu
að menn hafa jafnvel fylst
meðaumkvun með formanni
Alþýouflokksins, sem annars
er gæfur maður og jafnlyndur.
En því miður hefir honum
ekki enst gifta á við flokks-
bróður sinn Harald Guðmunds
son, sem lýsti, í mjög. sköru-
legri og greinargóðri ræðu, yf-
ir fylgi sínu við skilnað og lýð-
veldisstofnun 17. júní í sutaar.
í ræðu Haraídar Guðmunds-
sonar kom fram m. a. eitt at-
riði, sem rjett er að vekja at-
hygli á. Hann lýsti þvi yfir,
að hann hefði greitt atkvæði
gegn Sambandslögunum 1918,
vegna hinna þröngu uppsagn-
arákvæða í 18. gr. þeirra.
Þessum ákvæðum .hefði ver-
ið þröngvað upp á íslendinga
af hinum samningsaðilanum.
Það væri sjer því ekki sjerstakt
áhugaefni að nú yrði í at-
kvæðagreiðslu um skilnaðinn
farið eftir þessum ákvæðum 18.
gr., þegar annars væri kostur.
Har. Guðmundsson kvaðst
að lokum ekki sjá að hjer væri
um neinn óskaplegan hrað-
skilnað að ræða. Skilnaður og
lýðveldisstofnun nú væri í
rökrjettu samræmi við álykt-
anir og vilja þings og þjóðar
1940 og 1941.
„Einu rökin á þeim fundi”.
Á FUNDI frestunarmanna í
Iðnó s.l. sunnudag, henti það.
er einn þjóðkunnur ræðumað-
ur flutti þar ræðu sína, að hon-
um sinnaðist við einn áheyr-
anda sinn, er andmælti honum.
— Rann ræðumanni við það í
skap og herma sjónarvottar að
hann hafi veitt munnvatni sínu
að hinum hvatvísa áheyranda:
í frásögn um þennan atburð,
er það haft eftir Jónasi Jóns-
syni alþingismanni, að þessi
tilþrif ræðumanns hafi verið
„einu rökin, sem fram komu á
þeim fundi"!
Þegar Alþýðublaðið vildi setja
konunginn af.
í umræðunum um skilnað-
armálið var einnig á það drep-
ið í sambandi við ræður frést-
unarmanna um að það væri ó-
kurteisi við Kristján X., að
stofna lýðveldi á íslandi, að
1931 hefði sungið öðru vísi í
Alþýðublaðinu.
Þá rjeðist Alþýðublaðið með
offorsi á konung fyrir atbeina
hans til þingrofsins. — Krafð-
ist blaðið þess, að lýðveldi yrði
þá þegar stofnað á íslandi og
konungur settur af. Birtist
um þetta grein í Alþýðublað-
inu undir fyrirsögninni: „Lifi
lýðveldið! Niður með konung-
inn og íhaldið”
Það er víst óþarfi að minnast
á óðagot eða hraðskilnað í
þessu sambandi, svo ekki sje
minst á „kurteisi við konung-
inn"!
Eignaaukaskatturinn affur-
genginn.
FRUMVARPIÐ um eigna-
aukaskatt er nú á ný komið
fram á Alþingi. Flutnings-
menn þess að þessu sinni eru
þeir Haraldur Guðmundsson
og Brynjólfur Bjarnason. —
Frumvarp þetta hefir verið
flutt á undanfömum þingum,
og var Hermann Jónasson þá
einnig flutningsmaður þess. Á
síðasta þingi komst frumvarp-
ið í gegnum Ed., en dagaði uppi
.1 Nd.
Eins og frv. er fluít nú, er
það að mestu óbreytt frá fyrri
þingum. Vegna þess að þessi
fyrirhugaði eignaaukaskattur
er nokkuð sjerstæðs eðlis, verð-
ur hjer farið um hann nokkr-
um orðum. Meginefni frv. er
það, að á árinu 1944 skal
leggja sjerstakan skatt á eigna
aukningu áranna 1940, 1941,
1942 og 1943.
Skattúr þessi er að því leyti
sjerstæður, hversu langt hann
er látinn verka aftur fyrir sig.
Þrátt fyrir alt, mætti þó segja
að slíkur skattur væri ekki
óeðlilegur, ef að á þessum tíma
hefðu sjerstaklega væg skatta-
löggjöf verið í gildi. Nú er það
hinsvegar vitað, að öll þessi ár
hefir ríkissjóður gersamlega
tekið kúfinn af öllum hátekj-
um með ofurháum skattaálög-
um. Af þeirri staðreynd verð-
ur auðsótt, hvílíkt siðleysi í
skattamálum eignaaukaskattur
þessi er. Það er einnig vitað,
að samþykt slíkra skattalaga-
ákvæða hlyti að leiða til gjald-
þrots og hruns fjölmargra at-
vinnufyrirtækja og einstak-
linga í landinu. Reiðufje til
greiðslu skattsins yrði ekki fyr
ir hendi. Fyrir því hafa skatta-
álögur fyrri ára sjeð. Skatt-
greiðandinn yrði þá að reyna
að koma öðrum eignum .sínum
í peninga til greiðslu skattsins.
En hver myndi vilja eða geta
keypt þ^r? Til þess myndu
áreiðanlega verða fáir. þegar
svo væri komið.
'Rán en ekki skattur. ,
ÞAÐ hefir verið sagt, að
eignaaukaskattur“ þessi væri í
raun rjettri alls ekki skattur,
heldur lögverndað rán. í aðal-
atriðum er þetta rjett. Þegar
ríkissjóður hefir ákveðið «ára-
bil tekið kúfinn af ákveðnum
tekjum borgaxonna, eru . það
,,:i:<t' 4 ::i <:■■' 'ij'.V
hrein svik við þá, að koma svo
síðar með nýjar skattaálögur á
sömu tekjur, sem óhjákvæmi-
lega hljóta að leggja verulegan
hluta þeirra að velli efnahags-
lega.
Slík skattapólitík er auk þess
svo siðlaus, að varla er sæm-
andi í landi, sem þó í orði
kveðnu viðurkennir eignar-
rjett einstaklingsins, sem hyrn
ingarstein efnahagsstarfsemi í
landinu. En hjer er komið að
kjarna málsins. Forystumenn
eignaaukaskattsins, kommún-
istar og socialistar, stefna að
ákveonu marki, afnámi eign-
arrjettarins og þess ’þjóðskipu-
lags, sem byggist á viðurkenn-
ingu hans.
Það er rjett að gera- sjer
þetta ljóst í ppphafi. Baráttan
um eignaaukaskattinn er í
smækkaðri mynd barátta um
þjóðskipulagið. Kommúnistar
munu kalla það baráttu fyrir
hagsmunum hinna ríku. En
þetta vígorð er löngu útslitið.
Þjóðin veit, að skattar eru þeg-
ar orðnir svo háir, að tæki-
færi til auðsöfnunar á íslandi
eru afar takmörkuð, svo tak-
mörkuð, að áðalatvinnuvegur
landsmanna, sjávarútvegurinn,
sem ausið hefir upp miklu auð
magni á íslenskan mælikvarða,
stendur í þeim sporum, að
geta að mjög óverulegu leyti
endurnýjað framleiðslutæki
sín, þrátt fyrir nokkrar sjóð-
myndanir í skjóli skattalaga.
Þessi staðreynd og margar
aðrar, eru vissulega athyglis-
verðar fyrir þá, sem eygja þá
hættu, sem á því er, að atvinnu
leysi skapist í landinu. Atvinnu
möguleikar landsmanna byggj
ast á því, að framleiðslutækin
sjeu fullkomin og'fjölbreytt.
Ef skattheimta ríkisvaldsins
virðir þarfir athafnalífsins í
þessum efnum að vettugi, er
opnum augum stefnt að at-
vinnuleysi og örbyrgð í land-
inu.
S. Bj.
Þakkir frá eigend-
um Laxfoss
STJÓRN hlutafjelags þess,
er átti Laxfoss, h.f. Skalla-
grímur, hefir beðið Morgun-
blaðið fyrir eftirfarandi:
„Vjer viljum þakka Slysa-
varnafjelagi Islands, hafnsögu-
mönnum Reykjavíkur og öðr-
um þeim, er unnu að björgun
farþega og skipverja á m.s.
Laxfoss, störf þeirra“.
Brasilíuher
lýkur æfingum
London í gærkveldi.
SENDIHERRA Brasiliu hjer í
borg sagði í dag, að her sá, er
Brasilíumenn ætla að senda
austur um Atlantshaf, sje nú í
þann veginn að ljúka miljlum
heræfingum, og muni brátt
vera búirín til brottferðar. —
Sagði sendiberrann : að her
þessi væri búinn nýtísku
vopnum.- : :n : n —Reuterj,,.)
| , f "■ rí <<V< • <1 ðiVto