Morgunblaðið - 27.06.1944, Blaðsíða 6

6
MOkGUNBLAÐIÐ

J8$fgtitifelafrife
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmimdsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Aðkoman heima
ÞAÐ ER OKKUR íslendingum óblandið fagnaðarefni
hversu vel og drengilega erlend ríki, stór og smá, hafa
tekið hinu nýstofnaða lýðveldi okkar. Þetta er okkur ó-
metanlegur’ styrkur á fyrstu göngu lýðveldisins, enda
megum við aldrei gleyma þeim vinaþjóðum, sem hjer
hafa að verki verið.
Þegar við, fyrir nokkrum mánuðum vorum að rífast
um það, hvort stofna skyldi lýðveldið 17. júní, eða ein-
hvern tíma síðar — ótiltekið hvenær — heyrðust oft radd-
ir í þá átt,. að ekki væri til neins fyrir okkur að vera að
þessu brölti, því að ekkert ríki yrði til þess að viðurkenna
lýðveldið. Þessi spá hinna bölsýnu — eins og allar aðrar
spár þeirra — hefir reynst falsspá. Hið unga íslenska lýð-
veldi hefir þegar hlotið viðurkenningu voldugustu stór-
velda heimsins og einnig nokkurra smáríkja, auk þess
sem það hefir fengið vinsamlegar kveðjur frá mörgum
ríkjum.
Aðstaða lýðveldisins út á við virðist því þegar orðin
*eins örugg og trygg, sem frekast verður á kosið. En ís-
lendingar verða að sjálfsögðu að gæta þess, að þeir verði
aldrei til þess, ótilknúðir, að höggva á þau vináttubönd,
sem tengd hafa verið lýðveldinu á fyrstu göngu þess,
heldur ber þeim að styrkja þau og efla á alla lund. Ekkert
er smáþjóðum dýrmætara en tiltrú og einlæg vinátta
stærri þjóða.
★
En nú, þegar við íslendingar erum komnir heim, og
eigum að fara að varðveita hið dýrmæta hnoss, lýðveldið,
ber okkur vissulega að staldra við og athuga hvar við er-
um staddir. Er alt í svo góðu lagi hjá okkur, að við getum
áhyggjulausir haldið áfram á sömu braut, án þess að gera
neinar sjerstakar ráðstafanir fyrir framtíðina?
Við skulum ekki vera þeir fávitar að halda því fram, að
hjer sje alt í stakasta lagi. Við skulum heldur segja sann-
leikann hreint út, þann sannleika, að til þess að við sje-
um öruggir um framtíð okkar frjálsa lýðveldis, verðum
við að gerbreyta starfsháttunum, og þar má enginn sker-
ast úr leik, hvar í flokki eða stjett, sem hann stendur.
Okkar ágæti sendiherra í Washington, Thor Thors, sá
úr fjarlægð, hvar hættan steðjar að. í ræðu, sem hann
flutti 17. júní, kemst hann meðal annars þannig að orði:
„Hvernig er umhorfs á þessari hátíðar- og helgistundu
þjóðar vorrar? Innanlands er sundrungin aðaleinkennið
í þjóðlífi voru, en einkum meðal þeirra, er hafa fundið sig
kallaða til að gerast leiðtögar þjóðarinnar“.
Ekki er vafi á því, að hjer heima myndi nú blasa hin
glæsilegasta framtíð við lýðveldinu, ef allir, hver ein-
asti þegn landsins gerði skyl'du sína. Aldrei hafa íslend-
ingar haft eins mikla möguleika til þess að skapa glæsi-
legt menningarríki í landi sínu og nú, um leið og lýð-
veldið er endurreist. Þeir hafa gnægð fjár til þess að auka
og efla framleiðsluna og tryggja á þann hátt framtíð
landsins og fólksins, sem býr í landinu.
En við getum verið viss um það, að þessir miklu mögu-
leik^r verða ekki nýttir, af flokkadrættir og sundrung
eiga að ríkja áfram í landinu. Þetta skilur þjóðin í dag.
En sama verður ekki sagt um leiðtoga allra stjórnmála-
flokkanna. Þessvegna hefir ekki enn tekist að koma á
samstarfi stjórnmálaflokkanna. Meðan það tekst ekki,
mun sundrungin ríkja hjá þjóðinni og niður verður rifið í
stað þess að byggja upp.
Þegar Alþingi fór heim á dögunum, var því yfir lýst,
að haldið yrði áfram að gera tilraun til að koma á allra
flokka stjórn og skapa þannig grundvöll til þjóðareining-
ar. Ef þessi tilraun skyldi stranda, verða þeir flokkar,
sem vilja samstarf, að taka höndum saman og láta sundr-
ungaröflin sigla sinn sjó. En ef allir góðir menn, hvar í
flokki sem þeir standa, leggja fram alla krafta til þess
að koma nú á þjóðareiningu, mun samstarfið takast. Þá
á lýðveldið glæsta framtíð.
Þriðjudagur 27. júní 1944
Ræða Steféns Þor-
varðarsonar, flutt í
útvarp frá London
Hjer fer á eftir ræða Stefáns
Þorvarðarsonar sendiherra Is-
lands í London, sem flytja átti
18. júní í útvarpi á íslensku frá
London. En af óviðráðanlegum
ástæðum gat ekki af því orðið
fyr en á sunnudaginn var.
NU á öðrum degi hins endur-
reista lýðveldis Islands munu
kveðjur og góðar óskir enn
streyma heim víða að, er Is-
lendingar treysta áfram heit
sín. Þeir, sem erlendis dv^elja
eða um höfin sigla, fyllast heim
þrá meir en endranær þessa
dagana. Þeirra hugsvölun verð
ur það, að einnig þeirra hefir
verið að leggja hornsteininn og
treysta framtíðina. í því tilliti
eiga íslendingar fyrr og nú eitt
og sama hlutskifti, þótt verk-
efnin sjeu mismunandi og á því
verði enginn endi.
Mörg hátíðarávörp hafa ver-
ið flutt heima, og við öll fyll-
umst fögnuði og þakklæti til
brautryðjendanna. Góðvild og
virðing hefir okkur verið sýnd
af erlendum þjóðum, þar á
meðal af þeim, sem jeg er skip-
aður fulltrúi íslands hjá, og
margs konar fyrirgreiðsla hefir
okkur verið fúslega í tje látin
h^er í landi með tilliti til há-
tíðahaldanna þrátt fyrir erfiða
og annríka tíma. Þetta ber að
þakka að verðleikum. ,
Okkar frelsisunnandi þjóð
mun mega treysta því, að geta
lifað lífi sínu í vinsamlegri sam
búð við aðrar frelsisunnandi
þjóðir, en nú tekst hún á herð-
ar ríkari skyldur en nokkru
sinni fyrr. Hjer í London varð
fjöldi manns til þess að flytja
Islandi árnaðaróskir hinn 17.
júní. Einnig hjer í heimsborg-
inni miklu var skapað bræðra-
lag við yngsta og minsta bróð-
urinn í trúnni á hugsjónir frels
isunnandi og friðelskandi þjóða
sjeu að rætast. Heimurinn er
þrátt fyrir allt ekki of stór til
þess að geta veitt viðlit þeim
smáa, er vill byggja tilveru sína
á virðingu fyrir mannrjettind-
um og friðsömu starfi.
Þetta er það, sem jeg get flutt
íslensku þjóðinni á öðrum degi
frelsisskrárinnar. Jeg leyfi
mjer að skila kveðjum til hins
nýkjörna fyrsta forseta lýð-
veldisins íslands. Árnaðarósk-
irnar mættu vera honum hvatn
ing og styrkur sjerstaklega í
hinu þýðarmesta hlutverki að
vaka yfir Virðing og velferð
íslands. Við biðjum blessunar
yfir starfi forseta íslands nú og
og um allar aldir.
Hjúskapur. S.l. laugardag voru
gefin saman í hjónaband af dóm-
prófasti Friðrik Hallgrímssyni
frú Svana G. Jósefsson, dóttir
Jóhanns Þ. Jósefssonar alþing-
ismanns, og Capt. Roger B.
Hodgson frá Wellesley, Mass.,
U. S. A.
Hjónaefni. Trúlofun sína op-
inberuðu 17. júní s.l. á Þíngvöll-
um ungfrú Guðrún Guðmunds-
dóttir, Vogatungu við Langholts
veg og Haraldur Sigurðsson
húsgagnabólstrari, Lokastíg 5.
Dregið hefir verið hjá sýslu-
manni Rangæinga í happdrætti
Byggingasjóðs U. M. F. Njáls í
Vestur-Landeyjum. Vinningur-
inn, 7 vetra g^eðingur, kom á
númer 1272. Skal vitjað til
Valdimars Jónssonar, Álfhólum.
Marklaus útvarpsdag-
skrá.
ÞAÐ ER stundum lítið mark
takandi á auglýstri dagskrá Rík-
isútvarpsins okkar. Það er engu
líkara en að þeir, sem eiga að sjá
um dagskrána, telji sig als ekki
bundna við þá dagskrá, sem aug
lýst hefir verið bæði í sjálfu út-
varpinu og blöðunum. Þeir virð
ast fara eftir sínu eigin höfði,
eða kenjum með það, hverju út-
varpað er í það og það skiptið.
En það er ekki nóg með það,
að vikið sje frá dagskrárliðum
þegjandi og hljóðalaust og stund
um án allra skýringa, eða afsak-
ana, heldur er það svo að segja
daglegir viðburðir, að útvarpið
kærir sig kollótt um tímatak-
markanir, sem .auglýstar hafa
verið fyrirfram. Útvarpsfyrirles-
arar leyfa sjer að tala langt fram
yfir tíma, sem þeim hefir verið
ætlaður, eða þeir fylla ekki þann
tíma, sem lofaðúr hefir verið.
Þessi leiðinlega óregla hefir
verið loðandi við Ríkisútvarpið
frá fyrstu tíð og af því leiðir, að
menn geta ekki treyst útvarps-
dagskránni frekar en hún væri
markleysa ein, enda sýnir reynsl
an að svo er »oft.
Slík ónákvæmni í útvarpsút-
sendingu mun óvíða þekkjast
nema hjer á landi. Erlendis er
það fyrsta boðorð útvarpsstöðva,
að gæta stundvísi fyrst og fremst
og láta þar aldrei skeika um sek-
úntu, hvað þá meira. Er dæmi til
um það, að „skrúfað var fyrir“
ræðu, sem drottning var að halda
vegna þess, að hún fór fram yfir
þann tíma, sem henni hafði ver-
ið ætlaður á dagsskrá.
Að lokum skal það tekið fram
til að fyrirbyggja allan misskiln
ing, að hjer er ekki verið að am
ast við efni því, sem útvarpað
var, heldur eingöngu verið að
benda á, að útvarpshlustendur
gera sjer ekki að góðu, að slík
óregla sje höfð í meðferð dag-
skrár, sem raun ber vitni um.
•
Enn um Amcríku-
póstinn.
ÞAÐ ERU NÚ liðnar nokkrar
vikur síðan minst var á það hjer
í dálkunum, að sennilega væri
hægt með lagi, að fá Bandaríkja-
menn til að flytja fyrir okkur
brjefapóst til og frá Ameríku
loftleiðis. Síðan hefir verið mjög
hljótt um þessi mál og mjer vit-
anlega hefir ekkert verið gert af
okkar hálfu til að kippa málinu
í lag, eða svo mikið sem leita hóf
anna um, hvort nokkrir mögu-
leikar væru á því, að fá greiðari
póstssamgöngur milli Ameríku
og Islands en verið hafa.
*
Þegar skrifað var um þetta
mál hjer í blaðið á dögunum, var
á það bent, að brjefaskipti milli
Ameríku. og Islands vværi ekki
það mikil, að það myndi muna
Bandaríkjamenn miklu að flytja
íslenskan póst með pósti til og
frá hernum hjer á landi.
Hinsvegar er það vitað, að ís-
lenskir stúdentar í Ameríku og
aðstandendur þeirra hjer heima
þrá mjög, sem eðlilegt er, að
greiðari póstsamgöngur komist á
milli landanna og þá má ekki
gleyma verslunarbrjefunum, sem
með núverandi fyrirkomulagi
eru marga mánuði á leiðinni.
Síðasta dæmið.
SÍÐASTA DÆMIÐ um þess
leiðu ónákvæmni, kæruleysi, eða
hvað menn vilja nú kalla það,
hjá Ríkisútvarpinu, var í fyrra-
kvöld. Þá voru allar kurteisisregl
ur í útvarpssendingu þverbrotn-
ar. Dagskrárliður, sem átti að
standa í 1 klukkustund og 40
mínútur, samkvæmt auglýstri
dagskrá, stóð yfir nærri klukku-
stund lengur, en ákveðið hafði
verið, vitanlega á, kostnað ann-
ara dagskrárliða, sem þá fjellu
niður.
Það skiptir hjer litlu máli
hvort sá dagskrárliður, sem lengd
ur var svona óhófslega, var
skemtilegur, eða ekki. Það, sem
um er að ræða er, að brotin var
regla og fyrirfram gefin loforð
til hlustenda.
Frjettir urðu að víftja fyrir
þessum dagskrárlið (sem var upp
suða á vikugömlu útvarpi). Fyr
um kvöldið hafði verið lofað út-
varpi af plötum frá Islendingum
í London. Það var svikið og sú
furðulega skýring gefin, að dag-
skrárliðurinn, sem hófst kl. 20.20
hefði „orið lengri en búist var
við“.
Kæruleysi.
HJER ER óneitanlega um
kæruleysi að ræða hjá útvarpinu.
Hin umrædda dagskrá á sunnu-
dagskvöldið, sem aldrei virtist
ætla að taka enda, var öll á
hljómplötum. Starfsmenn út-
varpsins, sefn um hana sáu áttu
að vita upp á hár, hve löng hún
var. Það hefði ekki þurft að
skeika sekúntu, ef starfsmenn út
varpsins hefðu gert sjer það ó-
mak, að athuga hve langan tíma
það tók að leika plöturnar. En
það virðist hafa verið rent al-
gjörlega blint í sjóinn. En hvers
vegna var þá verið að ákveða
þessum dagskrárlið ákveðin
tíma — (20.20—22.00)?
Eykur dýrtíðina í
landinu.
HINAR TREGU póstsamgöng-
ur milli íslands og Bandaríkj-
anna verða því beinlínis vald-
andi, að vöruverð er hærra hjer
á landi en þáð þyrfti að vera.
Vegna þess, hve verslunarbrjef
eru lengi á leiðinni milli Amer-
íku og íslands, neyðast innflytj-
endur til að nota símskeyti í
skiptum sínum við verslunarsam
bönd í Ameríku. Hækkar þetta
vitanlega allan kostnað við inn-
flutninginn og kostnaðurinn legst
eðlilega við vöruverðið.
Menn, sem hafa kynt sjer
þessi mál telja, að það mundi
vera auðsótt mál, að fá komið á
flugpóstsamgöngum milli íslands
og Ameríku. En hversvegna er
það ekki reynt?
Stuttbylgju útvarp til
útlanda.
FREGNIR HAFA borist hing-
að um, að íslendingar í Svíþjóð
hafi heyrt vel stuttbylgju út-
varpið frá Alþingishátíðinni.
Gera má ráð fyrir, að það hafi
og heyrst víðar um heim.
Þessi fregn minti mig á áhuga-
mál, sem lengi hefir legið í þagn
argildi, en það er, að komið verði
á reglulegu stuttbylgjuútvarpi
hjeðan. íslendingar erlendis hafa
sýnt það í sambandi við lýðveld
isstofnunina, að þeir hugsa heim
og vilja gamla Fróni alt hið
besta. Það er skylda okkar að
hugsa eitthvað um þetta fólk, og
við getum gert mikið með því að
hafa reglulegt . stuttbylgjuút-
varp hjeðan. En um leið gaéti
stuttbylgjuútvarpið verið hinn
ákjósanlegasti milliliður um þarf
lega landkynningu, sem íslandi
er svo nauðsynleg einmitt nú, er
við höfum tekið öll okkar mál
í eigin hendur og þurfum á skiln
ingi og samúð annara þjóða að
halda.