Morgunblaðið - 19.06.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Mánudagur 19. júní 1944.
Morgunn lýðveldisins
ÍSLENSKT LÝÐVELDI hefir verið stofnað. Á hinum
fornhelga stað, Lögbergi á Þingvöllum við Öxará, endur-
reistu íslendingar síðastliðinn laugardag hið forna lýð-
veldi.
Það er ekki of djúpt tekið í árinni, að sú stund, er
gildistöku lýðveldisins var lýst yfir á Alþingi, sje hin
merkilegasta er nokkur íslensk kynslóð hefir lifað. Og
á þessu hátíðlega augnabliki stóð íslenska þjóðin saman,
sem einn maður, um grundvallarhugsjón lýðveldisins,
óskorað frelsi og öryggi íslands og íslenskra manna um
allan aldur. Þessi hugsjón fylti ekki aðeins hugi þeirra
tugþúsunda íslendinga, sem stóðu á Lögbergi, heldur og
hvers einasta íslendinga 1 hverri sveit og sjávarþorpi um
gervalt ísland.
★
Þegar litið er yfir hin merkilegu og einstæðu hátíða-
höld í sambandi við lýðveldisstofnunina, er það fyrst og
fremst. eitt, sem einkennir þau, bjargfastur ásetningur
og vilji fólksins til þess að allt færi fram eins og til var
stofnað og með sem mestri festu og virðuleik. íslenska
þjóðin fann, að það sem var að gerast, var verk hennar
sjálfrar. Hin helga athöfn á þingpöllunum var aðeins
framhald og lokaþáttur þeirrar athafnar, er þjóðarat-
kvæðagreiðslan um lýðveldisstofnunina hófst. íslenska
þjóðin, fólkið í öllum stjettum, gerði úrslit þjóðarat-
kvæðagreiðslunnar glæsileg. Það hefir nú einnig lagt
stærsta skerfinn til þess að fullnaðarstofnun lýðveldisins
fór fram með virðuleik og látlausum glæsibrag, sem er
samboðinn þjóð, sem elur í brjósti sínu óslökkvandi þrá
eftir frelsi til handa landi sínu. Framkoma fólksins á
Þingvöllum var til fyrirmyndar. Þrátt fyrir óhagstætt
veðurfar, jafnvel vosbúð og ýmis konar óhagræði, heyrð-
ist naumast æðruorð af nokkrum munni. Meðan hinn
brigðuli íslenski vorhiminn grjet köldum tárum yfir hinn
sögufræga stað, streymdu þúsundir íslendinga, konur og
karlar, unglingar og börn, ákveðnir og einarðir á svip, til
Lögbergs. Og á Lögbergi skrifaði fólkið og fulltrúar þess
eina merkilegustu blaðsíðu íslandssögunnar. Regnið, sem
fjell yfir Lögberg máði ekki það letur út. Það letur er
óafmáanlegt í þúsundum mannshuga, sem einbeitt var
að einni og sömu hugsjón, endurfæðing íslensks lýðveldis,
frelsi þjóðarinnar og öryggi fólksins. Þjóð, sem á slíka
hugsjón, verður ekki að gjalli, þótt skin og skúrir skift-
ist á.
Þökk sje fólkinu fyrir þann glæsibrag, sem það setti
á lýðveldishátíðina á Þingvöllum og einnig hjer í Reykja-
vík. Öll framkoma þess var aðdáunarverð. Hjer sýndi
þjóðin, að í henni býr menning, sem samboðin er hinu
íslenska lýðveldi.
★
Þess er ljúft að minnast að- íslendingum bárust á þess-
um merkilegustu tímamótum sögu þeirra ýmsar þýðing-
armiklar vinar- og alúðarkveðjur. Hin engilsaxnesku
stórveldi sýndu þjóð vorri við þetta tækifæri margvíslega
sæmd og viðurkenningu. Kunna Islendingar vel að meta
hið mikla gildi þeirra fyrir framtíð hins unga lýðveldis.
En hlýjastar eru kenndir vorar þó í garð þeirra þjóða, sem
oss eru skyldastar, bræðraþjóðanna á Norðurlöndum. —
Frá fjórum þessara þjóða, Norðmönnum, Dönum, Svíum
og Færeyingum, bárust oss hlýjar kveðjur og árnaðar-
óskir við lýðveldisstofnunina.
Ber sjerstaklega að minna á það, að Svíþjóð hefir nú
formlega viðurkennt hið íslenska lýðveldi. Fagna ís-
lendingar því mjög. Ennfremur ber mjög að fagna kveðju
þeirri, er hinn virðulegi konungur Dana sendi íslending-'
um til Þingvalla.
Að lokum þetta: 17. og 18. júní verða öllum íslendingum
ógleymanlegir dagfir. Við atburði þeirra, stofnun íslensks
Yýðveldis, eru miklar vonir tengdar, vonir um frelsi og
öryggi hins fagra lands vors og fólksins, er byggir það 1
í dag og á ókomnum öldum. Megi þær vonir rætast.
Frá fundi í Alþingi s. 1. föstudag, cr uppsögn sambandslagasamningsins var endanlega ákveð
in og Þingvallafundurinn tiikyntur. Á myndinni sjást forseti sameinaðs Alþingis, Gísli Sveins
son, í forsetastóli og skrifarar þ ingsins. — (Ljósm. Jón Sen).
Sögulegur íundur á Alþingi:
Niðurfelling sambands-
lagasamningsins
SÍÐASTLIÐINN föstudag,
16. júní, var hinn sögulegi
íundur haldinn í sameinuðu
Alþingi, þar sem samþykt var
til fullnustu þingsályktunar-
tillaga um niðurfelling dansk-
ísl. sambandslagasamningsins
frá 1918 og ákvörðun tekin
um gildistöku stjórnarskrár
lýðveldis Islands.
Þekar Alþingismenn gengu
inn í Þingsalinn gat þar að sjá
lítinn íslenskan tjúgufána á
stöng á borðum allra þing-
manna og ráðherra. Var þetta
gjöf frá þeim Einari Bjarna-
syni og Sigurði Sveinbjörns-
syni. Þeir höfðu steypt fána-
stengurnar, sem voru einkar
haganlegar gerðar. Var merki
lýðveldishátíðarinnar greypt
frarnan á fótstallinn. Fánarnir
settu svip á þingsalinn og ber
að þakka smekkvísi gefend-
anna.
Áheyrendapallar þingsins
voru þjettskipaðir. Einnig
voru margir áheyrendur í efri'
deildarsalnum og hliðarher-
bergjum, neðri deildar en í
ráðherrahei’bergi voru full-
trúar erlendra ríkja og ýmsir
embættismenn landsins.
Þingmenn Voru allir mættir,
að einum undanskildum (Gísla
Guðmundssyni), sem er veikur.
Fundur settur.
Kl. 1.30 setti forseti Sþ.,
Gísli Sveinsson, fundinn. Hann
lýsti því af forsetastól, að út-
býtt hefði verið í Sþ. tillögu
til þingsályktunar um bygg-
ingu þjóðminjasafns.
Skilnaðartillagan.
Þessu > næst var gengið til
dagskrár og tekið fyrir fyrra
málið: Till. til þál. um niður-
felling Dansk-íslenska sam-
bandslagasamningsins frá 1918.
Forsætisráðherra, dr. • jur.
Björn Þórðarson kvaddi sjer
hljóðs og mæti á þessa leið;
Sú tillaga til þingsályktunar,
sem hjer er til meðferðar hljóð
ar svo:
„Alþingi álýktar að lýsa yfir
því, að niður sje fallinn dansk-
íslenski sambandslagasamning-
urinn frá 1918“.
Þessi tillaga er samhljóða 1.
lið þingsályktunartillögu, er
samþykt var hjer á Alþingi 25.
febrúar s. 1. í þeirri tillögu, sem
þá var samþykt var ennfremur
ákveðið, að tillagan skyldi bor-
in undir atkvæði allra kosn-
ingabærra manna <í landinu til
samþyktar eða synjunar, og
skyldi atkvæðagreiðslan vera
leynileg. Nú fór þessi atkvæða-
greiðsla fram í maí s. 1.
Niðurstaða atkvæðagreiðsl-
unnar varð sú, að af 74.091 at-
kvæðabærra kjósenda, greiddu
atkvæði 73.056,. eða 98.60%
allra kjósenda í landinu. Með
tillögunni greiddu atkvæði
71.120, eða 97.35%, en á móti
377, eða 0.52%. Auðir seðlar
voru 805 og ógildir 754, eða
samtals 2.13%.
Þegar tillagan var til með-
ferðar á þingi í vetur, var lát-
. inn uppi sá skilningur af ein-
jstaka þingmanni, að setja bæri
inn í tillöguna fyrirmæli um
vissa lágmarksþátttöku í at-
kvæðagreiðslunni og áskilja
þann meirihluta með tillögunni,
sem fyrir er mælt í 18. gr. sam-
i bandslaganna. Eins og ljóst er,
þá hefir atkvæðatelan farið
langt fram úr ítrustu kröfun-
um, sem þar eru settar. Er því
Ijóát, að það er eindreginn vilji
þjóðarinnar, að sambandslögin
I verði feld úr gildi. Tillagan er
því nú aftur lögð fyrir Alþingi
| og lagt til að þetta verði gert.
Jeg hefi vissu fyrir því, að
' allir hinir sömu þingmenn, ec
Framhald á 8. síðu.
Talning atkvæða við forsetakjör á fundi Alþingis á Lögbergi.
Gísli Sveinsson, forseti Alþingis og Jón Sigurðsson, skrifstofu-
stjóri Alþingis. Fremst á myndinni ráðherrar. — Ljósm. U. S.
Army Signal Corps).
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.