Morgunblaðið - 25.04.1944, Side 7

iÞriðjudagur 25. apríl 1944.
MORGUNBLAÐIÐ
7
- JÓLAHARMLEIKURINN -
í ÞEIM HLUTA ÍTALÍU
sem ofsi styrjaldarinnar er
nýgenginn yfir og býr nú
við hernám bresk-ameríska
hersins, geisaði fyrir tæp-
lega hálfri annari öld síðan
róstur, bylting og innan-
lands upplausn, og innrás-
arhætta vofði yfir.
Fyrir frönsku stjórnar-
byltinguna voru hirðir Lúð-
víks séxtánda og Neapel-
konungsins, Ferdinands
fjórða, furðu líkar. María
Antoinette, Frakkadrottn-
ing, og Karólína, Neapel-
drottning, voru systur, og
báðar höfðu þær orðið fyrir
verulegum áhrifum af ein-
ræðisanda móður þeirra,
Maríu Theresíu af Austur-
ríki.
Franska stjórnarbylting-
in hafði blásið öllum þjóð-
um, sem bjuggu við kúgun
stjórnenda sinna, í brjóst
smitandi. hrifni fyrir lýð-
veldisskipulaginu, og engir
þektu betur en Neapelbúar
hinn lamandi þunga harð-
stjórnar eins hins eigin-
gjarnasta og grimmlyndasta
konungs, sem nokkru sinni
hafði setið í hásæti þeirra
fagra lands.
Fimm ár voru liðin síðan
hið tígulega höfuð Maríu
Antoinettu hafði orðið fall-
öxinni að bráð, og sama upp
námið, sem orðið hafði í
Frakklandi, vofði nú yfir
Suður-Ítalíu. Franski her-
inn, sem ráðist hafði inn í
Ítalíu, var þegar kominn til
Rómaborgar, . án þess að
hafa mætt nokkurri mót-
spyrnu, og Ferdínand kon-
ungur, hafði ásamt banda-
mönnum sínum, Austurrík-
ismönnum, haldið í áttina
til Rómaborgar, til þess að
stemma stigu fyrir frekari
framsókn óvinanna. Yfir-
maður Neapelhersins var
Mack hershöfðingi, Austur-
ríkismaður, sem keisarinn
hafði sent til Neapel, og
sem sagnritari nokkur hefir
lýst sem „fátöluðum, skraut
gjörnum, ógeðfeldum kald-
lyndum og daufgerðum
bjána“. Nelson lýsir honum
aðeins sem manni, „sem
ekki kunni iðn sína“.
Frakkar ljeku á þá.
FERDÍNAND konungur
og Mack herhöfðingi, óku í
áttina til Rómaborgar í
þægilegum vögnum sínum,
meðan hermenn þeirra voru
píndir áfram fótgangandi,
klvfjaðir þungum byrðum,
höfðu ónóga fæðu og var
illa stjórnað. Þeir náðu til
borgarinnar í dreifðum
flokkum, alveg örmagna. —
Þeir höfðu þó ekki mætt
neinni mótspymu, og álykt-
aði Mack hershöfðingi, að
Frakkar hefðu flúið af ótta
við hans eigin persónu.
Honum kom aldrei til
hugar, að Frakkar kynnu að
hafa yfirgefið Róm í blekk-
ingarskyni, og það gæti orð-
ið honum hættulegt áður en
vfir lyki.
Konungurinn, sém einnig
var sannfærður um það, að
hann hefði unnið styrjöld-
EFTIR F. MATANIA
lega viðhafn^rmiklu jólahá-
tið síha. Um borð í skipun-
:um . mátti heyra háværar.
í eftirfarandi grein er sagt frá flóíta Neapelkonungsins Ferdínands og
Karólínu drottningar hans, frá Neapel á skipi Nelsons „Vanguard“. Grein-
in er þýdd úr enska blaðinu „Britannia“. Gerðist aíburður þessi uni alda-
mótin 1800, þegar byltingin logaði um alía Evrópu og þjóðirnar risu hver
af annari gegn harðstjórum sínum.
ina, tók þegar að má út öll
einkenni lýðveldisins. Hann
tók sjer aðsetur í hinni
fögru Farnesinuhöll, og
þaðan sendf hann sendiboða
í allar áttir til þess að flytja
gleðitiðindin.
Páfinn hafði flúið Vati-
kanið og leitað sjer hælis í
klaustri nokkru. Konungur
reit honum brjef, og bauð
hans heilagleika með mörg-
um fögrum orðum að hverfa
aftur til hallar hinnar. Er
brjef þetta dagsett þann 29.
nóvember 1798.
Vjer munum síðar sjá,
hverskonar jól það voru, er
örlögin höfðu búið Ferdín-
and konungi, og allri kon-
ungsfjölskyldunni. Bjart-
sýni konungsins og yfirhers
höfðingja hans snerist brátt
í örvæntingu, er þeim bár-
ust fregnir um það, að
Frakkar hefðu fimlega
hrundið árás Neapelmanna
við landamærin og hefðu nú
sjálfir hafið sókn og hrakið
þá á flótta á allri víglínunni.
Frakkar voru ekki svip-
stund að hrekja ítalina á
undan sjer, og voru þeir fyr
en nokkurn varði komnir að
útjaðri Neapelríkis.
Rás viðburðanna var svo
hröð, að Mack hershöfðingja
reyndist um megn að koma
í veg fyrir hrapalegan ósig-
ur. Það var ekki sök hérja
hans, sem voru illa skipu-
lagðir, soltnir og báru í
brjósti djúpa fyrirlitninu á
leiðtoga sínum.
Það var einkennandi fyr-
ir Ferdinand að yfirgefa nú
hermenn sína og aka til
Neapel, einungis i fýlgd
með hertoganum af Ascoli.
Á leiðinni afklæddust þeir
tignarskrúða sínum af ótta
við að þeir þekktust og yrðu
drepnir.
Þegar hlið Casertiahallar
opnuðust fyrir þeim, hljóta
þeir að hafa varpað öndinni
ljettar. Þar skýrði drottn-
ingin þeim frá tjóni því, er
Neapelmenn höfðu beðið. —
Herinn hafði mist tólf þús-
und manns og af þeim hóp
höfðu tíu þúsund verið tekn
ir til fanga.
Nelson kemur lil sögunnar.
HÖRMUN G ARÁST AND
þetta, sem var merkasti
þátturinn í æfiferli Macks
hersöfðingja, hafði nú stað-
ið yfir í seyján daga. Aðal-
áhrifin höfðu orðið þau, að
það hafði blásið nýju lífi í
J akobínahreyfinguna, sem
aðallega átti fylgi að fagna
meðal betri borgara, sem
flestir enduðu síðar æfi sína
á höggstokknum, en þeir
voru fúsir til að bjóða
Frakka velkomna sem lausn
ara, og losa sig í eitt skifti
fvrir öll við o'k rikisstjórnar
hinna þriggja F-a — Feste,
Farina, Forche (veislur,
hveiti og gálgar ). Þetta orða
tiltæki átti rætur sínar að
rekja til þess hátternis kon-
ungsins að gleðja fólkið með
opinberum hátíðahöldum og
ókeypis brauðúthlutun, með
an hann samtímis bældi
miskunarlaust niður sjer-
hvern óánægjuvott.— Um
þetta levti var Nelson stadd
ur í Neapel, og flotadeild sú
sem hann hafði unpið sig-
urinn með í orstunni við
Aboukir, lá við akkeri á fló-
anum. Hann hafði fengið
skipun um það að beriast
við Frakka, hvar sem hann
rækist á þá, og vernda kon-
unginn í Neapel, ef þes§ ger
ist þörf. Það var hjer, sem
hið fræga mót hans og Lady
Hamilton átti sjer stað, er
hún kærði sig kollótta um
alla hirðsiði og varpaði sjer
í faðm hetjunnar.
Hin fagra Emma Hamil-
ton var einkavinkona Karó-
línu drottningar, sem gat
verndað samband eftirlæt-
isvinkonu hennar og Nel-
sons án þess að rjúfa á nokk
urn hátt vinartengsl þau, er
voru milli hirðarinnar og
breska sendiherrans, Sir
Hamilton.
Þar sem hernaðarástand-
ið var nú orðið svo alvar-
legt, var Nelson hlýntur þvi
að flytja konungsfjölskyld-
una á öruggan stað. Drottn-
ingin hafði mjög fúslega fall
ist á þessa ráðleggingu hans
jafnvel áður en konungur-
inn kom aftur til Caserta.
Með leynd hjeldu þau til
Neapel, þar sem drottningin
hóf þegar að búa um gim-
steina sína og aðra fjársjóði.
Einungis fáeinum hinna
dyggustu þjóna var trúað
fyrir þessu verki, og meðal
þeirra var þjónn nokkur,
Saverio að nafni, sem vegna
drottinhollustu sinnar hafði
lengi verið í þjónustu drottn
ingar. Hann flutti einsamall
60.000 gulldúkata og alla
gimsteina konungsættarinn
ar frá höllinni til breska
spndiráðsins, þar sem hann
fól Ladv Hamilton það til
varðveislu.
Hann flutti einnig brjef
frá drottningunni, þar sem
hún bað Ladv Hamilton að
afhenda Nelson þenna fjár-
sjóð, svo hann gæti komið
honum á öruggan stað um
borð í skipi sínu. Morguninn
eftir var enn laumast með
þrjár ferðakistur frá höll-
inni til sendiráðsins. Annar
farangur var um nóttina
fluttur niður til sjávar og
settur þar í flutningabáta,
s,em þegar voru fuljskipaðir
flóttafólki, sem frjett hafði
um fyrirhugaða brottför
konungsfjölskyldunnar.
Konungsf jöiskyMan íók
með sjer mikla fjársjóði.
HÖRMULEGIR atburðir
áttu sjer stað víða í NeapeL
Hinn fátækári og miður upp
lýsti hluti þjóðarinnar, sem
ekki skildi æílun Jakobín-
anna, var skelfdur af hætt-
unni um innrás Frakka. og
nokkrir Jakobínar voru
drepnir án dóms og laga. —
Múgurinn rjeðist á mann
nokkurn skamt frá höllinni
og stytti honum aldur. Síð-
an var líkami hans dreginn
fram fvrir svalir hallarirn-
ar, svo að konungurinn væL
sjeð sönnun hollustu þeirra
Þegar Ferdinand kom fram
á svalirnar til þess að svara
hrópum múgsins, sá hann
sjer til skelfingar, að hinn
drepni var dyggur þjónn
hans, en alls enginn Jakob-
íni.
Þessi hræðilegi atburöur
jók enn á ótta konungsfjöi-
skyldunnar og undirbún-
ingnum að flótta þeirra var
hraðað. Til þessa hafði hon
um verið haldið levndum,
en þegar Neapelbúar sáu
geysistórar kistur fuliar dýr
mætum listaverkum fluttar
niður til hafnarinnar, var
ekki lengur auðið að halda
hinni fyrirhuguðu brottför
konungsfjölskyldunnar
leyndri.
Listasöf^ og fornminja-
söfn yoru rúin fjáfsjóði*m
sínum, gull og . silíur var
flutt frá myntsláttusmiðj u
konungs og greipar voru
látnar sópa um fje bank-
anna, sem borgarar Neapel-
borgar áttu. Allt var þetta
flutt um borð í „Vanguard“
og Nelson áætlaði sjálfur
gildi fjársjóðanna tvær og
hálfa miljón sterlingspunda.
Þrátt fyrir þessa ófyrir-
leitnu ránsiðju, reyndu hin-
ir góðlyndu íbúar að fá kon
unginn tiT þess að halda
kyrru fyrir í borginni og
fullvissuðu hann um holl-
ustu sina og vernd gegn
Frökkum.
En Ferdinand varð ekki
haggað. Hann steig um borð
í ,.Vanguard“ með allri fjöl
skyldu sinni, Hamiltonfjöl-
skyldunni og Nelson, þann
21. des. 1798, klukkan 9 sið-
degis. Ulviðri kom þó í veg
fyrir það, að skipíð gæti
lagt úr höfn.
Óskelfdir af hættunum,
sem yfir þeim vofðu, hjeldu
Neapelbúar hina sjerstak-
raddir blandast hljónoum
hundraða kirkjuklukkna. —
Öðru hverju heyrðust hin
veiku hljóð hljóðpipublás-
aranna frá þorpunum í ná-
grenninu, sem komið höfðu
til þess að rifja upp hina
fornu írægðarsögu sína
frammi fyrir helgum mynd-
um um alla borgina.
Hin tuttugu skip á höfn-
inní voru drekkhlaðin fjár-
sjóðum og íarþegum, sem
bæði voru aumir og skelfd-
ir.
Tvo langa sólarhringa lágu
skipin þarna við akkeri og
biðu eftir að vindstaðan
breyttist- eða veðrið batn-
aði. Meðal herskipa þeirra,
sem þarna voru saman kom
in, var korvetta, sem köllu'ð
var ,.Sannite“, og var unct-
ir stjórn Carraciolo aðmir-
áls. Harm'hafði vænst þess,
að konungsfjöl.skvldan
myndi ferðast með hans
skipi, en drottningin kaus
fremur hma glæsilegu ká-
etu á „Vanguard“ — og átti
hún síðar eftir að iðrast sár-
lega þessa vals.
Hörmuleg sjóferS.
ENDA ÞÓTT veðrið væri
enn hið versta, var loks aald
ið af stað út úr fióanum og
i áttina til Palermo. Rjett
þegar „Vanguara" hafði eyj
una Capri að baki, skall yf-
ir það mikill bylur úr vest-
suðvestri. Seglin fóru í íæii
ur og skipið hentist til og
frá undan hinum æðis-
gengnu höggum hafsins.
I viðhafnarkáetunni var
allt í uppnámi. Drottningin
og Lady Hamilton höfðu tek
ið upp farangur sinn, rjett
eins og þær væru heima i
sínum venjulegu herbergj-
um, og nú þeyttist hafur-
task þetta til og frá og jófc
enn meir allsherjarupp-
lausnina.
Margir hirðmannanna
vor hjálparvana vegna sjö-
veiki, og lágu sumir þeirra
á þilfarinu; og gátu hvorki
hreyft legg nje lið sjálfum
sjer eða öðrum til hjálpar.
Emma Hamilton var ein
þeirra fáu í hópnum, sem
reyndist vera dugandi sjó-
maður. Hún staulaðist fram
og aftur með óbugandi
þreki, kom börnunurn i
rúmíð, hljóp frá einum
•kveinandi farþeganna tii
annars og veitti Karólínu
drottrángu brýnustu aðstoð
þar sem hún lá á grúfu stynj
andi í rúmi sínu.
Nelson heimsótti nokkrum
sinnum þessa nótt, sem
aldrei virtist ætla að líða,
örvinglaða hópinn r við-
hafnarkáetunni, og var
heimsókn hans iaunuð með
engilbrosum Eramu, sem
þrátt fvrir allar aðstæður
virtist aldrei hafa verið feg-
urri en nú. Hún endurgalt
heimsókn han^með því, að
skrönglast með honum upp
á stjórnpall, en kom ætjð
gegnvot aftur. í flýti náði
Framhald á 8. síðu.