Morgunblaðið - 04.06.1944, Blaðsíða 6

6
MORGÖNRLAÐIÐ
Sunnudagur 4. júní 1944.
Ötg.: H.í. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórm, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Þaðernauðsyn aðsigla
í DAG ER SJÓMANNADAGURINN. Þá er um land alt minst
þeirra manna af þjóð vorri, sem fallið hafa í hinum eilífu fang-
brögðum við Ægi. Þar hljóta altaf einhverjir að falla, því það
er nauðsyn að sigla.
Land vort er eyland. Öll tengsl vor við umheiminn hafa á
umliðnum öldum legið yfir hin breiou höf. Það hefir verið
nauðsyn að sigla, og það höfum vjer íslendingar fundið. Fyrslu
aldirnar eftir að vjer settumst að í þessu landi, önnuðumst við
sjálfir að miklu leyti siglingar okkar, — síðar voru þær af
okkur teknar, en vjer sáum altaf,'að lil þess að farsæld vor
gæti orðið nokkur, urðum við að sigla sjálfir.
Nú siglum vjer sjálfir. Það eru sjómennirnir okkar, sem
halda uppi sambandi voru við umheiminn. Og það eru einnig
þeir, sem draga mest af björginni í þjóðarbúið. Það eru þeir,
sem berjast daglega við hættur hins mikla hafs, við hættur
storma og brims og þótt ýmsir falli í þeim hildarleik, þá eru
sigurvegararnir, sem betur fer, margfalt fleiri.
í dag sjáum vjer Reykvíkingar, — já, allir íslendingar, sem
við sjávarsíðuna búa, fulltrúa þessarar stjettar, stjettarinnar,
sem sækir björgina á djúpið, sem brúar hin miklu höf, sem
skilja oss ísiendinga við umheiminn, brúa þau jafnvel í hinum
æðisgengnu ógnum haturs og manndrápa, sem heimurinn er nú
sokkinn í. Og hað sjer enginn þessa menn æðrast. Þeir vita að
ef ísland á ekki að verða einangrað og þjóðin að veslast upp
og deyja, eða verða erlendum að bráð, þá verður að sigla.
Og þeir sigia, sjómennirnir okkar, og munu altaf gera það.
Margar stjettir halda hátíðir sínar árlega. Ein af þeim er
sjómannastjettin. Flesta hefir oss unga langað út á hafið. Og
það er eins og hafið sjálft í öllu sínu dýrasta skrúði, öllum
sínum ósveigjanlega ægileik birtist oss, er vjer sjáum hópgöngur
sjómanna vorra- á Sjómannadaginn. Þar sjest ekkert hik, þar á
sjer ekkert skipulagsleysi nje óstundvísi, enginn ruglingshátt-
ur nje hálfvelgja stað. Þar sjást sömu öruggu tökin, eins og á
sjónum. Munum að sjómennirnir eru framherjar menningar
vorrar, það eru þeir, sem gera og gert hafa mögulegt að kynna
hana öðrum þjóðum, og það eru þeir, sem drjúgan skerf leggja
til þess að þjóðin geli lifað sönnu menningarlífi. — Búum því
vel að þeim.
Er það þjóðarógæfa
EIMSKIPAFJELAG ÍSLANDS hafði hlotnast það óvænta
happ s. 1. ár, að græða mikið fje á leiguskipum, sem fjelagið
hafði í þjónustu sinni. Nemur hagnaður fjelagsins rúmum 18
miljónum króna og er þá búið að leggja til hliðar fje fyrir
afskriftum.
Ætla mætti, að þessi góða afkoma Eimskipafjelagsins væri
fagnaðarefni allra landsmanna. En ef marka má skrif sumra
blaða að undanförnu, er svo að sjá sem þau telji að hjer hafi
skeð þjóðarógæfa og beri ríkisvaldinu því að skerast í leik-
inn og sjá til þess, að Eimshipafjelagið skili ríkissjóði ölium
gróðanum.
Erfitt er að skilja hugsanagang þessara manna. Eimskip á
nú sex ’skip, hið yngsla er 14 ára og hið elsta 40 ára. Þessi
skipastóll getur engan veginn fullnægt þörfum landsmanna.
Er óumflýjanleg nauðsyn að auka hið bráðasta skipastólinn
um 5 skip hið minsta. Skipin verða að vera fullkomin, með
ríflegu frystirúmi. Það er lífsskilyrði fyrir atvinnuvegina, að
þjóðin geti eignast þessi skip eins fljólt og unt er. En þau kosta
10 til 12 milj. kr. hverÞ skip.
Efnahagur Eimskipafjelagsins er þannig nú, að telja má að
það hafi um 30 milj. kr. upp á að hlaupa, til endurnýjunar
skipastólsins. Þótt þétta sje álitleg upphæð, nægir hún aðeins
til byggingu tveggja til þriggja skipa.
Gæli það talist þjóðarógæfa, að Eimskip yrði þess megnugt
að eignast þrjú ný skip að stríðinu loknu? Vissulega ekki.
Þvert á móti. Hið endurreista lýðveldi gæli varl fengið betri
vöggugjöf. Því að ekkert getur betur trygt hið efnalega sjálf-
stæði landsins í framtíðinni en það, að þjóðin eigi sjálf nægan
skipakost, til þess að annast flutningana til landsins og frá.
Áttræður: Benedikt
Þorláksson írá
Höföa
Á MORGUN 5. júní verðuv
Renedikt Þovláksson fvá
Höfða á Vatnleysuströnd 80
áva. Renedikt ev fædduv 5.
júní 1864 að Minna-Knavnesi
á Vatnsleysuströnd, sonuv
hjónanna Þorláks Rjarnason-
ar og Þuvíðar R>enediktsdótt-
ur. Þau hjón eignuðust 6 bövn
og eru 3 þeirra enn á lífi. Bene
dikt misti föður sinn 7 ára
gamall, en ólst upp hjá móð-
ur sinni, þar til um fevming-
araldur, að hann rjeðst til
Stefáns Thorarensen prests á
Kálfatjörn.
Eins og flestir á Vatnsleysu-
strönd, fór Renedikt að stunda
sjómensku á opnum bátum
strax á unga aldri enda .var
hann tæplega tvítugur, þegar
hann gerðist formaður hjá
Rjarna heitnum bróður sínum,
er þá bjó á Hellum. Stundaði
hann upp frá því fovmensku
á vertíðum og haustum, en var
í kaupavinnu á sumrum, þar
til menn fóru að fara til
Austfjarða til sjóróðra. Pór
Benedikt þangað til róðra
mörg sumur og var þá ýmist
sem háseti eða formaður á bát
um þar. Nokkrav vov- Qg sum-
arvertíðir var Renedikt á skút
um og þótti rúm hans hvar-
vetna vel skipað.
Þótti hann sjerlega glöggur
og athugull formáður, enda
hlektist honum aldvei neitt á
og var með afbrígðum hepp-
inn. •
Iiann hætti sjómensku um
sextugt og fluttist þá til Hafn
arfjavðav og stuudaði land-
vinnu meðan heilsan entist. til
þeirrar vinnu.
Renedikt giftist 7. des 1894
Steiunni Jónsdóttuv frá Mora-
stöðum í Kjós. Eignuðust
þau tvo syni, dó annar þeirra
á 1 ávi, en hinn, Guðjón vjel-
stjóvi, er búsettuv í Hafnar-
firði. »
Nú dvelja þau hjón á Elli-
heimili Ilafnarfjavðar og fell-
ur sjaldan vinna úr hendi.
Ræði hafa þau ferli- og fóta-
vist. Enn þó Steinunn sje kom
in að því að verða 95 ára.
Óska jeg þjer svo hjartan-
lega til hamingju, Benedikt.
og vona að Guð gefi þjer
blessunarrík og góð ókomin
æfikvöld. G. B.
japanar að missa
Myifkina
RANDAMENN hafa nú náð
hálfri bovginni Myitkina í
Norður-Burma á sitt vald, og
er búist við, að Japanar muni
ekki verjast þar lengi enn,
þótt. þeiv berjist af mikilli
seiglu.
Fyrii'nokkni náði sveit ind-
verskra hermanna úr 14. hern-
um breska nokkrum kafla af
veginum frá Myitkina til Mou-
gang á sitt vald, og var Jap-
önum að ]SVí mikið óhagræði.
— Ilafa þessir hermenn nú
orðið að láta undan síga fyrir
öflugum áhlaUpum Japana,
enda voru skotfævi þeivva
mjög til þurðar gengin.
Vonbrig-ði.
BÆJARSTJÓRNIN vill ekki
gera Bæjarfógetgarðinn við Aðal
stræti að skrautgarði fyrir al-
menning í bænum. Sú ákvörðun
mun verða mörgum Reykvíking
um vonbrigði. Af þeim umræð-
um, sem fram fóru um þetta mál
í bæjarstjórninni s. 1. fimtudag,
er helst að skilja, að Landsíma-
húsið eigi að fá lóðina, þar sem
garðurinn er nú undir viðbótar-
byggingu.
Þá er gefið í skyn, að Landsím
inn gerir tilkall til garðsins og
þykist hafa einhverskonar eignar
rjett á honum. En það getur varla
verið rjett, því upplýst hefir ver-
ið, að Tryggvi Gunnarsson banka
stjóri var aðalhvatamaður þess,
að bærinn seldi ekki garðinn,
þegar um það var beðið einhvern
tíma kringum síðustu aldamót og
síðan hefir málinu ekki verið
hreyft í bæjarstjórninni, að því
er best er vitað.
Það munu verða uppi háværar
raddir gegn því, að Landsíma-
húsið verði stækkað vestur að
Aðalstræti. Uppsalahornið svo-
nefnda er nógu þröngt eins og
það er með Herkastalann út í
miðja götu. Jafnvel þó Uppsalir
verði einhverntíma rifnir, verð-
ur þröng á þessu horni og eins
gott að gefa því nafnið „Þrengsl-
in“ strax.
Þar að auki munu margir bæj
arbúar verða á móti því, að far-
ið verði að grafa fyrir grunni í
þessum gamla kirkjugarði, þar
sem ekki eru nema rúmlega 100
ár síðan hætt var að grafa þar
látna Reykvíkinga. Þurfi Land-
símahúsið að bæta við sig við-
viðbyggingu, fetti að vera nóg, að
byggja út frá vesturálmunni,
gluggalausu. Það þarf ekki að
skerða garðinn þó sú álma verði
framlengd í beinu áframhaldi
vestur á bóginn, þar sem nú er
bæjárfógetahúsið gamla.
máluð að utan í vor, en undan-
farin sumur. Getur verið, að í
hönd farandi hátíð sje mönnum
hvatning til þess, að bærinn líti
betur út. Skiptir það í sjálfu sjer
ekki máli, hver ástæðan er, ef
tilganginum er náð.
e
Menn mála sjálfir
hús sín.
ÞAÐ VAR H.TERNA eitt kvöld
ið í vikunni, að jeg sá mann, sem
var að mála hús. Mjer fanst jeg
kannast við baksvipinn í stigan-
um. Jú, rjett. Þetta var einn
þeirra borgara, sem hafa orðið
forstjóri fyrir áftan nafnið sitt í
símaskránni og háa tölu fyrir aft
an það í skattaskránni. Hann var
að mála húsið sitt sjálfur.
„Þetta líkar mjer“, sagði jeg,
sísona.
„Hvað skal gera, sagði hann.
Jeg vil þrífa til hjá mjer eins og
aðrir, Jeg ætlaði að fá málara til
að mála hjá mjer, en gat ekki
fengið neinn fyr en í júlí, eða á-
gúst í sumar. Ekki gat jeg beðið
eftir því og þessvegna reyni jeg
að bauka við þetta sjálfur.
Þetta gætu fleiri gert.
•
Hin rjetta gerð fánans.
ÚT AF UMTALI um íslenska
fánann og rjetta gerð hans, skal
það tekið fram, að fyrirmæli um
fánann voru auglýst í stjórnar-
tíðindunum þ. 19. júní 1915.
Þar segir svo um gerð fánans
m. a.: Breidd krossmarksins als
skal vera 2/9 af breidd als fán-
ai^s, en rauði krossinn helmingi
mjórri, 1/9 aí breidd fánans. —
Reitirnir við stöngina skulu vera
rjetthyrndir ferhyrningar, og all-
ar hliðar þeirra jafnstórar. Ytri
reitirnir .skulu vera jafnbreiðir
stangarreitunum, en helmingi
lengri. Hlutfallið milli breiddar
fánans og lengdar hans verður
um 18 á móti 25.
Tjörnin.
ANNAÐ MÁL, sem var til um-
ræðu á bæjarstjórnarfundi i
fyrradag, mun hinsvegar vera
mönnum fagnaðarefni hjer í bæn
um, en það er tillaga Gunnars
Thoroddsen um Tjörnina. Hann
fjekk samþykta ályktun um, að
ekki væri hleypt vatni úr Tjörn-
inni að sumarlagi og ennfremur
að tjarnarbotninn yrði hreinsað-
ur og helst steyptur og ennfrem-
ur Tjörnin yrði dýpkuð.
Reykvíkingar muna eftir Tjörn
inni í fyrrasumar, er hún var
vatnslaus alt sumarið. og eins og
aurflag, og óþefinn lagði. um alt
nágrennið. Sama sagan virtist
ætla að endurtaka sig í sumar,
en nú hefir verið girt fyrir það,
sem betur fer. Tjörnin er ein-
hver fegursti bletturinn í bænum
og hana má ekki skemma.
•
Nýtt útlit á bænum.
FYRIR NOKKRUM árum var
Reykvíkingum boðjð nýtt „and-
lit“ á bæinn sinn. Reykvíkingum
leist ekki á þá ásjónu og höfnuðu
boðinu. En það eru hinsvegar
margir bæjarbúar, sem hafa á-
huga fyrir að útlit bæjarins breyt
ist. Sumir menn virðast haldnir
þeirri firru, að ]iað sjeu bæjar-
yfirvöldin ein, sem eigi að sjá
um útlit bæjarins. Vitanlega geta
bæjaryfirvöldin ekki nema iitlu
einu ráðið um það og alls ekki
nema í samvinnu við einstakl-
lingana, sem bæinn byggja. Menn
j virðast vera farnir að skilja þetta
I betur en áður. Fjöldi húseigenda
eru nú að dytta að húsum sínum
log görðum. Fleiri hús hafa verið
- F. y. S. í N.-
ísafjarðarsýslu
Frh. af bls. 3.
verið plægður og mörgu sáð.
En langt er ennþá að markinu,
því marki, að verða sjálfstæð
þjóð, meira en í orði — einnig
á borði. En ef íslensk æska er
einhuga um að láta hið kom-
andi sumar í sögu þjóðarinnar
verða henni heillasumar, þá
þurfum við ekki að óttast, að
fræum þeim sje ekki borgið,
sem þegar hefir verið sáð. og
megum , treysta því, að akur-
inn verður bættur og stækkað-
ur, og —- „að þar vaxa meiðir,
þar vísir er nú.
Það verður, ef þjóðin er
sjálfri sjer trú“.
Sæm. Bjarnason.
- Byggjum sveit-
irnar
Frh. af bls. 3.
bera svipað úr býtum fyrir
vinnu sína og nðrar stjettir. Til
þess þarf m. a. að taka upp full
komnari vinnuaðferðir við fram
leiðsluna, aukna vjelanotkun
og ræktun landsins þarf að
margfaldast. Það er mín trú, að
ef rjett er á haldið, muni ís-
lenskur landbúnaður þróast og
dafna í hinum kjarnmiklu
bygðum landsins.