Morgunblaðið - 04.06.1944, Blaðsíða 7

Sunnudagnr 4. júní 1944.
MORGPNBLAÐIÐ
1
GÓÐ AFKOMA EIMSKIPS ÁRIÐ SEM LEIÐ
Rekstursreikningur
fjelagsins.
EINS OG rekstursreikningur
fjelagsins sýnir, hefir orðið mik
ið betri útkoma af rekstri fje-
lagsins síðastliðið ár en árið
á undan, þegar nettóágóði var
aðeins kr. 433.857.08 og þó eigi
afskrifað nema 260 þús. kr. af
eignum fjelagsins. Auk þess hef
ir komið í Ijós á þessu ári, að
raunverulega var þó útkoma
ársins 1942 mikið lakari, þar eð
það sýndi sig á s. L ári, að sú
upphæð, sem lögð var til hliðar
vegna aðalviðgerða tveggja
skipa fjelagsins (Goðafoss og
Lagarfoss), kr. 1.004.000.00,
hrökk ekki nema að nokkru
leyti fyrir viðgerðarkostnaðin-
um, sem varð kr. 2.572.517.19.
En með því að viðgerð þess-
ara skipa átti að fara fram á ár-
inu 1942, þó hún af ýmsum á-
stæðum færi ekki fram fyrr en
á ármu 1943, sýnír það sig að
hefði hún farið fram eins og íil
stóð, hefði orðið um 5 milj. kr.
tap á eigin skipum fjelagsins í
stað 3% milj. kr., sem reikn-
ingurinn sýndi, en tap orðið á
heildarrekstri fjelagsins, sem
nemur kr. 874.660.11, í stað
þess hagnaðar, sens vænst var
og reikningurinn sýndi. Af
þessu er Ij^st, að sú gagnrýni,
sem þá kom fram í ýmsum þlöð
um, um að reiknmgur fjelags-
ins fyrir árið 1942 sýndi verri
útkomu en raunverulega ætti
sjer stað, hefir síðúr en svo rjett
á sjer.
Á síðastliðnu ári hefir hins-
vegar orðið mjög góð útkoma á
rekstri fjelagsins. Eins og reikn
ingurinn ber með sjer, hefir á-
góðinn á árinu numið kr.
18.286.146.08, efUr að búið er
að afskrifa kr. 1.688.000.00 (þar
af kr. 1.595.000.00 aí' „Fjall-
foss“). Þessi mjög toætta af-
koroa fjelagsins stafar þó ekki
af því, að útgjöld skipa fjelags-
ins og leiguskipanna samanlagt
hafi Iækkað, því þau eru um
2% milj. kr. hærri en árið áð-
ur, heldur eingöngu af því, að
tekjurnar hafa orðið stórum
meiri á síðasll. árien árið 1942.
Hafa útgjöld eigh* skipa fje-
lagsins hækkað úr 16.4 milj. kr,
í 24 milj. kr. eða um ca. 50%.
Eru þá bæði árin talin með til
útgjalda sú upphæð, sem lögð
er til hliðar vegna aðalviðgerð-
ar skipanna. Síðasö. ár áttu að
fara fram flokktmarviðgerðir á
4 skipum fjelagsins, sem sje
„Brúarfoss“, ,JDettifoss“, „Set-
foss“ og „Fjallfoss“. Eins og áð-
ur segir reyndist sú upphæð,
sem var lögð til bliðar árið
1942 vegna væntanlegs viðgerð
arkostnaðar á nefndum 2 skip-
um, alt of lág, og þótt nú hafi
verið lögð til hliðar 3V2 milj.
kr. í þessu slcyní vegna fyr-
greindra 4 skipa, má samkvæmt
nýjustu upplýsmgum og að
fenginni reynslu gera ráð fyrir
að sú upphæð hrökkvi hvergi
nærri fyrir viðgerðarkoslnaðt
þeirra, og mun ekki of í lagt
að tvöfalda þessa upphæð, og
heggur þelta að sjálfsögðu veru
legt skarð í þann hagnað, sem
reikningurinn sýnir. Hafa end-
urskoðendur fjelagsins einnig í
álitsskjali til fjelagsstjórnar-
innar látið í ljós þá skoðun, að
til hins væntantega viðgerðar-
Úr skýrslu fjelagsstjórnarinnar
314, en viðiakendur alls 241.
Eins og sjá má, hafa eigenda-
skifíi orðið meiri á þessu ári
en mörg undanfarin ár. Siafar
kostnaðar tjeðra 4 skipa þyrfti
að ætla 6—7 milj kr., eða 2V2—
3V2 milj. kr. meira en reikning-
ur sá fyrir síSasll. ár, sem nú
er lagður fyrir aðalfund, sýnir.
Þeir liðir aðrir, sem einkum
valda hækkun útgjalda eigin
skipa fjelagsins, eru aðallega
kaup skipshafnar og áhættu-
þóknun, sem er um 2 milj. kr.
hærri á síðasta ári en árið áð-
ur, ennfremur viðhaldskostn-
aður skipanna, sem einnig hefir
orðið um 2 milj. kr. hæi’ri á síð-
astf. ári.
Útgjöld leiguskipa fjelagsins
hafa aftur á móti orðið um 5
milj. kr. lægri árið sem leið en
árið 1942. Munar þar mest á
leigu þeirri, sem greidd hefir
verið fyrir skipin á siðastl. ári,
en hún er rúmum 5 milj. kr.
lægri en árið áður, þrátt fyrir
þ^ð að leiga fyrir þau skip, sem
fjelagið hafði á tímaleigu, hækk
aði um ca. 25% á síðastl. ári.'
Hinsvegar hafði fjelagið miklu
færi’i skip á leigu fyrir eina og
eina ferð í senn og or^akar
það þennan mismun. Sumir úl-
gjaldaliðir fyrir leiguskipin, að
allega kol og áhætluþóknun
skipshafnanna, hafa þó hækkað
talsvei’t, en jafnframt hafa vá-
tryggingargjöld þeirra lækkað
sem svarar 1 miljón kr. miðað
við ái’ið 1942.
Eins og áður segir, hefir hin
góða afkoma íjelagsins fyrst og
fi’emst oi’sakasl af því, hve tekj
urnar af siglingunum hafa orð-
iö miklu hærri á síðastliðnu ári
en árið 1942, og nemur sxi hækk
un um 50% miðað við það ár.
Þó sýnir i’eikningurinn, að
þrátt fyrir hinar auknu tekjur
hafa eigin skip fjelagsins verið
rekin með nærri 2 milj. kr. tapi,
en leiguskipin ein ásamt tekj-
um, sem fjelagið hefir haft af
afgreiðslu erlendra skipa, hafa
fært fjelaginu þann hagnað,
sem það hefir haft á árinu.
Þegar Ijóst varð fyi’stu mán-
uði ái’sins 1943, að úlkoman af
siglingum ársins 1942 var svo
ljeleg, sem áður er frá skýrt,
og horfur síður en svo góðar
um bætta afkomu, að óbreytt-
um aðstæðum, sá fjelagsstjórn-
in að við svo búið mætti ekki
standa, ef fjelagið ætti að geta
rækt hlutverk sitt eins og til er
ætlast af því, rn. a. að vera fært
urn að endurnýja og auka skipa
stól sinn, eins og brýn nauðsyn
er á, og verður að gerasl strax
að styrjöldinni lokinni, þrátt
fyrir það þó byggingai’kostn-
aður skipa muni nú þegar hafa
4- til 5-faldast frá því fyrir
stríð.
Sneri fjelagssljórnin sjer því
til Viðskiftaráðsins snemma á
árinu 1943'og fór fram á, að
leyfl yrði að hælcka ftutnings-
gjöld fjelagsins. Eftir að Við-
skiítaráð hafði kynt sjer allar
aðslæður fjelagsins, m. a. við
athugun á mai’gskonar skýrsl-
um og upplýsingum, sem fje-
lagið ljet því í tje, var gerð
áællun um rekslur fjelagsins
árið 1943 miðað við rekstur-
inn 1942, og sýndi sú áætlun
að flutningsgjöldin þyrftu að
hækka allmikið. I stað þess þó
ao hækka flutningsgjöldin al-
ment, var horfið að því, að láta
flutningsgjöldin á svonefndum
skömtunarvörum (þ. e. koi’n-
vörur, kaffi, sykur o. f 1.), fóð-
urvörum, tilbúnum áburði,
smjöi'líkisolíum o. fl. haldast
óbreytt, en hækka í stað þess
aðrar vörur, sem eigi geta talist
eins nauðsynlegar, eða aðfíutn-
ingsgjaldið getur aldrei orðið
stór þáttur i verði vörunnar,
um 50% frá gjaldskrá fjelags-
ins, og gekk sú hækkun í gildi
8. maí 1943. Flutningsgjöldin
fyrir skömlunarvörur o. fl. hafa
þá ekkert hækkað síðan 31. okt.
1942, og hafa flutningsgjöldin
fyrir þær vörur þá aðeins hækk
að um 134.5% síðan í byrjun
stríðsins, er Ameríkuferðir hóf-
)ist. Flutningsgjöld á öðrum
vörum hafa þó hinsvegar hækk
að um 342.5% eftir að þessi
hækkun gekk í gildi.
Hinar auknu lekjur f jelagsins
stafa þó elcki aðallega af þessari
hækkun flutningsgjaldanna á
árinu, heldur fyrst og fremst af
hagkvæmari rekstri iímaleigu-
skipa fjelagsins, en eins og áð-
ur segir hefir þrátt fyrir flutn-
ingsgjaldahækkun oi’ðið iap á
rekstri eigin skipa fjelagsins,
sem nemur kr. 1.978.598.38. Um
límaleiguskipin er þess fyrst að
geta, að þau 3 skip, sem fje-
Ia£ið hafði á tímaleigu, fói’u ails
15 feröir milli Ameríku og Is-
lands árið sem leið, en ekki
nema 9 fei’ðir árið áður. Er
þetta um 66% aukning á af-
köstum aoeins þriggja af tíma-
leiguskipunum.
' Jafníramt þessu var flutt
talsvert meira af beim vöi’um,
sem fjelagið fær hærra flutn-
ingsgjald fyrir. Árið 1942 var
sem fyrr lagt hið mesta kapp
á, af opinberri hálfu, að afla
sem mestra birgða af nauð-
synjavöi’um til landsins, en fyr
ir þá vöru er greitt svo lágt
flutningsgjald, að mikið tap er
á þeim skipum, serg einkurn
flytja þær vörur. Má í því sam-
bandi nefna, að á því af leigu-
skipum fjelagsins, sem ávait
hefir vei’ið í þeim flutningum,
,.Kötlu“, hefir orðið um 630
þús. kr. tap á árinu sem leið.
Þessi upphæð er beinn í’eksl-
urshalli skipsins, án þess að f je-
laginu sje i’eiknað neitt fyrir
afgreiðslu skipsins. Hinsvegar
hefir á árinu 1943 verið veitt
innflutningsleyfi og skiprúm
fyrir tiltölulega meira af ýms-
um þeim vöi'um, sem síður telj-
ast beinar nauðsynjavörur, cn
falla undir hærri flutnings-
gjaldaflokka, sem sú 50% hækk
un, sem leyfð var, náði til.
Siglingar skipanna.
FERÐUM skipanna hefir
fækkað um 5 frá árinu á und-
an, sem stafar m. a. af því að
tvö skipin, ,,Goðafoss“ og „Lag
arfoss“, voíu lengi ársins að-
gerðalaus meðan. aðalviðgerð á
þeim fór fram, „Goðafoss“ frá
5. júní til 11. sept. eða rúma 3
nxán. og „Lagarfoss" frá 5. júní
og fram yfir áramót, eða rúma
7 mán. Ennfremur fjekst ekki
leyfi fyrir „Selfoss“ til þess að
sigla í skipalest milli landa, þar unum
eð skipið þ'ótti of hægfara til
þess að geta fylgst með skipa-
lestum, en eins og kunnugt er,
hafa öll skip siglt í skipalestum
uidanfarið. Fór skipið að vísu
tvær ferðir til Halifax, en síðan
var það ’leigt um 2ja mánaða-
skeið til strandsiglinga við
Grænland á vegum amerísku
herstjórnarinnar, en lá að öðru
leyti í Reykjavík, meðfram
vegna viðgerða, sem fram
þurftu að fara á því.
,.Brúarfoss“ fór alls 5 ferðir
milli New York og íslands, og
kom við í Boston og Halifax í
einni af þeim ferðum. Fór 2
ferðir tit Vestur- og Norður-
lands og eina fei’ð kringum
land.
„Déttifoss" fór 414 ferð milli
New York og íslands, og kom
við í Boston i einni af þeim
ferðum. Fór 3 ferðir til Vestur-
og Norðurlands.
,,Fjallfoss“ fór 5 ferðir milli
Ameríku og íslands, þar af 3
ferðir lil Halifax og 2 lil New
Yoi’k. Fór 1 ferð til Vestur- og
Norðurlands.
,.Goðafoss“ fór 3- feroir milli
New Yoi’k og íslands, og kom
við i Boston og Halifax í einni
af þeim fei’ðum. Fór 2 ferðir íil
Vestui’- og Norðurlands.
„Lagarfoss“ fór aðeins IV2
ferð milli New York og Islands,
og kom við í Boston og Halifax.
Fór 1 ferð kringum land og 1
til Vestilr- og Norðurlands.
„Selfoss" fór 2 ferðir milli
Halifax og íslands og 1 ferð til
Vestur- og Norðurlands. Enn-
fremur, eins og áður er getið, 1
ferð til Grænlands.
Þrált fyrir það að „Goða-
foss“ og ..Lagarfoss" og jafnvel
„Selfoss“ töfðust mjög frá sigl-
ingum árið 1943, er sjómílu-
fjöldi, sem skipin hafa siglt
í heild, tæpum 7 þúsund sjó-
mílum meiri en. árið 1942, enda
hefir fei’ðafjöldi og þar með sjó
mílufjöldi hinna þriggja slcip-
anna aukist talsvert.
það af því, að á þessu ári. átti
að skila stofnum af hluiabrjcf-
til þess að fá afhentar
nýjar arðmiðaarkir. Jafnírami
hefir verið gengið eftir því, af
fjelagsins hálfu að skrásett
væru nöfn núverandi eigenda
hlutabrjefanna, en eins og gef-
ur að skilja hefir á þeim 27 ár-
um, sem liðin eru síðan hluta-
brjef voru síðast gefin út, orö-
ið nokkrar nafnbreytingar og
eigendaskifti, sem ekki hafa
verið tilkynt fjelaginu fyr en
nú. Langmest af hlutabrjefun-
um, sem þannig hefir verið
breytt um nafn á, hafa skiít um
eigendur fyrir arftöku, en ekki
hefir orðið vai’t við nein ó-
venjuleg kaup á hlutabrjefura
fjel. nú frekar en endranær.
Efxiahagurinn.
Samkvæmt efnahagsreikn-
ingi fjelagsins námu eignir þess
um síðustu áramót kr. 40.896,-
270.01, en skuldir að meðtötetu
hlutafje kr. 9.194.640.59. Er þvi
skuldlaus eign fjelagsins sam-
kvæmt i’eikningi þess krónur
31.701.639.42.
vfir-
Aukaskip.
MEÐ því að eigin skip fje-
lagsins gátu ekki nú fremur en
fyrr annað vöruflutningum fi’á
Ameríku til íslands, voru auka-
skip tekin á leigu.
Hafa 8 lciguskip fai’ið alls 24
ferðir, en árið 1942 hafa -13
leiguskip farið 23 ferðir, m. ö.
o. 5 skipum færra hafa farið
einni fei'ð fleii’i, og hefir fje-
lagið. eins og fyrr er frá skýrt,
orðið fyrir óvenjulegri hepni
að þessu le.yti árið sem leið og
er það ekki hvað síst orsök hinn
ar góöu afkomu fjelagsins á ár-
inu.
Eigendaskifti
hlutabrjefa.
EIGENDASKIFTI hlutabrjefa
frá aðalfundi 1943 og fi’am til
þessa, hafa vei’ið sem hjer seg-
ir: Tala hlutabrjefa, sem eig-
endaskifti hafa oi’ðið að: 584
að nafnverði alls kr. 42.925.00.
Framseljendur hafa verið alls
Farmgjaldsbreytingar a
standandi ári.
ÞEGAR leið að siðustu ára-
mótum, var orðið Ijósi, að tekj-
ur fjelagsins á árinu höfðu auk
ist m. a. vegna greiðari sigl-
inga skipanna, en gert haíði
verið ráð fyrir, þegar áætlun
hafði verið gerð linx reksturinn
í sambandi við hækkun flutn-
ingsgjaldanna fyr á árinu. —
Jafnframt höfðu vátrygginga-
gjöld lækkað nokkuð og þó
ekki lægju fyrir endanlegar
upplýsingar um útgjöld skip-
anna á árinu, taldi Viðskiíta-
ráðið fært að ákveða lækkun
flutningsgjaldanna frá síðusíu
áramótum á þeim vörum, sem
þau höfðu verið hækkuð á 8/5
1943, þannig að í stað 50%
hækktmar yrði hækkunin 30%
miðað við fyr'ri gjaldskrá, en
það er um 13.3% lækkun á
þágildandi gjaldski’á.
Þegar eftir ao lokið r.afðt
vei’ið við reikning fjelagsins íyr
ir síðastliðið ár, og Ijóst VaTð,
að stórum betri útkoma varo af
rekstri fjelagsins erx búist hafði
verið við, ákvað Viðskifíará'ð
að lækka enn flutningsgjöldin
á öllum vörum frá 9. max þ á.
um 45% frá þeirri gjaldskrá,
er þá var í gildi. Hafa fluteixxgs
gjöldin þá, síðan fyrir síðastl.
áramót, lækkað á kornvörum,
kaffi, sykri, fóðurvörum og
ábui’ði um 45%, en á öðr-um
vörum um 52.3%. Er augljóst
að Viðskiftaráð miðar aðgerð-
ir sínar í þessu máli eingöngu
við síðasta ár, þegar alt hefir
gengið óvenjulega vel, en tek-
ur ekkert lillit iil þess, hvernig
reksturinn gekk á ái’inu 1942,
og að engin frygging er fyrir
því að alt gangi eins vel á yf-
irstandandi ári og á árinu 1943.
Sijórn Eimskipafjelagsins tel
ur mjög vafasamt að hægt sje
að gera ráð fyrir jafngóðri að-
stöðu til siglinga á þessú árx og
hinu fyrra. Við ákvörðun flutn
Framh. á hls. 31