Morgunblaðið - 10.05.1944, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudag'ur 10. maí 1941
Urniii.æði sænskra biaða um
sjáifstæðismál Islendinga
RIKiSSTJORNIN hefir sent
bíö'ðunum afrit af símskeyti,
sem henni hefi%borist frá sendi
ráði íslands í Stökkhólmi, sent
6. þ. m.
í símskeyti þessu er getið um
mæla þriggja sænskra blaða
um sjálfstæðismál okkar íslend
inga. Rjett þykir að birta þessi
skrif hinna sænku blaða, enda
þótt þau sjeu mjög á annan
veg en íslendingar hefðu vænst
úr þeirri átt.
Ummæli sænsku
biaðanna.
„SVENSKA DAGBLADET”
skýrir fyrst frá hemámi Is-
lands og segir síðan:
„Hernám geta verið mismun-
andi, en þau hafa það þó altaf
óvjefengjanlega í för með sjer,
að hernumdar þjóðir eru ekki
að fullu sjálfum sjer ráðandi.
Sem nokkurskonar sálfræðileg
meinabót á þessari staðreynd
virðast Islendingar nú vilja
losna við sambandstengslin við
Daní, Það var auðvitað vitað
mál, að hernám Danmerkur af
hálfu Þjóðverja hefði það í för
með sjer, að samband þjóð-
anna yrði ekki hið sama og
áður“.
Síðan segir blaðið frá gangi
sjálfstæðismálsins og samþvkt-
um Alþingis, og bætir við:
„Þær voru, hvað ísland snerti,
hvorki áhrifamiklar eða athygl
isverðar en hvað Danmörku
snerti, voru þær að vissu leyti
raúnalegar. Hin mikla hrygð og
andúð, sem þessar tiltektir ís-
lenskra skilnaðarmanna ættu
í Danmörku, og sem bergmál-
aði jafnvel hjer í Svíþjóð, hefir
ekki getað stöðvað íslendinga
í áformum síftum í þessu efni‘:.
Síðar segir blaðið:
„Kristján konungur beitir
með öðrum orðum neitunar-
valdi sínu gegn fyrirætlunum
hmna íslensku stjórnarvalda,
sem þá verða að teljast stjórn-
arskrárbrot, en mjög likt því,
sem fyrir kom þann 7. júní
1905. Auðvitað er konungur í
þessu máli studdur af allri
donsku þjóðinni. Og svo mikið
er hægt að segja, að hjer í Sví-
þjóð skiija menn og virða af-
stöðu Dana, án nokkurar mein-
fýsi vegna hlutverks þeirra
1905. Það er einnig hryggilegt
að á tímum, þegar allir tala
un. nánari norræna samvinnu
í framtíðinni, að þau sambönd,
sem til eru, skuli eiga að slíta,
að þvi er maður best getur sjeð,
alveg að nauðsynjalausu“.
„STOCHOLMSTIDNINGEN11
segir:
„Þrátt fyrir alla þá samúð,
sem við Svíar höfum og höfum
haft með íslandi og frændþjóð
okkar þar, verðum við þó að
segj’a, að við lítum sömu aug-
um á þetta og Krístján konung-
ur og Danirx gera. Það hefir
hrygt okkur og gert okkur undr
andi, að íslendingar skuii-hafa
sýnt svona mikla ákefð í því
áð flýta fyrir þróuninni. og til
slíkra tiltekta getum við ekki
sjeð nokkrar raunverulegar or-
sakir“.
„Þar sem og enginn íslend-
ingur lætur sjer detta í hug,
að danska þjóðin og hinn sam-
eiginlegi konungur hafi í
hyggju að ganga á gerða samn-
inga og reyna að hindra sam-
bandsslitin, ef þau færu fram
á heppilegum tímum, í okkar
augum hefði eðlileg tillitssemi
við bi’æðraþjóðina átt að koma
fram í því, að gera ekkert það
í þessum málum, sem gæti virst
svo, sem Islendingar væru að
nota sjer neyð Dana á þessu
sviði. Máske getur ávarp kon-
-ungsins, sem hann byggir full-
komlega á sínum löglegu rjett-
indum, enn komið hinum ráð-
andi í Reykjavík til þess að
hugsa sig' um og framkvæma
ekki áætlunina um sambands-
slitin nú. — Fari á annan veg,
getum við ekki annað en harm-
að að beiskju og sundrungar-
afli hefir verið komið inn milli
tveggja norrænna þjóða, sem
meira en nokkru sinni fvrr
þurfa að leggjá sig allar fram
til samheldni. Danmörk á ekki
skilið að henni sje vantreyst.
Og Kristján konungur er alt of
góður til þess að verða rekinn
úr því hásæti, sem hann hefir
lýst sig reiðubúinn að yfirgefa
af fúsum vilja“.
„NYA DAGLIGT ALLE-
HANDA“ segir 5. maí: „Leið
sú, sem Íslendingar hafa kosið
sjer, kemur engum á Norður-
Iþndum á óvart, og heldur mun
enginn þar og allra síst Danir,
standa í vegi þess að frændþjóð
þessi hljóti algjört sjálfstæði,
Formlega getur maður líka sagt,
að íslendingár hafi ekki gengið
á rjett neins, nema hins danska
konungs, því samkvæmt sam-
bandssamningnum er ekki hægt
að afnema konungdóminn með
neinni einhliða aðgerð íslend-
inga, heldur aðeins með því að
hann segi af sjer af fúsum og
frjálsum vilja“, Ennfremur seg
ir blaðið:
„Hinn danski konugur túlkar
ekki aðeins sínar eigin tilfinn-
ingar, heldur einnig allra Norð-
urlandanna. — Og ennfremur:
„Hí'ernig sem á alt er litið, er
ekki hægt að álíta framferði ís-
lendinga í þessu máli öðruvísi
en óþarft, ómjúklegt og skorta
háttprýði. Afstaðan hefði verið
alt önnur, hefðu íslendingár haft
ástæðu til að ætla að Danir
• .
myndu reyna að setja sig upp á
móti almenningsálitinu í hinu
litla eyríki. En um það er ekki
að ræða“,
Greinin endar þannig: „Fram
ferði Islendinga veldur að öll-
Tim líkindum sorg í hjörtum
Dana og vissri óbeit hjá hinum
Norðurlandaþjóðunúm“. —
Umsögn formanns
Sjálfstæðisflokksins.
MORGUNBLAÐIÐ snjeri sjer
til formanns Sjálfstæðisflokks-
ins, Ólafs Thors,pg spurði hvort
hann vildi segja álit sitt um
þessi blaðaummæli.
— Jeg tel ekki ástæðu til að
fara um þau mörgum orðum,
sagði Ólafur Thors. — Þó vil
jeg segja þetta:
— Enda þótt þessi þrjú
sænsku blöð sjeu öll stórblöð,
vil jeg vara Islendinga við því
að telja, að órannsökuðu
máli, að þau túlki hug sænsku
þjóðarinnar í okkar garð.
Jeg viðurkenni að þessi um-
mæli eru mjer fullkomið undr-
unai;efni. Þau sanna að þeir
sem þau viðhafa, eru jafn fá-
fróðir um stjórnmálasögu ís-
lands síðustu áratugina, sem
þjóðarrjett.
I þeim birtist allur sá grund-
vallarmisskilningur, sem til
greina getur komið. Það er
konungurinn en ekki hin frjálsa
og fullvalda íslenska þjóð, sem
ráða á stjórnskipan Islands.
Samkvæmt þeim er það „skort-
ur á háttvísi“ af íslendingum að
standa við gamlar og margend-
urteknar yfirlýsingar Alþingis
um stofnun lýðveldis á árinu
1944, en eðlilegt að konungpr
og Danir krefjist þess, í skjóli
hernáms Danmerkur, að íslend-
ingar hagnýti sjer ekki þann
rjett sem þeir fyrir aldarfjórð-
ungi, trygðu .sjer með frjálsum
samningum við Dani. Það er
staðhæft, að hvorki konungur
nje Danir muni síðar spyrna
gegn skilnaði, en þó talið alveg
sjálfsagt að konungur reyni nú
að beita synjunarvaldi sem
hann als ekki hefir, og fullyrt
að öll danska þjóðin fylgi hon-
um þar að verki.
Allur málflutningurinn er í
samræmi við þetta.
íslendingar óska ekki að slíla
önnur bönd við Dani en stjórn-
arviðjarnar. Jeg hygg og vona
að þessi sænsku blöð fari rangt
með hugarfar Dana til lýðveld-
isstofnunar íslendinga. Ella er
hætt við að fieiri tengsl rofni
milli Dana og íslendinga. Jeg
vona einnig að ummælin lýsi
ekki hug sænskú þjóðarinnar
í okkar garð. Ella munu slitna
vináttuböndin við fleiri en
Dani.
íslendingar harma það, ef svo
illa ætti til að takast. En það
ræður engu um úrslitin. Saga
okkar sannar ótvírætt að frels-
ið er okkur miklu dýrmætara en
„mikil samúð“, ekki síst „sam-
úð“, sem snýst gegn rjettum
málstað Islendinga á örlaga-
stundinni, og það án þess að
kynna sjer málavexti.
Rjett er að benda á, að mál-
flutningur þessara blaða hefir
þau einu áhrif hjer á landi,, ,,að
beiskju og sundrungarafli hefir
verið komið inn milli tveggja
norrænna þjóða“.
Alþingi Islendinga »hefir lýst
yfir: „að það telur sjálfsagt,
að íslenska þjóðin kappkosti
að halda hinum fornu frænd-
semi- og menningarböndum, er
tengt hafa saman þjóðir Norð-
urlanda, enda er það vilji ís-
lendinga að eiga þátt í norrænni
samvinnu að ófriðnum lokn-
um“.
Við vonum að Norðurlöndin
kæfi ekki þær óskir íslendinga
i þröngsýnum afurhalds sjón-
armiðum gagnvart sjálfstæðis-
þrá okkar.
lllllllllillllllillllliliillllilillli
BEST AÐ AUGLÝSA I
MORGUNBLAÐINU
Kúlulegusala Svía
Stokkhólmi í gærkveldi:
Hjer er nú staddur fulltrúi
Bandaríkjanna, sem kominn er
til Svíþjóðar með það fyrir aug-
um að athuga sölu Svía á kúlu-
legum til Þýskalands. Hefir full
trúi þessi þegar rætt við ýmsa
í kúlulegqjðnaðinum, og hefir
sú fregn komist á kreik, að
Bandaríkjamenn vilji kaupa
kúlulegur. Fulltrúinn hefir sagt,
að hann muni reyna að semja
Óiympíufapalur
i
Stokkhólmi. — ,,Aftonbladet“
flytur þá fregn, að Clarence
von Rosen greifi og Siegfried
Eldström forstjóri sjeu að reyna
að koma því svo fyrir, að 50
ára afmælis Olympiuleikanna
verði minst með alþjóða-íþrótta
hátíð í Lausanne í Sviss. Þeir
vonast til þess að þar geti safn-
ast saman íþróttamenn frá öll-
um löndum heims, en þótt uppá
stungum þeirra hafi verið vin-
samlega tekið meðal allra ófrið
arþjóðanna, þá virðist nú svo,
vegna ástandsins í ófriðnum, að
lítið verði úr framkvæmdum í
þessu efni.
Stúdentadeilan
b Svíþféð
Frá norska blaðafulltrúanum:
Á sunnud. og þriðjud. s.l. birti
Morgunblaðið frá breskum
heimildum í Stokkhólmi, frjett,
um atburð, sem gerðist í Upp-
sölum fyrir rúml. hálfum öðr-
jum mánuði síðan og var mikið
jskrifað um þá í sænskum blöð-
um.
I Norðmenn tilkyntu, að þeir
'gætu ekki tekið þátt í hátíða-
höldum Norðurlandastúdenta
23. mars, og danskir stúdentar
drógu þeirra taum. Um þetta
var mikið skrifað í Stokkhólms
blöðunum, og ,,Aftönblaðið“,
sem er hlynt Þjóðverjum, veitt
ist mjög að Norðmönnum. Jafn-
vel blaðið „Dagens Nyheter",
sem er Norðmönnum vinveitt,
Ijet í Ijós vanþóknun á gerðum
þeirra.
Formaður Norðmannafjelags
ins í Uppsölum, Carl Hambro
lektor, sendi blöðunum greinar-
gerð, þar sem hann benti á, að
skrif blaðanna, einkum „Afton
blaðsins“, væru bygð á upplýs-
ingum, sem algerlega væru
gripnar úr lausu lofti. ,
I greinargerð Hambros segir
svo:
„Aðeins einu sinni á þessu
ári hefir komið til mála, að Finn
ar og Norðmenn hefði eitthvað
saman að sælda, nefnilega á
norrænu stúdentahátíðinni. Það
kom til mála, að Norðmenn
tækju þátt í henni. Þeim, sem
fylgst hafa með gangi málanna,
getur ekki komið það á óvart,
að Norðmenn skyldu neita að
taka þátt í hátíðinni.
Norðmenn tóku þátt í stú-
dentahátíðinni í fyrra. En þar
sem hinn opinberi fulltrúi
Finna braut í bága við hlutleysi
samkundunnar með því að
mæta í einkennisbúningi hers-
ins, þá fanst norskum stúdent-
um lítil ástæða til þess að koma
saman á ný að óbreyttu ástandi.
Afstaða okkar er í samræmi
við afstöðu annara frjálsra Norð
manna. Við viljum gjarnan
vinna með frjálsum, lýðræðis-
sinnuðum Finnum á sama grund
velli og með Dönum og Svíum.
Þetta er eina skiptið, sem
Norska fjel. 1 Uppsölum hefir
vísað á bug frumkvæði sænskra
stúdenta til norrænnar sam-
vinnu. Okkur þykir leitt, að
sænskt blað (,,Aftonbladet“)
skuli hafa sjeð ástæðu til þess
að leggja þessa afstöðu okkar
út sem andúð“.
Blað Norðmanna í Löndon,
„Norsk Tidend“ segir í rit-
stjórnargrein um þetta mál:
„Deilan um afstöðu danskra
og norskra stúdenta til stúdenta
hátíðarinnar er sem betur fer
ekki alvarleg, þótt sænsk blöð
hafi viljað gera mikið úr henni.
Skrif þeirra um málið hafa bor-
ið keim af skilningsleysi, sem
stingur mjög í stúf við greinar-
gerðir stúdentanna sjálfra.
Sænsku og norsku stýdentafje-
lögin urðu meira að segja að
setja ofan í við „Aftonbladet“
út af skaðlegum skrifum þess
um málið.“
Norð,menn taka sjer ekki
nærri skrif „Aftonblaðsins“. Af
staða þess til suðlægara ríkis,
sem ekki er norrænt, er of vel
þekt til þess. Aftur á móti er
það dálítið ískyggilegt, hve lítið
ber á vingjarnlegri afstöðu til
Norðmanna í öðrum blöðum.
Þegar norsku stúdentarnir
neituðu að senda fulltrúa á stúd
entahásíðina, var ástæðan ekki
barnalegt ofstæki. Það er á-
byggilegt að framkoma þeirra
er í samræmi við hugsunarhátt
TTorðmanna yfirleitt. Það verður
að taka tillit til hins raunveru-
lega ástands, meðan Finnar
heyja s,tríð með fjendum Norð-
manna.
Það lítur út fyrir, að Finnar
sjálfir skiiji þessa afstöðu bet-
ur. Það kemur fram í finska
blaðinu „Svenska Pressen“.
Blaðið segir rjettilega, að „af-
staða Norðmanna sje skiljanleg,
enda þótt sundrungin, sem af
henni leiði, sje sorg!eg.“
Það er sanarlega sorglegt á-
standið á Norðurlöndum í dag.
Það er engum mannlegum
mætti kleift að gera grein fyrir
öllu því, sem hefir orðið til þess
að norræn samvinna hefir beð-
ið stóran hnekki og löndin ein-
angrast. Það er skiljanlegt, að
Svíar hafi álitið það siðferðis-
lega skyldu sína að reyna a'ð
miðla málum og halda uppi
norrænni samvinnu. En barátta
Svía sjálfra fyrir hlutleysi hef-
Fpamli. á bls.