Morgunblaðið - 08.03.1944, Page 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagttr 8. mars 1944
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
T'ramkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Arni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
f lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Ljúft og skylt
EFTIR að átökin hörðnuðu í Danmörku á síðastliðnu
sumri, er hinir erlendu drotnarar, sem þar ráða ríkjum,
fóru að beita dönsku þjóðina meiri harðneskju en þeir
gerðu fyrstu ár hernámsins, fór það mjög í vöxt, að
danskir flótcamenn komu yfir til Svíþjóðar. Og þrátt fyrir
þáð, að erlendu drotnararnir lögðu líflátshegningu víð,
ef menn gerðu tilraun til að flýja úr landi, er nú svo
komið, að mikill fjöldi danskra flóttamanna er kominn til
Svíþjóðar.
Þessir flóttamenn eru úr öllum stjettum þjóðfjelagsins.
Þar er margt kvenna, barna og gamalmenna. Það ræður
að líkum, að þetta fólk hefir ekki getað haft mikið með-
ferðis, er það yfirgaf heimili sín og föðurland sitt, þar
sem líflátshegning var lögð við. verknaðinum. Flest flótta-
fólkið fór eins og það stóð; hafði ekkert meðferðis annað
en klæðin, sem það stóð í.
Bræðraþjóðin handan Eyrarsunds tók á móti flóttafólk-
inu með móðurlegum kærleika. Svíar opnuðu heimili sín
fyrir þessu aðþrengda fólki og sýndi því alla þá umönnun,
sem þeir gátu í tje látið.
Frjálsir Danir, sem dvelja meðal annara þjóða (Breta
og Bandaríkjanna) fóru brátt á stúfana og öfluðu sam-
skota til hjálpar þessu flóttafólki. Og nú eru hafin almenn
samskot hjer á landi í sama augnamiði.
Ekkert ætti íslendingum að vera kærara en að láta fje
af mörkum í þessu skyni. Fjöldi íslendinga dvelur nú 1
Danmörku, og þar á meðal margt skólafólk, sem er varn-
að að koma heim til ættlands síns. Danir hafa gert alt,
sem í þeirra valdi hefir staðið til þess að greiða götu
þessa íslensku „útlaga“; dönsku heimilin hafa staðið opin
fyrir þeim.
Islenska þjóðin hefir sýnt í verki samúð sína með Finn-
um og Norðmönnum. Hún hefir efnt til almennrar fjár-
söfnunar þeim til hjálpar og styrktar í þrengingum þeirra.
Hinsvegar hefir íslenska þjóðin ekki hagt samskonar
tækifæri til þess að votta dönsku þjóðinni vináttu sína og
vinarhug, því að aðstæður hafa þar verið aðrar. En nú er
tækifærið komið, þar sem nú er kleift að koma til hjálpar
dönskum flóttamönnum, er dvelja í Svíþjóð. Þess vegna
á íslenska þjóðin nú að sýna í verki, að hún man eftir
þrengingum dönsku þjóðarinnar.
Þau verða mörg sárin, sem þarf að græða eftir hörm-
ungar stríðsins. Islendingar eru svo hamingjusamir, að
þeir geta verið með í að lina þjáningar þess fólks, sem
stríðið hefir harðast leikið. Þeir eru aflögufærir,
íslendingum er því ekki aðeins ljúft, heldur skylt, að
sýna nauðstöddum Dönum vott vináttu og virðingar..
Samviskan mótmælti
MEÐ SAMVISKUNNAR mótmælum samþykti Alþingi
í gær hálfrar miljón króna viðbótarfjárveitingu til Krýsu-
víkurvegar, því að aftan í þingsályktunina, sem heimilar
þessa greiðslu er hnýtt svohljóðandi: „enda teljist við-
bótarfjárveiting þessi til gjalda ríkissjóðs á árinu 1945“.
Þessi afgreiðsla sýnir e. t. v. betur en nokkuð annað það
ábyrgðarleysi, sem ríkir á Alþingi í meðferð ijármála.
Þingið veit, að það hafði skömmu fyrir áramótin síðustu
gengið þannig frá fjárlögum þessa árs, að telja verður
vonlaust með öllu, að tekjurnar hrökkvi fyrir útgjöldun-
um. Samt hikar þingið ekki við, að bæta nú við hálfrar
miljóna króna útgjaldalið. En það veit upp á sig skömm-
ina. Það fyrirskipar því stjórninni að breyta reiknings-
færslu ríkisins, svo að minna beri á ábyrgðarleysinu.
Þetta er saga út af fyrir sig. Hitt er þó enn alvarlegra,
að Alþingi hefir með þessari ákvörðun frestað um ófyrir-
sjáanlega framtíð öllum varanlegum aðgerðum til úrbóta
á samgönguleiðinni austur yfir fjall. Það tekur mörg ár
að fullgera Krýsuvíkurveginn og það kostar ríkissjóð svo
mikið fje (5—8 milj.), að aðrar framkvæmdir verða að
bíða á meðan., . :
The Norseman
1. hefti annars árgangs.
KOMIÐ er út 1. hefti annars
árgangs af hinu ágæta bók-
menta- og stjórnmálatímariti
„The Norseman", sem gefið er
út í London og prófessor dr.
Jac S. Worm-Muller stjórnar.
Eru í þessu hefti, sem hinum
sex, sem á undan voru komin,
margt merkilegt og skemtilegt
efni.
Þar er kvæði eftir Gatehorne
Hardy, sem heitir „The Spirit
of Norway“. Höfundur er starfs
maður við upplýsingadeild ut-
anríkisráðuneytis Breta og eru
Noregsmál sjergrein hans.
Forstjóri fyrir birgða- og end-
urreisnardeild norsku stjórn-
arinnar, Anders Frihagen ráð-
herra var fulltrúi Norðmanna
á fundi alþjóða hjálparstofn-
unarinnar UNRRA í Ameríku.
Er grein eftir hann í heftinu
um stofnun þessa.
I heftinu eru m. a. au.k þess
þessar greinar: ’ Um breska
heimsveldið eftir hinn merka
breska rithöfund og þingmann
Vernon Bartlett, um Osló-
háskóla eftir prófessor dr. A.
H. Winsnæs, grein eftir Stefan
Osusky, er hann nefnir tvenns
konar siðfræði. Hann hefir ver
ið sendiherra Tjekkóslóvaka í
London og París. Grein er eft-
ir hina nafnkunnu skáldkonu
Marika Stiernstedt, er hún
kallar: „Þeir hafa ekki til
einskis dáið“.
Kvæði er í heftinu eftir hið
norska skáld og vísindamann
Sigmund Skard, og merkileg
grein eftir norska arkitektinn
Helge Thiis um Kristskirkju í
Niðarósi, en honum hafði ver-
ið falið að stjórna endurreisn
kirkjunnar. Hann varð, sem
svo margir aðrir, að yfirgefa
starf sitt og flýja land.
Hinn kunni hollenski rithöf-
undur ’William van Loon skrif-
ar um það, hvernig Niðurlanda
búar lærðu að hata.
Norski blaðamaðurinn Olav
Rytter skrifar um Björnstjerne
Björnson og Tjekkóslóvakíu.
Hefir höfundur þessi verið
kennari við háskólana í Prag
og Varsjá, en er nú starfsmað-
ur við breska útvarpið í Osló.
Þýðing er í heftinu eftir
Gatehorne Hardy á hinu skín-
andi kvæði Arnulfs Överland
„Vi overlever alt“, o. fl.
Tímaritið „The Norseman"
fæst í Bókaverslun Sigfúsar
Eymundssonar.
Bamaskélaböm
á Akureyri skemta
Frá frjettaritara vorum
á Akureyri.
NEMENDUR barnaskóla Ak-
ureyrar hafa haldið sína ár-
legu skemtun sína, undanfarna
daga í samkomuhúsi bæjarins.
Til skemtunar var kórsöngur,
upplestur, dansar, skrautsýn-
ing og hljóðfæraleikur.
Börnin önnuðust öll skemti-
atriði sjálf undir stjórn kenn-
ara og skólastjóra. í þessi fimm
skifti hefir jafnan verið hús-
fyllir, við góðar undirtektir
viðstaddra.
A^ur ágóði af skemtuninni
rennur í ferðasjóð Barnaskól-
ans og til barnahjálparinnar.
Happdrættið.
ÞAÐ eru fleiri happdrætti og
hlutaveltur hjer á landi árlega
en hægt er að telja á fingrum
sjer. En þó er það svo, að þegar
sagt er að dregið verði í Happ-
drættinu, er aðeins átt við eitt,
Happdrætti Háskóla Islands.
Happdrættið varð 10 ára i des-
ember s. 1. og nú eftir nokkra
daga verður dregið í 101. drætti.
Saga Happdrættisins, vinninga-
fjöldi og vinningaupphæðir, hefir
oft verið birt í blöðunum. Áhugi
manna fyrir Happdrættinu eykst
með hverju ári og altaf eru það
einhverjir, sem detta í lukkupott-
inn, því skyldi það ekki verða þú
eða jeg að þessu sinni. Menn, sem
vinna og menn, sem ekkert vinna
halda áfram „að spila“ ár eftir
ár. Fáir verða fyrir vonbrigðum,
vegna þess að engum dettur í
hug að reikna' með vinning, en
margir verða glaðir þegar þeir
vinna, af því að þeir bjuggust
ekki við því.
Margar sögur eru til um það,
hvernig menn hefir dreymt fyrir
vinning í Happdrættinu, hvernig
happdrættisvinningur hefir hjálp
að mönnum í fjárhagsörðugleik-
um, eða gert þeim kleift að veita
sjer eitthvað, sem ekki hefði ver-
ið hægt með öðru móti.
•
Draumar og hugboð.
NOKKUR DÆMI eru til þess,
að fólk hefir komið til umboðs-
manna Happdrættisins og beðið
um ákveðin númer vegna þess að
þeim hefir verið sagt í draumi
að þessi ákveðnu númer myndu
vinna, eða þeir hafa ráðið
drauma sína á þann veg.
Einu sinni kom maður rjett
fyrir 10. desember til umboðs-
manns og keypti % miða, sem
hann hafði fengið hugboð um að
myndi koma up. Nokkrum dög-
um síðar kom 20.000 króna vinn-
ingur á þetta númer.
Konu nokkra dreymdi snemma
árs, að henni myndi hlotnast
happ, ef hún keypti miða í Happ-
drættinu. Hún fór eftir draumn-
um, en númerið var valið af
handahófi. í desember sama ár
unnust 50.000 krónur á miðan.
Einu sinni vann 5 ára drengur
2.500 krónur. Hann var í fóstri
hjá ömmu sinni. Gamla konan
hafði orðið að fá lánaða peninga
til að endurnýja miðann.
Maður nokkur var að byggja
hús, en komst í fjárþröng og
var ákveðið að ganga að honum
og taka af honum hálfbygt húsið
Þá fjekk hann vinning, sem varð
til þess, að hann gat haldið hús-
inu og fullgert það.
Þessar sögur, sem hjer hafa
verið sagðar, eru allar úr annál-
um Happdrættisins. Jeg birti þær
hjer til gamans. Þessa dagana
eru menn einmitt að endurnýja
miða sína og gætu sögurnar því
um leið verið þeim leiðbeining.
Þjónustugjald í veit-
ingahúsum.
TVÖ veitingahús hjer í bæn-
um hafa tekið upp góðan sið,
sem ætti að taka upp alsstaðar,
■þar sem veitingar eru seldar og
helst að setja í lög. En það er að
bæta á veitingarnar ákveðnu
þjónustugjaldi. Drykkjupening-
ar, eða þjórfje, eins og það er
stundum nefnt, er leiðinlegt,
bæði fyrir gestina og þjónustu-
fólkið, sem gengur um beina. Það
er mikið hreinlegra og heppi-
legra, að þjónustugjald sje á-
kveðið. Menn eru oft í vandræð-
þm, hvað sje hæfilegt í þjónustu
gjald.Sumir greiða 10% eða 15%
og loks eru aðrir, sem ekki greiða
neitt þjónustugjald, og hinir, sem
vilja ekki láta standa neitt upp
á sig og gefa þjónum óhæfilega
háar upphæðir.
Vitanlega á þjónustufólk að
fá sitt, eins og aðrir fyrir vinnu
sína. Yfirleitt þykir hæfilegt að
þjónustugjald sje 15% af veit-
ingaverði og það hafa þessi tvö
veitingahús, sem áður eru nefnd
ákveðið, en veitingahúsin eru
Hressingarskálinn og Hótel Vík.
Þjónustufólki mun vera þetta
eins mikið áhugamál og veitinga
gestum. Það ætti því ekki að vera
neitt til fyrirstöðu, að sú regla
yrði tekin hjer upp alment, að
þjónustugjald sje lagt við reikn-
inginn og ónauðsynlegum áhyggj
um sje með því ljett af mönnum.
Varasamt að sleppa
númeri.
MÖRGUM HEFIR orðið hált á
því að sleppa númerum í Happ-
drættinu, og er fjöldi dæma um
það. T. d. sagan um manninn,
sem misti af 10.000 króna vinn-
ing vegna þess, að hann breytti
um númer, sem hann hafði átt
í 3 ár. Hann taldi orðið litla von
að númerið fengi vinning og
skipti um. En í næsta drætti á
eftir kom stóri vinningurinn ein-
mitt á gamla númerið hans. Á
aðra leið er saga um fátæka
ekkju, sem hafði keypt sjer
fjórðungsmiða og hafði ekki haft
heppnina með sjer. Hún ákvað að
endurnýja ekki miðann, en snjer
ist hugur á síðustu stundu. Um
leið og umboðsmaður var að skila
af sjer á dráttardegi, kom lítil
telpa og endurnýjaði miðann.
Klukkutíma síðar kom 20.000
króna vinningur á númerið.
•
Kemur sjer vel.
FYRIR NOKKRUM árum vann
maður hjer í Reykjavík 5000 kr.
á V-i miða. Hann sagðist hafa
verið veikur megnið af vetrinum
og það fjelítill að hann gat ekki
farið eftír' ráðleggingúrh lækni^-
ins, að taka sjer algera hvíld,
Vinningur gerði honpm kleiftrÍEjð
taka sjer nauðsynlegt frí.
Einsstefnu akstur á
Krisuvíkurvegi?
FERÐAMAÐUR, sem er kunn-
ugur vegunum hjer á landi, bað
mig að koma þeirri fyrirspurn á
framfæri, hvort það væri ætlan
að hafa einstefnuakstur á hinum
margumrædda Krisuvíkurvegi.
Ástæðuna til þess að hann spyr,
segir hann vera þá, að eins og er,
geti tveir bílar ekki mætst á veg-
inum, sem liggur milli Hafnar-
fjarðar og Kleifarvatns, nema á
nokkrum útskotum, sem gerð
hafa verið á vegínum með all-
löngu millibili.
Króatar hjá Hitler.
London í gærkveldi: — Pa-
welitz, foringi Hitlers í Króatíu
og helstu aðstoðarmenn hans,
heimsóttu nýlega Hitler í aðal-
bækistöðvum hans, og voru þar
rædd mál Króatíu, að því er
þýska frjettastofan segir í
kvöld. — Ennfremur segir, að
eftir að Pawelitz og menn hans
komu heim til Króatíu aftúr,
hafi þeir gefið þingi landsins
skýrglu um viðrséðurnar: •.:
■■•'..,■;■ ■-■ ■! ■ .•■ • — Reuter.