Morgunblaðið - 07.07.1944, Page 5

Föstudaginn 7. júlí 1944
MOBGONBL/'IÐ
Rann veig Þorsteinsdóttir:
- JAFNRJETTI KVENNA
EFTIRFARANDI ræðu flutti
ungfrú Rannveig Þorsteinsdótt-
ir á kvennafundi, er haldinn
var í Iðnó þ. 23. júní. Var hún
þar fulltrúi fyrir „Bandalag ag þegsi feimni vfð að þalda á
Ræða flutt á kvennafundi
starfsmanna ríkis og bæja“.
SAMKVÆMT landslögum
hafa konur á íslandi jafnrjetti
við karlmenn. Það þýðir, að
bæði kynin skuli njóta hins
sama af því sem kallað er
mannrjettindi, m. ö. o., að kon-
ur skuli hafa jafnan rjett og
karlar til þess að lifa sjálfstæðu
lífi, þjóðfjelagslega og atvinnu
lega. Vera má, að þegar jafn-
rjétti kvenna var leitt í lög,
hafi þeim, sem fyrir því börð-
ust, fundist málið vera komið
í höfn og að þeir hafi talið, að
orðin kvenrjettindi og mann-
rjettindi yrðu upp frá því tákn
á sama hugtakinu. Þó mun það
fljótlega hafa sýnt sig fyrir
þeim, sem um málin hugsuðu,
að mikils var vant í þessu efni
og að sporið var langt frá því
að vera fullstigið. Lög um kosn
ingarrjett kvenna og atvinnu-
frelsi höfðu að vísu verið sam-
þykt, en það hafði farist fyrir
að ganga svo frá, að um jafn-
rjetti væri áð ræða í fram-
kvæmdinni, og um það tíma-
bil, sem liðið er síðan lög þessi
gengu í gildi hefir að mestu
verið í sama farinu um fram-
kvæmdaatriði í þessum málum.
í framkvæmdinni er það þann-
ig, að konur mega að vísu
stunda hvaða atvinnu, sem þær
óska, en í langflestum tilfellum
fá þær minni laun fyrir starf
sitt, heldur en greidd væru fyr
ir það, ef það væri unnið af
karlmanni. Nú er það viður-
kend skoðun, að hið eina sanna
sjálfstæði sje fjárhagslegt sjálf
stæði, svo það er greinilegt, að
í þjóðfjelagi, þar sem fjárhags-
leg rjettindi kvenna í sambandi
við atvinnumál eru fyrir borð
borin, þar er ekki fullkomið
kvenfrelsi, ekki jafnrjetti. Það
er staðreynd, sem ekki verður
móti mælt.
Konur þurfa sjálfar að vinna
að rjettindamálum sínum.
Aður en jeg fer nánar út í
aðalefni máls míns, verð jeg
að vekja athygli á því, að ekki
hefir verið nærri nóg gert af
konum sjálfum til þess að
vinna að rjettindamálum sín-
um. Að fáeinum konum und-
anteknum, sem sífelt hafa hald
ið þessum málum vakandi —
og þeim sjeu þakkir fyrir það
— hefir allur fjöldinn verið
gjörsamlega sinnulaus um þau,
og heyrt hefi jeg ungar, greind
ar stúlkur láta það í ljós, að
þeim þætti virðingu sinni ó-
samboðið að vinna að rjettinda
málum kvenna, eða láta nokk-
uð af sjer vita í sambandi við
rjetti sínum og þetta skilnings-
leysi er ávöxtur margra alda
gamalla fordóma um stöðu kon
unnar í þjóðfjelaginu, en tím-
arnir, sem við lifum á, gefa til-
efni til nýrrar og gagngerðrar
endurskoðunar í þessu efni, og
við vonum, að sá lúður, sem nú
gellur víða um heim í sam-
bandi við atvinnumál kvenna,
fói vakið fólk, einnig hjer, til
umhugsunar og skilnings á
þeim. Jeg er þess fullviss, að
það, sem fyrst og fremst gæti
komið öruggu skriði á rjett-
indamál kvenna væri það, ef
bylgja andúðar kæmi frá öíl-
um almenningi gegn því rang-
læti, sem konur eiga við að
búa, en ennþá skortir ákaflega
mikið á, að hún hafi skapast.
Jafnvel konur, sem búa við
daglega, augljósa rangsleitni í
starfi sínu, virðast ekki veita
því athygli, vegna þess, að þær
eru orðnar henni svo vanar.
Þó þær standi karlmönnum
fyllilega jafnfætis við starf,
láta þær sjer ekki til hugar
koma, að þeim beri sömu laun,
nje heldur sömu skilyrði til
þess að hækka í starfi.
Nú skal því ekki haldið
fram, að konur sjeu karlmönn-
um jafnvígar við alla vinnu.
Við fiskbreiðslu t. d. bera stúlk
ur yfirleitt ekki eins þungar
handbörur og karlmenn, en
■hvort þær bæta það upp með
því að vera handfljótari að
breiða, skal jeg ekki um segja.
Það er náttúrlega líklegt, að
þar sem karlmenn -eru að öll-
um.jafnaði þrekmeiri en kon-
ur, muni vinnuafköst þeirra
meiri í allri erfiðisvinnu, en
þó vantar náttúrlega þar, eins
og annars staðar, algerlega mat
á vinnu og vinnuafköstum, og
það er krafa, sem við hljótum
að gera að okkar, að fram fari
nákvæmt mat á hinum mismun
andi störfum, til þess að fá úr
því skorið, hvers~ virði sú vinna
er, sem kölluð er kvennavinna,
til samanburðar við vinnu karl-
manna, og gæti þá skeð, að það
kæmi í ljós, að það, sem kon-
una vantar af þreki, bæti hún
upp með hraða.
afkasta svipuðu vinnumagni.
Aðstaða þeirra er eins lík og
um tvær konur eða tvo karl-
menn væri að ræða — að einu
undanskildu: konan hefir þriðj
ungi og oft helmingi lægra
kaup en maðurinn, og hún veit
það, að hún hefir ekki sömu
möguleika og hann til þess að
fá betur launað starf innan
skrifstofunnar.
Starfið er minna virði ef það
er unnið af konu.
Hvergi kemur misrjettið í
launagreiðslum karla og
kvenna skýrar fram en við
skrifstofuvinnu. Þar kemur
ekki til greina beiting kraft-
anna, heldur hugans, og svo
hraði’ og nákvæmni. A skrif-
stofu sitja konur og karlar við
sama borð, vinna sömu vinnu,
þau. Víð vitum að sjálfsögðu, I hafa jafnlangan vinnutíma og
f
T
x
s
z
£
❖
❖
:
!
BÁRUHÚSID Á AKRANESI
er til sölu, ef um semst. Tilbóð sendist brjef-
lega til Guðmundar Egilssonar, Akranesi.

Skrifstofustörfum er þannig
háttað, að í aðalatriðum skift-
ast þau í vjelritunarstörf og
bókfærslustörf, auk þess auð-
vitað gjaldkerastörf og ýmis
konar yfirstjórn. Jeg get ekki
fullyrt um það, hvort af þess-
um fyrr nefndu störfum krefji
meiri vinnuhæfni, enda kann-
ske ekki óvilhöll í því máli. En
þó hygg jeg, að eins og nú hátt-
ar til á skrifstofum, með öll-
um þeim reiknivjelum, sem
gera vinnuna auðveldari og
ljettari, muni mega leggja
þetta mjög að jöfnu, því það,
sem \>ókhaldið gerir kröfu til
af nákvæmni, heimtar vjelrit-
unin aftur í leikni, auk þess
sem það er viðurkeht, að eng-
in vinna á skrifstofu sje eins
lýjandi og slítandi og áfram-
haldandi vjelritun. Nú vil jeg
taka það fram til skýringar,
að bæði þessu störf eru breyti-
leg og gefa hvort tveggju til-
efni til þess á stórum vinnu-
stöðum, að haga verkaskiftingu
þannig, að starfið verði tiltölu-
lega einfalt, en það, sem átt
er við er, að ef við hugsum okk
ur að starfinu sje skift í þrjá
flokka í vjelritun og jafnmarga
flokka í bókhaldi, þá bendir alt
til þess, að mjög þurfi svipaða
vinnuhæfni til þess að geta unn
ið í tilsvarandi flokki hvort
starfið sem er. Jeg get t. d.
hugsað mjer, að brjefritari, sem
jeg vildi telja í fyrsta flokki
vjelriíara og sem verður, auk
móðurmálsins, að kunna ensku,
dönsku, ef til vill þýsku (á
venjulegum tímum) og auk
þess vera góður hraðritari, a.
m. k. á íslensku, hljóti, að
vinnukostum, að standa .nærri
fyrsta flokks bókhaldara. Nú
hefir þessu, að svo miklu leyti,
sem hægt er að tala um nokkra
reglu, verið hagað svo, að bók-
haldið hefir einkum verið kall-
að karlmannavinna og þess-
vegna betur launað, en öll vjel-
ritunarstörf hafa verið talin
kvennavinna og því lágt laun-
uð — og þá kemur aftur að því,
sem minst var á áður, hve'
mikla nauðsyn ber til, að vinna
sje metin — og metin rjetti-
lega. En væri þetta vanmat á
vinnu eina ranglætið, þá v.æri
vel, eða a. m. k. einhver skyn-
semisvottur í því. Göngum út
frá því, að vjelritun og brjef-
ritun sje svo ómerkilegt starf,
að það megi ekki launa eins og
önnur skrifstofustörf, en þá
ætti karlmaður, sem legst svo
lágt að vera brjefritari á erlend
um málum, að hafa það sama
kaup og aðrir brjefritarar hafa.
Nei, þegar karlmaður vinnur
það starf er hann lagður að
jöfnu við fyrsta flokks bókhald
ara, en stúlkur, sem eru brjef-
itarar, verða að sætta sig við
að hafa helming eða í mesta
lagi 3/5 þeirra launa, sem karl
maðurinn hefir. Sama gildir
þar sem konur eru bókhaldar-
ar. Ekkert sýnis mæla því gegn,
að þær fái fyrir það sömu laun
og karlmenn, en ekki er það nú
samt svo. Þess eru dæmi á rík-
isskrifstofu, að kona hefir tekið
við bókhaldarastarfi af karl-
manni, en við það eru launin
bara færð niður. Það er því
ekki sama, hver innir þjónust-
una af hendi. Starfið er minna
virði, ef það er unið af konu.
Þetta sjá allir að er hið hróp-
legasta ranglæti. Eða er það
ekki gífurleg rangsleitni, að
þar sem stúlka er, sem veit skil
á öllum störfum skrifstofunn
ar og er sá eini af starfsmönn-
um skrifstofunnar, sem getur
tekið að sjer hvers manns verk
— og það er tíðara um stúlkur
en karlmenn — er hægt að
hugsa sjer meiri rangsleitni en
það, að hún skuli ekki eiga
nokkra möguleika á því, að
hækka í starfi innan skrifstof-
unnar og ekki einu sinni að
komast hærra í launum en hinn
lægst launaði af piltunum, ef
hún þá er ekki fyrir neðan
hann. Haldið þið ekki, að
marga stúlkuna svíði, þegar
hún. sakir þekkingar sinnar á
störfum skrifstofunnar fer að
setja liðljettinga — sem tæp-
lega kunna að skrifa nafnið sitt
inn í starf og eftir þrjá
mánuði eru þeir hinir sömu
orðnir talsvert hærri í laun-
um en hún, og eru þá með
tilsvarandi mikilmenskubrag
og jafnvel farnir að skipa
henni fyrir.
. Með örfáum undaritekning-
um hagar svo til í öllu skrif-
stofukerfi þe,ssa land, að kona
með stúdentsmentun og nokk-
urn viðbótarlærdóm í skrif-
stofustörfum og hraðritun, get-
ur ekki gert sjer vonir um að
verða eins há í kaupi og venju-
legur rukkari, eða einhver pilt-
ur, sem aldrei hefir lagt eyr-,
isvirði í mentun sína og aldrei
eytt mínútu af æfi sinni til þess
að afla sjer undirstöðuþekking
ar í eiriu eða neinu. Nú dettur
mjer ekki í hug að segja, að
mentun ein sje nægileg iil þess
að menn eigi að vera á háum
launum,. en það vitum við, , að
þegar tveir karlmenn eiga í
hhrt, er að öðru jöfnu sá álit-
inn hæfari, sem menlunina hef
ir, og hið sama á vitaskuld að
gilda þó kona sje annars veg
ar.
ílvar eru rökin?
Jeg veit, að jeg þarf ekki að
hafa um þetta fleiri orð við ykk
ur, sem hjer eruð staddar. Þið
hljótið að taka þessu sem móðg
un við kvenþjóðina -i heild og:
sem hýja sönnun þess, að litið
sje á okkur sem vanmetafje og
þið hljótið að mótmæla því, af
innsta grunni sálar ykkar, en
vegna þess að jeg hefi heyrt
þessu ranglæti mælt bót með
ýmsum hætti, langar mig íil að
mótmæla því, sem kallað er rök
semdir gegn þeirri kröfu okkar
að greiða beri konum sömu lai m
og karlmönnum fyrir sömu
vinnu.
Sú röksemdin, sem í fljótu
bragði virðist vera sanngjörn-
ust er það, að þar sem konur
sjeu líkamlega veikbygðari en
karlmenn, sje vinnuhæíni
þeirra sem heildar minni og
karlmannavinnan því ódýrari.
Því er þá til að svara, auk þess
sem áður hefir verið marg-
minnst á um mat á vinnu, að ef
kárlmaður á að fá hærra kaup
fyrir vinnu sína á skrifstofu en
kona, vegna þess að harin er
duglegri að moka möl á bíl, þá
ætti kvenstúdent, sem fer í
kaupavinnu, að fá geysihatt
kaup vegna menntunar sinnar.
Það er augljóst mál, að ek-ki
er hægt að taka einn þátt vinnu
hæfni út úr og láta hann
skyggja á alt annað, hvort sem
hann kemur að gagni eða ebki
Hin eina sanngjarna regla hiýt
ur því að vera sú, að greiöa
hverjum einstaklingi eftir beim
notum, sem eru að staríi því,
sem greitt er fyrir.
Önnur röksemdin er sú, að
það sje dýrara fyrir karlmenn
að lifa heldur en kvenfólk. —
Þeir, sem allt þurfa að kaupa,
vita nákvæmlega hvað þessi
röksemd er mikils virði. — Til
málamynda hefir mánaðarfæði
á matsölustöðum verið selt lítið
eitt ódýrara fyrir stúlkur en
karlmenn, en lausar máltfiöir
eru með sama verði hver sem
í hlut á. Verð farmiða, hvert
sem farið er, er hið sama* ln.n-
gangur á skemtrstaði hinn
sami. Þá er rúsínan eftir, að
það sje ódýrara fyrir stúlkur
en karlmenn að klæða sig og
þjóna sjer, af því að bær geti
saumað svo mikið sjálfar. Geta
karlmenn þá ekki þjóndð sjer?
Jú, en þeir bara hafa ekki Jagt
sig niður við það. En er nokk-
urt rjettlæti í því, að þegar J'ón
og Gunna vinn^vrð sarna borð, .
við sömu skilyrði, að svo sje
búið að Gunnu, að hún verði,
segar vinnu er lokið, að eyða
öllum sínum frístundum í á<5
spara kaupið sitt, en Jón geti
auðgað anda sinn við lestur
góðra bók eða gert sig hæfari
til aukins frama með mentun
og íþróttaiðkunum. Eru -efeki
með þessu lagoar gifurlegar
hömlur á frelsi konunnar i
þessu þjóðfjelagi? Er henni
ekki bundinn sá fjötur um iót,
sem gerir ^llt hennar sjálfstæði
lítils virði, þegar hún verður
sakir fjárhagslegs ósjálfsfæðis
að neita sjer um aukna mentun
og yfir höfuð allt, sem Jil
þroska horfir?
Þá er það þriðja röksemdin,
sem er í sjálfu sjer svo brosleg,
að jeg mundi ekki eyða otftnra
ao henni,.ef jeg vissi ekki að
hún hefir nýskeð komið fram í
stjórnskipaðri nefnd, sem hafði
með að gera kaup og kjör hjá
hinu opinbera. Þessi röksemd,
ef röksemd skyldi kalla,-er sú,
að konurnir vilji ekki giftast,
Frarah. á 6. síðu.