Morgunblaðið - 25.01.1944, Blaðsíða 2

2
MORGlTNBLAEtlÐ
Þriðjudagur 25. janúar 1944
Edvard Munch, einn
frægasti málari
Norðmanna látinn
I GÆR andaðist í Oslo einn
frægasti málari Norðmanna og
fyrsti málari norskur, er hlot-
ið hefir heimsfrægð, Edvard
Munch, rúmlega áttræður að
aldri.
Munch var fæddur þ. 12.
desember 1863 í litlu þorpi fyr
ir norðan Oslo. Voru í ætt hans
lista- og vísindamenn, hinn
kunnasti er A. P. Munch, hinn
kunni sagnfræðingur, en hann
var föðurbróðir Edvards
Munch. Fjölskylda Munchs
var fátæk og einnig var mikið
■um allskonar sjúkleika í henni.
Misti Munch móður sína að-
eins 4 ára gamall og elstu syst-
ur sína nokkru síðar og sjálfur
var hann veill í æsku. Hann
var mjög duglegur í stærð-
fræði og vildi faðir hans, sem
var læknir, láta hann verða
verkfræðing, en af því varð þó
ekki. Þegar sem barn eyddi
hann mestum tíma sínum í að
teikna og að lokum var hann
settur á listaskóla.
Alt líf Munch var merkt af
þreyjuleysi og ótt^ Að eins
við það að teikna og mála, fann
hann hvíld og ,ró. Faðir hans
fann sína huggun í trúarbrögð
unum, en sonurinn ekki.
Munch hefir sjálfur sagt um
list sína: „Málaralistin er fyrir
mjer bæði sjúkdómur og lyf.
Sjúkdómur, sem ekki er hægt
að lækna, lyf, sem jeg get ekki
verið án”. Hann gat aldrei un-
að lengi við neitt aíínað en
pensilinn.
Á yngri árum varð Munch
fyrir miklum áhrifum af hin-
um fræga málara Christian
Krog, og það jafnvel svo, að
oft var ekki hægt að segja,
hvor þeirra hafði málað þessa
eða hina myndina.
Munch skapaði fyrstu meist-
araverk sín, er hann var 23 ára
gamall. Eitt hið frægasta verk
hans frá þeim tímum er Veika
stúlkan, en myndir sem hún,
náðu lengi ekki hylli og var
harðlega gagnrýnd í blöðum,
en er nú frægust mynda álitin
í málverkasafninu í Oslo.
Munch kynti sjer málaralist
víða um Evrópu, var lengi í
París, bjó allmörg ár í Frakk-
landi og Þýskalandi og málaði
landslagsmyndir frá öllum þcss
um þrem löndum. Hann notaði
aldrei svartan lit, en dökkblá-
an í þess stað. — Frægð sína
hlaut hann fyrst í Þýskalandi
og voru ritaðar um hann þar
fyrstu bækurnar.
Edvard Munch skreytti hinn
fræga hátíðasal háskólans í
Oslo og þykja myndir hans
þar með mestu listaverkum
háns, sjerstaklega bjart yfir
þeim öllum, eins og <yfirleitt
yfir verkum hans.
Munch var óvenju fríður
máður. Hár og grannur með
hátt enni, stálblá augu og bar
sig vel. Var altaf eitthvað höfð
inglegt við hann, hvar sem
hanh fór. Hann kvæntisf aldrei
— sagðist ekki hafa' haft tíma
til þess.
Nú eru verk Muncks til sýn-
is í frægustu söfnun um allan
heim, í Evrópu, Ameríku, Ind-
landi og jafpvel Japan. Hann
málaði meira en. þúsund mynd
ir alls.
Unymenna-
fjelögin fylgja
lýðveldismálinu
TVÖ ÁRSÞING ungmenna-
sambanda, sem nýlega hafa
verið haldin, hafa gert álykt-
anir um lýðveldismálið, er
sýna að ungmennafjelögin
fylgja lýðveldismálinu fast
eftir.
Ályktun hjeraðsþings Ung-
mennasambands Vestfjarða,
sem haldið var að Núpi í Dýra
firði 27.—28. des s. 1., gerði svo
felda ályktun:
„Hjeraðsþingið fagnar því, að
stofnað verði lýðveldi á íslandi
17. júní 1944 og skorar á ung-
mennafjelögin að vinna að þvj,
að þátttaka í væntanlegri þjóð-
aratkvæðagreiðslu verði sem
almennust.
Hjeraðsþingið lítur svo á; að
sjálfsagt sje að 17. júní verði
þjóðhátíðardagur Islendinga”.
Ársþing Hjeraðssambandsins
Skarphjeðinn, sem haldið var
á Stokkseyri 8.—-9. þ. m. gerði
eftirfarandi samþykt:
„Hjeraðsþing Skarphjeðins
álítur að hverjum íslending sje
skylt að vinna að því af alefli
að atkvæðagreiðsla sú, er fram
fer á þessu ári um sjálfstæðis-
málið, hljóti almenna þátttöku
og eindreginn vilja, svo full
sambandsslit við Dani sjeu
trygð.
Skal stjórn sambandsins fal-
ið að skrifa hverju fjelagi á
sambandssvæðinu hvatningar-
brjef áður en til atkvæða-
greiðslunnar kemur“.
Ennfremur var eftirfarandi
tillaga samþykt:
„Hjeraðsþingið skorar á sam
bandsfjelögin að vinna að því,
hvert á sínu fjelagssvæði, að
þjóðfánanum verði sýnd sú
virðing og helgi, sem honum
ber.
Til þess að auka notkun fán-
ans, ályktar þingið að kjósa
þriggja manna nefnd, er sjái
um kaup á fánum eftir pönt-
unum frá sambandsfjelögun-
um”.
MIKIÐ SKIPATJÓN
JAPANA.
Washington í gærkvelJi.
Japanar hafa enn beðið mik-
ið skipatjón á Kyrrahafi af
völdum flugvjela bandamanna
Hefir verið sökc fyrir þeim
tveim allstórum flptningaskip
um og'fimm smærri, en mörg
önnur löskuð. — Reuter.
Hóiel Borg og hljóð-
færaleikaramir
I grein minni, sem birtist í
Morguríblaðinu 4. þ. m., gat
jeg þess, að þegar eigandi Hó-
tel Borg, Jóhannes Jósefsson,
hefði tekið hljóðfæraleikarana
í þjónustu sína eftir verkfall
það, er Alþýðusambandið skip
aði þeim út í í janúar 1941, en
Fjelagsdómur dæmdi ólöglegt
14. febrúar s. á., hefðu hljóð-
færaleikararnir skuldbundið
sig til að sjá um að fjelag þeirra
segði sig úr Alþýðusamband-
inu.
í svargrein til mín í Alþýðu-
blaðinu 8. og 9. þ. m., segir
framkvæmdastjóri Alþýðusam-
bandsins, Jón Sigurðsson, að
samkvæmt þessum upplýsing-
um hafi Jóhannes Jósefsson
brotið 4. gr. laga nr. 80, 1938
um stjettarfjelög og vinnudeil-
ur, en þar er bannaað að hafa
áhrif á aðstöðu og afskifti
verkamanna af stjettarfjelög-
um með:
a) Uppsögn úr vinnu eða hót-
un um slíka uppsögn,
b) fjárgreiðslum, loforðum uni
hagnað eða neitun á rjett-
mætum greiðslum.
Eins og sjest á þessum á-
kvæðum, er þar alls ekki bann-
að að vinnuveitendur geri það
að skilyrði fyrir því, að taka
menn í vinnu að þeir sjeu ekki
í stjettarfjelagi.
Það er því algerlega rangt,
sem Jón Sigurðsson heldur
fram í tjeðri svargrein sinni,
að Jóhannes Jósefsson hafi
brotið gegn fyrgreindu ákvæð.
vinnulöggjafarinnar.
I nefndri svargrein Jóns Sig-
urðssonar til mín, er margt
rangt, en jeg hirði ekki um að
fara út í frekari blaðadeilur við
hann að þessu sinni.
í ofannefndri grein minni tel
jeg mig hafa sýnt fram á að níð
hans um Jóhannes Jósefsson
er að öllu leyti rangt og óverð-
skuldað, enda hefir hann í svar
grein sinni ekkert sagt til rjett
lætingar rógi sinum um Jó-
hannes, heldur snúið sjer að
því, að skamma mig. Fer hann
í þvi efni rangt með ýmislegt,
en jeg hirði ekki að eltast við
ósannindi hans sem aðallega
snerta mig persónulega og af-
skifti mín af umræddum mál-
um.
Tilgangur minn með grein
þessari er aðeins sá, að benda
vinnuveitendum á rangfærslur
Jóns Sigurðssonar, að því er
snertir skilning á fyrgreindri
lagagrein.
Reykjavík 17. janúar 1944.
Eggert Claessen.
Aukið lið til Mac
Arihurs
BLAÐ Bandarikjahers og
flota ræddi i gær um heim-
sóknir Hasleys flotaforingja
og Henny flugforingja til Was-
hington nýlega, en þeir stjórna
flota og flugher Bandaríkjanna
á Kyrrahafi. An þess að geta
heimilda sinna telur blaðið, að
ákveðið hafi verið við heim-
sókn þessara fyrirliða, að senda
Mac Arthur meiri liðsstyrk,
„til þess að hægt væri að taka
lengri skref til Tokio“( eins og
blaðið orðaði það.
T 4 R I N
Sjónleikur eftir Pál J. Árdal,
verður sýndur í ðnó á miðviku-
daginn kemur.
Leikfjelag Templara var
stofnað á s. 1. ái*i. Er hlutverk
þess aðallega það, að æfa smá-
leiki til þess að sýna í sambandi
við fundi stúknapna. En þó hef
ir það nú þegar færst meira í
fang, í tilefni af 60 ára afmæli
Reglunnar á slandi, og æft sjón
Reglunnar á Islandi,og æft sjón
leikinn ,,Tárin“, eftir Pál J. Ár-
ur í Iðnó 10. og 11. þ. m., fyrra
kvöldið fyrir boðsgesti, en síð-
ara kvöldið fyrir almenning, og
urðu þá margir frá að hverfa.
Ilafa fjelaginu síðan borist
fjölda margar áskoranir um að
sýna leikinn aftur, og fyrir sjer
staka velvild Leikfjelags
Reykjavíkur, og umsjónar-
manns Iðnó, hefir húsið nú
fengist aftur,'og verður leikur-
inn sýndur fyrir bæjarbúa
annað kvöld.
Páll Árdal samdi fyrst leik
þennan eftir smásógu og var
hann þá í tveimur þáttum. Sið-
ar umskapaði hann leikinn og
gerði úr honunr fjögurra þátta
leik.
Það má kanske með nokkr-
um rjetti segja, að leikurinn sje
ekki tilþrifamikill frá skáld-
skaparlegu sjónarmiði, en
margt er £ar vel sagt, og hann
er átakanlega sannur.
Þar segir fyrst frá ungum
hjónum, sem eru að leggja út
á glæsta lífsbraut, að þvi, er
virðist. Hann er kaupmaður og
vcrs’un hans í uppgangi. Hún
er af bestu ættum, líkleg til að
verða hinn mesti kvenskörung-
ur og góð húsfreyja.
En svo þegar framtíðarvon-
irnar bru glæstastar, kemur
reiðarslagið. Maðurinn leiðist
til drykkjuskapar, og eftir
nokkur ár hefir hann sólund-
að aleigu sinni og konu sinn-
ar, og ár sjer ekki viðreisnar
von. Heimilislífið er í molum,
og reynir þó konan að bjarga
því, sem bjargað verður —
barninp þeirra. Seinast afræð-
ur maðurirín að strjúka af
landi brott, flýja heimilið og
ábyrgð þá, er hann hefir skap-
að sjer. Á síðustu stundu vill
hann þó renna augum yfir heim
ili sitt og kveðja það. En bá
breytist alt — og það er barmð
sem bjargar.
Margt fleira fólk kemur
þarna við sögu, Grímur versl-
unarmaður, sem verður hinn
illi andi húsbónda síns, Sól-
veig, gömul munaðarlaus kona,
Björg fóstra frúarinnar, sprútt-
sali, smyglari, drykkfeldur sjó
maður og enskur skipherra.
Helga kaupmann leikur
Gissur Pálsson, Þóru konu
hans, Anna Guðmundsdóttir og
litla dóttur þeirra leikur dóttir
Þorst. Ö. Stephensens útvarps-
þuls. Þetta eru aðalhlutverkin
og stendur og fellur leikurinn
með þeim. Verður ekki annað
sagt, en leikendurnir sjeu þeín
vanda vaxnir og leikur þeirra.
sumsstaðar afbragðsgóður.
Jón Alexanderson leikur
Grím, frú Sigþrúður Pjeturs-
dóttir leikur Björgu og Kristj-
ana Benedi|ctsdóttir leikur Sól-
veigu. Er leikur þeirra allra á-
gætur og mjög eðlilegur.
Launsalann ieikur Kristinn
Ág. ■ Eiríksson, smyglarann,
Þóra og barnið
(Anna Guðmundsdóttir og
Ingibjörg Þ. Stephensen).
Helgi kaupmaður
Sigga sífulla, leikur Ágúst Fr. .
Guðmundsson, fulla sjómann-
inn, Björn berserk, leikur Þór-
hallur Björnsson og skipstjór-
ann leikur Einar Björnsson.
Má um þá alla segja, að þeir
leysi hlutverk sín vel af hendi,
eins og efni standa til.
Þannig má óhætt telja, at5 öll
hlutverkin sjeu vel leikin, og
sum ágætlega, enda þótt gerð-
ar sjeu hærri kröfur en til við-
vaninga á leiksviði. Er það dóm
ur leikhúsgesta, að Leikfjelag
Templara fari mjög laglega á
stað, og ef dæma skal eftir
þeim undirtektum, sem leikur-
inn fjekk síðast, þá munu fleiri
óska að sjá hann heldur en
Iðnó rúmar, einkum vegna þess
að þetta verður eina tækifærið
sem gefst, því að hann verður
ekki sýndur oftar.
(hurchill mun ræða
við fuHtrúa bænda
Breskir bændur hafa farið
fram á það við Churchill for-
sætisráðherra, að fá að senda
sendinefnd á fund hans, t’I
þess að ræða við hann um aÞ-—
urðaverð á landbúnaíarafurð-
um, en þetta máTmun koma til
umræðu bráðlega í breska þing
inu. Bændum finst afurðaverð
ið mikils til of lágt, og er talið,
að alvarleg deila geti risið, e£
þingið sjer sjer ekki fært að
hækka það. Churchill hefir rtúf
tilkynt, að hann muni fús að.
ræða við fulltrúa bænda, og
vænta menn góðs af þessum ■
viðræðum. — Reuter.