Morgunblaðið - 25.01.1944, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 25. janúar 1944
M 0 R G U X B L A Ð I Ð
7
EYJAR LEYNDARDÓMA OG ÆFINTÝRA
Nú á dögum verða eyjar
hafsins oft stærri í augum vor-
um en þær erú í raun og veru.
Ef til vill er hjer aðeins um að
ræða nokkrar fermílur eyði-
legrar og gróðurlausrar Ishafs-
strandar með sandhólum og
klettum, sem sjófuglarnir hafa
öldum saman flögrað gargandi
um. Fellibyljir og brim hafa
frá upphafi sorfið strendur
þessar, þar sem enginn maður
hefir nokkru sinni stigið fæti
sínum, nema ef til vill selveiði-
menn, er hafa átt leið þar fram
hjá. Ef til vill eru það hring-
rif einhversstaðar í Kyrrahafi,
umlukt af sandrifum, þar sem
þyturinn í pálrounum og drun-
ur brimsins hafa frá örófi alda
óaflátanlega flutt tónlist sína,
sem þó ekkert mannlegt evra
hefir heyrt, að perluveiðurun-
um undanteknum. Ef til vill
eru það einhverjar hinna þús-
und eyja við Gríkklandsstrend
ur, er enn geyma minninguna
um upprisu Aphrodite úr öld-
um hafsins og ferðir Odysseus-
ar eða Argonauta.
Hver hinna mörgu þúsunda,
sem á liðnum tímum hefir sáð
salati í garða sjna utan bæj-
anna, hafa til dæmis nokkru
sinni haft kynni af litilli eyju
í Tylftareyjaklasanum, sem
vegna skyndibreytinga stríðs-
tímanna er nú alt í einu kom-
in inn í hemaðarfrjettirnar.
Þetta er aðeins eitt dæmi af
mörgum. Hversu margir höfðu
fyrir um það bil ári síðan heyrt
getið um Liparieyjaklasann eða
Tuscaneyjamar, ef til vill að
Elbu undanskilinni? Þó hafa
oft á tíðum allmargir ruglað
henni saman við St. Helenu og
myndu, ef þeir hefðu verið
spurðir um legu hennar, hafa
staðsett hana j Suður-Atlants-
hafi.
Eyjarnar eru margar
og breytilegar.
Flestir kannast nú á dögum
við hinar stærri eyjar í Mið-
jarðarhafi — hina dýrðlegú en
þó raunaþrungnu Krít, hina ó-
sigrandi Möltu og Korsiku, sem
er víðfræg fyrir Korsíkubræo-
urna, litla liðþjálfann, blóð-
hefndirnar og pípurnar úr villi
rósaviði. En það eru margar
smærri eyjar og eyjaklasar,
sumar lítið annað en klettar,
nokkrar fermílur í ummáli,
sem leikið hafa furðulega mik-
ilvægt hlutverk í sögu þessa
sjávaríallalausa hafs, en næst-
um enginn hefir þó heyrt get-
ið um, fyrr en þær voru merkt-
ar á landabrjef núverar.di
heimsstyrjaldar.
Fyrst skulum vjer athuga
Liparieyjar, sem þegar heíir
lítillega verið mínst á. Eyjar
þessar eru Lipari, Salina oj
Volcano, með Panareu og
Stromboli í norðaustri og
Usticu langt til vesturs. Allar
eru eyjar þessar meira eða
minna eldbrunnar, og Storm-
boli með hixm sígjósandi gýg,
gem reykjarstrókurinn sjest
upp úr að deginum en eldsúla
að næturlagi, rjett norður af
Messinasundi, er velþektur viti
á siglingaleiðinni milli Port-
Sáití og Genua. . Eltítungurnar
teýgja sig upp í himinhvolfið
fr.á hinum 3000 feta háa fjalls-
EFTIR C. FOX SMITH
í Miðjarðarhafi vestanverðu er margt eyja, þar sem
leyndardómsfuliir og merkilegir atburðir hafa gerst.
Margir koma þar við sögu: Napoleon, greifinn frá Monte
Cristo, maðurinn með stálgrímuna og frelsishetjan
Garibaldi.
um síðan farið pílagrjmsferðir
að gröf hans og fyrverandi
heimili.
tindi og logandi hraunleðjan
vellur niður fjallshlíðarnar og.
út í hafið. Er það undraverð
sýn. Stromboli er íurðuverk í
hópi eldfjallanna, því að það
hefir gosið samfleitt í 2000 ár.
En. þeir, sem niðri í fjalls-
hlíðunum búa, virðast ekki
láta þetta trufla sálarró sína.
Rækta þeir ljúffeng vínber í
hraunjarðveginum og jafnvel
eldgosið mikla árið 1930 hræddi
þá ekki nema nokkra stund
burtu frá hinum hvíldarlausa
nábúa sínum.
Goðasagnir -eru tegndar
við sumar eyjarnar.
,,Isole Eoile“ — Eoluseyjar
— er annað heiti Liparieyja.
Fyrr á tímum var Stormboli,
vegna uppþembu og skruðn-
inga, talið vera heimkynni
Aeolusar, stormguðsins. Sagan
segir einnig, að hjer hafi Odys-
seus fengið storm þann í poka
sinn, er síðar kom honum að
svo góöu haldi i sjóferðum
hans.
Hinn miklu ómerkilegri
Volcanoeldgýgur virðis hafa
notið meira álits fornmanna en
hinn stóri nágranni hans. Þar
sagði helgisagan vera smiðju
Volcanusar, þar sem hinn
halti guð smjðaði töfravopn
Aeneasar, og orðið ,,Volcano“
— eldfjall — virðist eiga ræt-
ur sínar að rekja til þessa frem
ur lítilmólega fjalls, sem er að-
eins rúmlega þúsund fet á
hæð.
Tuscan Archipelago-eyjarn-
ar teygja sig fram með ítölsku
ströndinni sunnan Livorno-
hafnar. Við þær er einnig tengd
viðburðarik saga. Merkust
þeirra allra er Elba, sém einn-
ig er stærst þeirra, og er hún
frægust orðin vögna dvalar
Napóleons, keisara, þar.
Með Grikkjum ' gekk eyjan
Elba undir nafninu Aethalia
eða Sóteyjan. Stafar nafn þetta
af járnbræðslunni, sem var og
er enn einn aðaliðnaður eyj-
arinnar. Önnur iðn er þar einn
ig rekin, sem er í algerri mót-
sögn við járnbræðsluna, en það
er vinsla marmara, sem fræg-
ar byggingar, eins og til dæm-
is skakki turninn í Pisa, vorú
reistar úr. Mætti því með jafn-
miklum rjetti kalla Elbu Mag-
pie eða SvörtU óg hvítu eyj-
una.
Þegar Elba varð
sjálfstæð.
Margir hafa drotnað yfiF
Elbu — Etruskar, Karþago-
menn, Rómverjar, Písar, Gen-
uamenn, Veneziumenn, Spán-
verjar og um skeið Bretar. Ár-
ið 1802 komst hún undir .frönsk
Napóleons mikla, eftir að hann
afsalaði sjer völdum í Frakk-
landi.
En ekkert dverg-konung-
dæmi gat til lengdar ger ,,ör-
lagamanninn” ánægðan. Ekki
heldur gáu smávægilegir sigr-
ar eins og ,,hernám“ nágranna
eyjarinnar Pianosa (,,flat“-
eyjar) satt metorðagirnd hans.
Innar> árs frá komu Iráns til
Elbu var þegar búið að ganga
frá áætlunum um brottfö&.hans
þaðan.
Þann 27. febrúar var hald-
inn hirðdansleikur, og var
Pálína, sytstir Napóleons, for-
stöðukona hans. Nóttina, sem
dansleikurinn var haldinn,
reikaði Napóleon um garða
Villa San Martino, og systir
hans, er fór að svipast um eftir
honum, heyrði hann tala við
sjálfan sig. Það var dimt um
þetta leyti, eða hver veit, nema
hún kynni ella að hafa komið
auga á leyndardómsfulla,
svarta dverginn í skarlatskufl-
inum, sem helgisagan tengir
við hin miklu átök í lífi Napó-
leons.
Klukkan þrjú síðdegis dag-
inn eftir steig Napóleon um
borð í skipið Iúconstant, til
þess að leggja upp í fyrsta á-
fangann á leið þeirri, er enda
skyldi á , vígvöllunum við
Waterloo. ,
Garibaldi og Caprera.
Nokkru fyrir norðan Elbu
liggur eyjan Capraia, „geita-
eyjan“. Á klettahöfða standa
rústir ,,sjóræningjaturnsins“,
sem sennilega er frá dögum
Barbara-sjóræningjanna, sem
tíðum lögðu leið sína til ítölsku
strandarinnar, þegar veldi
þeirra var sem mest.
Ca'praiu er oft ruglað saman
við aðra ,,geitaeyju“ Capreru,
sem liggur skamt norður af
^ardiniu. Þótt eyja þessi sje
lítil, nýtur hún þó frægðar um
vjða veröld meðal allra þeirra,
sem unna frelsi Ítalíu.
Árið 1955 keypti Giuseppe
Garibaldi eyna með það fyrir
augum að reisa sjer þar heim-
ili. Um skeið bjó hann í tjaldi,
þar til hann hafði reist sjer
kofa. Síðar gáfu svo nokkrir
enskir aðdáendur hans honum
fjögurra herbergja hús, þar
sem föðurlandsvinurinn lifði
árum saman mjög fábreyttu
lífi.
Frá Caprer.u fór hann marga
leiðangra til þess að vinna fyr-
Ir frelsi Ítalíu, og hvort sem
hann bar lægri hlut eða gekk
með sjgur af hólmi í þeim við-
ureignum, sneri hann altaf aft
ur heim til eyjunnar sinnar.
Þar andaðist hann og var graf-
Leyndardómurinn um
Monte Cristo.
Snúum oss nú aftur að
Tuscaneyjum. Frægust allra
þeirra, að E4bu meðtalinni, er
ef til vill hrufótti granítklett-
urinn, sem aðeins er fáeinar
mílur að flatarmáli og teygir
ömurlegul4;I,Í • áð^ líta. En frá
þc-ffnf^Tjm'á, .. er jeg sá hann,
• pi.iÁnist jeg einungis gullinna,
sólvermdra kletta og smáhella,
sem bláar og grænleitar glitr—
andi bárur gjálfruðu við.
Svipur Dante gekk þá enn
ljósum logúm um höllina, á
sama hátt og Jan Ridd og Doon
arnir reika um Exmoor. Ferða-
mönnum var vanalega sýnd
dýflizan, þar sem hann og
Faria, ábóti, voru hafðir í haldi.
Þetta var á árunum fyrir strið,
og ef til vill hefir skuggi her-
náms Þjóðverja rekið andann
sig ljótur, brattur og viðbjóðs- a brott.
legur upp úr hafinu rjett fvrir
sunnan Elbu. Það var af ein-
skærri tilviljuh, að Alexander
Dumas, sem var á heimleið frá
því að heimsækja fyrverandi
konungdæmi Napóleons, í
fylgd með tvítugum frænda
hins fyrverandi keisara, kom
auga á þessa einmanalegu ey
frá þilfari skipsins. Varo hann
samstundis töfraður af ein-
veru hennar og ægilegum tígu-
leik.
„Hvaða eyja er þetta “
spurði hann. ,,Monte Cristo“,
(svaraði sjómaður, sem gekk
framhjá honum. Þannig varð
þetta nafn eitt hið frægasta
í heimi ævintýra og skáld-
sagna.
Frá Monte Cristo-eyju er
auðfarið til Yviðarkastala.
If höllin — ýviðartrjen eru
reyndar ekki lengur til þar —
stendur á einni klettaeyjanna,
er .liggja fyrir mynni Mar-
seilles-hafnar. Dumas lýsir
henni sem „svörtum og ófrýni-
Fangelsið ógurlega.
Mig langar ekki til þess að
geyma minningar um hið
forna ríkisfangelsi Francois. Ef
til vill hafa þó skapast nýjar
minningar um það síðan. Minn
ingar um prest og hermann,
prins og hirðmann, sekan og
saklausan, þjáningar fangaðra
æskumanna, sem dæmdir voru
til þess að eyða ævidögum sín
um í klefum ofanjarðar eða
myrkrastofum neðanjarðar.
Drotnari þessara skugga er
„maðurinn með stálgrímuna“,
fanginn leyndardómsfulli, sem
enginn fjekk að sjá andlitið á,
og verður því um allan aldur
ókunnur heiminum.
Hver var hann? Mattioli —
Dauger herbergisþjónn — son-
ur Karls II. Englakonungs eða
sonur Le Roi Soleil — sólkon-
ungsins sjálfs?
Enginn getur fullyrt hvað
sje rjett. En steinar If-kastal-
ans geyma bæði þann leynd-
ardóm og marga aðra, sem
legum kletti”, og-það er ekkL þeir gætu greint frá, ef þeir
um að villast, að staðurinn er fengju málið.
yfirráð, oj^árið'1814 var iienm'\inn. Hafa ítalskir" föðurlands-
veitt . fqliveídi ' 'íipdip^ sjói-n iVÍnir v.íð^vegar að' úr , heimin- þráðiegá míkTTl "■áformúr og loft-áánt lcyfir.,
: ,tK' áttþiimt. Mr. 'l. ..r .Á-Í'"'' ^ öe Y..»r»co «•.,„ .
London í gærkv.
LOFTSÓKNINNI gegn Ev-
rópuvirkinu svonefnda var
haldið uppi af miklu kappi í
allan gærdag. Flugu stórir
hópar sprengjuflugvjela af
meðalstærð, yfir Ermarsund
og fylgdi þeim ,múgUr orustu-
flugvjela. Rjeðust flugvjelar
þessar einkum á staði í Calais-
svæðinu, eins og svo oft áður.
Er álitið að sprengjuflugvjel-
arnar, sem þessar árásir gerðu
hafi verið um 200 að íölu.
Síðar um daginn fóru aðrir
hópar sprengjuflugvjela og
rjeðust á ýms önnur svæði á
Norður-Frakklandsströndum
og voru flugvjelahópar þessir
enn stærri en hinir fyrri. —
Segja flugmenn, að spjöll hafi
orðið mjög mikil, en Þjóðverj-
ar segja að margt frakkneskt
fólk hafi farist.
Undir kvöld gerðu breskar
orustuflugvjelasveitir enn mikl
ar árásir á ýmsta staði i Norð-
Nur-Frakklandi, flugvelli,
járnbrautarlestir, vegi og
fleira. Voru þar að verki Hurri
cane- og Typoonflugvjelar, og
er þær komu aftur, tók veður
að versna yfir sundinu, kom
, *FV:• .. ,
gerðist þungskýjað, en hauga-
sjór varð á Ermarsundi.
—Reuter.
Varðarfundur um
lýðveldismálið
r
\
FUNDUR Varðarfjelagsins,
um lýðveldismálið, er fórst fyr
ir s.l. þriðjudag vegna raf-
magnsbilunar, verður í kvöld
í Sýningarskála myndlistar-
mánna og hefst kl. 8,30.
Frummælendur verða, Ólaf-
ur Thors, formaður Sjálfstæð-
sflokksins, Bjarni Bénedikts-
son, borgarstjóri og Gísli
Svéinsson; forseti sameinaðs
Alþingis.
Að ræðum þeirra loknuni
verða frjálsar umræður, og- ,er
ekki að efa að fundurinn verði
fjölsóttur, svo mikill áhugi
ríkir meðal almennings uin
skjóta lausn lýðveldismáls-
ins. —> Sjálfstæðismönnum er
heimill aðgangur meðan lnis-
}t<'rSk