Morgunblaðið - 14.07.1944, Blaðsíða 6

6
MOftGCNBLAÐIÐ
Föstúdagur 14. júlí 1944
JlkrcgmiMatt
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar^ Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr.-7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Rígurinn og kriturinn
verða að hverfa
VIÐ ÍSLENDINGAR lifum á margan hátt mjög sjer-
stæðu þjóðlífi. íslendingar eru svo fámenn þjóð, að undr-
um sætir, þegar borið er saman við mannmergð hinna
stærri þjóða. Þeir hafa lifað við hina landfræðilegu ein-
angrun um aldaraðir, á eylandi sínu nyrst í Atlantshafi.
Hjer hafa mótast form og hættir í sambúð borgaranna
með öðru sniði en víðast hvar annarsstaðar.
Stjettagreining hjer á landi er fábreytt og stjettaskift-
iijgin orsakar minni mun á kjörum fólksins og líferni, en
víða hefir ðrðið með öðrum þjóðum.
Þannig er það um gjörvalt land, í flestum kauptún-
um og þorpum, að allir þekkja alla og alt' þorpið líkist
e. t. v. helst einni stórri fjölskyldu. Víðast eru aðallega
tvær atvinnugreinar, menn sækja lífsbjörgina jöfnum
höndum til sjós og lands. Ef til vill nokkur iðnaður í
smáum stíl.
í sveitunum eru lífskjörin svipuð. Menn búa að vísu
eins og gengur, sumir betur og aðrir ver. En hætt er við,
að svo muni halda áfram að vera, að einum farnist betur
en öðrum, hvað sem ytri aðstæðum líður, meðan menn-
irnir sjálfir eru hverjum öðrum ólíkir og einstakling-
arnir eru ekki allir steyptir í sama mót.
Inn í þetta líf fólksins fljettast embættismanna-þrenn-
ingin: sýslumaðurinn, læknirinn og presturinn og svo
verslunin, kaupmenn eða kaupfjelög.
í kaupstöðunum er myndin fjölbreyttari. Þar hefir
einkum útgerðin veitt orku til stærri átaka, iðnaðurinn
eflst og atvinnuþróunin orðið fjölbreyttari.
En þegar á alt er litið, bendir flest til þess, að hjer geti
lifað þjóð sátt við sig, án innbyrðis styrjaldar og hjaðn
ingavíga heiftarlegra átaka stjetta og annara hagsmuna-
hópa um skiftingu þjóðarteknanna og skipulag efnahags-
starfsemi þjóðarinnar í heild.
Samt er það svo, að sumir menn eru haldnir þeirri pest
að ala á rógnum og tortrygninni milli manna og stjetta.
Og enn er það, sem verra er, að heilir flokkar byggja til-
veru sína á því, að ófriður ríki í þjóðfjelaginu. Kommún-
istaflokkurinn hefir fram til þessa nærst á úlfúðinni í
þjóðfjelagsmálefnum. Þar sem um yfirlýstan byltingar-
flokk er að ræða, þarf síður að undra. Hitt er meiri
furða, þegar aðrir ganga jafnvel feti framar.
Á sama tíma, sem allur þorri manna óskar þess, að nú
sjeu rifuð segl sundurlyndisins í stjórnmálunum og lagt
höfuðkapp á það að skapa sem víðtækast samstarf í þjóð-
fjelaginu, virðist ritstjóri Tímans hafa aðeins eitt áhuga-
mál, er skyggir á alt annað: Það er að ala á sundrungu og
innbyrðis ríg í þjóðfjelaginu.
Blað eftir blað hníga skrif Tímans að sama marki, að
draga upp sem ófjelegasta þjóðfjelagsmynd. Annars veg-
ar eru með uppgerðar hryllingi málaðar ímyndanir af
hinu hræðilega stríðsgróðavaldi, er Sjálfstæðisflokkur-
inn breiði verndarvæng sinn yfir, m. a. með því að sporna
við því, að hinn mikli gróði sje skattlagður. Hins vegar
er svo talað rr^pð fjálgleik um örbyrgð hinna arðrændu
„vinnandi stjetta" o. s. frv.
Hverjum eru nú slík skrif til góðs? Sleppum því t. d.,
að skattar hjer sjeu þegar miklu hærri en í öðrum lönd-
um, sem jafnvel eiga líf sitt að verja í ófriði. — En hvers
vegna að saka Sjálfstæðisfl. fyrir að halda verndarvæng
yfir stríðsgróðanum, þegar flokkurinn á 20 þingmenn af
,52? Hvar eru hinir 32?
Okkur ríður á því að vera á’hverjum tíma vel á verð-
inum .um stöðugar umbætur og framþróun þjóðfjelags-
málanna. En heilbrigð sko’ðun og raunhæft mat kringum-
stæðnanna hverju sinni, er sú eina undirstaða, er til
velfarnaðar má leiða.
Hinn þröngi rígur og óheilbrigði kritur verður að
hverfa fyrir heiðríkju frjálslyndis, víðsýnis og rjettlætis
á sviði þjóðfjelagsmálanna.
— De Gaulle
Framh. af bls. fimm.
En heimsókn de Gaulle’s
hershöfðingja markaði ný
tímamót.
I fjögur ár var ríkisstjórn.
sem var í þjónustu fjandmann
anna, búin að reyna að láta
Frakka iifa gegn eðli þeirra
sjálfra, Adar opinberar til-
kynningar, allar áskoranirnar,
allar nauðungarráðstafanirnar
miðuðu að því, að fá Frakka
til þess, að gleyma landi sínu,
afneita því eða svíkja það.
Ileigulshátturinn var orðinn
að dygð. en föðurlandsástin
glæpur. Samviska þjóðarinnar
var rugluð, afvegaleidd og
fölsuð. ITún leitaði skjós í
hjörtunum, þögul með leynd,
því að benni var ógnað.
Koma de Gaulle’s til Nor-
mandie þýddi endalok þessa
leiks fyrir alla þá Frakka,
sem lifðu það að vera leystir
úr ánauð. Það var Frakkland,
sem hóf merki sitt að nýju.
I einni svipan var fjögra ára
lygum feykt burt. Sannleikur
föðurlandsins blasti við sjón-
um.
Og geysileg geðshræring
gagntók fólkið. Maðurinn. sém
hefir í fjögur ár unnið það
kraftaverk að vera ímynd
Frakklands, án þess að stíga
þar fæti á land, ljet það rísa
upp í augum allra með nær-
veru sinni. með hinni tákn-
rænu endurkomu sinni á
franska jörð. Lygaþrísundin,
sem Frakkar höfðu verið
innilokaðir, hrundi.
HeilbrigS stjórn.
EN LIJÁ MÖRGUM varð
vart óróleika. Normandie-bú-
inn gefur ekki geðshræring-
unum lengi færi á sjer. Hann
er tilbúinn að leita sjer upp-
lýsinga um raunhæf verkefni.
Jeg heyrði spurningar í kring
um mig: „Þið farið aftur og
skiljið okkur eftir“, var okkur
sagt. „Þið eruð aðeins í heim-
sókn. Hvernig verður líf okk-
ar? Hvað verður um samband
okkar við bandamenn? Hvað
eigum við að gera?“
Þá tilkynntum við, að fyrsta
verk okkar og tilgangur ferð-
ar okkar væri að koma á aft-
ur heilbrigðri stjórn eftir því,
sem mögulegt og nauðsynlegt
væri til þess. að endurreisaj
í nafni bráðabirgðastjórnar-
innar. vald og öryggi laga
lýðveldisins. Það birti yfir
andlitunum. ITinir gömlu,
borgarstjórar, sem kröfðust
öryggis og reglu í málflutn-
ingi og ungu mennirnir, sem
höfðu barist gegn Yichystjórn
inni, hrópuðu: „Já, það er
prýðilegt!“
Þeir voru sannfærðir um
það. að Frakkland hjeldi á-
fram að vera til, Hrifning
þeirra var ekkert augnabliks-
fyrirbrigði. 1 landinu var
ríkisstjórn. Nú skyldi þjóðin
vinna sameinuð, byggja upp og
lifa að nýju. Frakkland, hið
raunverulega, daglega Frakk-
land, átti að hefja nýtt líf.
Ilerrar mínir, þannig var
þessi ferð de Gaulle’s hers-
höfðingja, fjórum árum eftir
uppgjöfina, fjórum árum eftir
að ávarpið, sem við minnumst
í dag. var gefið út.
yjíluerji óhrijar:

ÚÁ
ct (j ieci ci
fíj'inu
^4*4
tlr næturlífinu.
ÞAÐ ER SKILJANLEGT mjög,
að mörgum verði ekki svefn-
samt þær fögru sumarnætur,
sem liðið hafa undanfarnar vik-
ur. Það er stundum erfitt að
slíta sig frá veðurblíðunni og
náttúrufegurðinni á kvöldin til
að fara í bólið. t
En menn, sem vinna á daginn,
þurfa á svefni að halda og það
ætti ekki að vera til of mikils
ætlast af mönnum, sem vaka um
nætur, að þeir gerðu vökurnar
að sínum einkamálum og láti þá
í íriði, sem vilja og þurfa að sofa.
Það mun þó yfirleitt ekki þurfa
að kvarta yfir því, að þeir menn,
sem vaka um nætur vegna veð-
urblíðu og dýrðar náttúrunnar,
geri fólki rúmrusk, en því miður
eru fleiri á ferli að nóttu til hjer
í bænum en fegurðarleitendur.
Dýrkendur Bakkusar, sem ekki
kunna sjer hóf, hafa löngum ver
ið leiðigjarnir hjer sem annars-
staðar og kann jeg að segja frá
einu slíku dæmi, sem skeði í
einu íbúðarhverfi bæjarins í fyrri
nótt.
•
Ógurleg öskur.
FÓLK í þessu íbúðarhverfi,
sem ekki er alllangt frá miðri
borginni, vaknaði við það um
3-leytið um nóttina, að ógurleg
öskur heyrðust, sem bergmáluðu
langar leiðir. Þessi öskur munu
hafa verið til þess að „gefa tón-
inn“, því rjett á eftir hófu ösk-
uraparnir upp raust í söng. Þeir
sungu útlend dægurlög og munu
margir þarna í nágrenninu hafa
haldið í svefnrofunum, að er-
lendir hermenn stæðu fyrir ó-
hljóðunum, en brátt kom í ljós,
svo ekki var um að villast, að
íslendingar voru þarna að
verki.
Það sem vakti einna mesta at-
hygli til að byrja með var, að
það var eins og ekki væri hægt
að sjá, hvaðan hljóðin kæmu,
því gatan virtist vera alveg auð.
En alt í einu kvað við hvellur
mikill. Flösku hafði verið kast-
að í steinvegg og beindist þá-at-
hygli þeirra, er voru komnir á
stjá vegna óhljóðanna, þangað.
Þarna lágu á gatnamótum tveir
unglingar, varla meira en um
tvítugt. Þeir voru svo útúrdrukn
ir, að þeir gátu ekki staðið upp,
heldur ultu um í hvert sinn, er
þeir reyndu að standa á fætur.
En raddböndin virtust vera í
lagi og fleiri og fleiri svefnþrung
in andlit birtust í gluggum næstu
húsa.
Þessi óskemtilega sýning stóð
yfir víst í hálfa klukkustund.
Nokkrir menn fóru þarna um
götuna, en tóku langan krók á
leið sína til þess að komast fram
hjá ófögnuðinum. Ekki sást neirin
lögregluþjónninn og ekki veit
jeg, hvort nokkur hringdi á lög-
regluna. Sumir hafa vafalaust
haldið, að ekki þyrfti síma til að
vekja athygli lögreglumanna,
því óhljóðin hlytu að heyrast í
næturkyrðinni til stöðva lög-
reglunnar.
•
Hvar er lögreglan?
HVAR ER lögreglan? spyr
fólkið, sem ekki hefir frið í sín-
um eigin húsum um hánótt fyrir
friðarspillum, eins og hjer voru
á ferð. Og það er ekki nema
eðlilegt, að menn spyrji.
Einu sinni í vetur varpaði jeg
fram þessari sömu spurningu
hjer í dálkunum. Það fengust
greið svör við henni hjá Tög-
reglustjóranum. Hann sagði blátt
áfram: Lög’-pglan er of fáliðuð,
Birti jeg ianga greinargerð um
það frá lögreglustjóra og sje
ekki ástæðu til að endurtaka þær
skýringar.
Og ef lögreglan var of fáliðuð
í vetur, er sennilegt, að hún sje
það ennþá og ekki síst á þess-
um tíma árs, er gera má ráð fyr-
ir, að nokkur hluti lögregluliðs-
ins sje í sumarfríum.
©
Eru Akureyringar
þrifnari en Reyk-
víkingar?
FERÐALANGUR, sem nýlega
er kominn úr ferðalagi norður
í land og segist hafa dvalið viku
tíma á Akureyri, skrifar mjer
m. a.:
„Leið mín lá víðsvegar um bæ-
inn, einkum þó um aðalgöturn-.
ar. Jeg hafði auga með mjer alls
staðar, en hvergi sá jeg brjefa-
rusl alla þessa daga, sem jeg
dvaldi þar nyrðra. Sennilega er
Akureyri þó ekki alveg laus við
sóðaskap, en svona kom þetta
þó mjer fyrir sjónir og víða sá
jeg lofsverða snyrtimensku í
I umgengni utanhúss, þar sem
vanhirða gat þó verið afsakan-
íeg“.
Er þetta ekki íhugunarefni fyr
( ir okkur Reykvíkinga? Nú ferð-
ast margir Reykvíkingar norð-
ur. Þeir ættu að gefa því gaum,
hvort það sje á rökum ryist, að
Reykvíkingar sjeu sóðalegri í
umgengni í bæ sínum, en frænd
ur okkar á Akureyri. Þegar þeir
koma heim geta þeir svo sagt
vinum og kunningjum frá
reynslu sinni í þessum efnum.
©
Ný og betri sam-
göngutæki.
„GAMAN þótti mjer og vænt
um að sjá skrif yðar um „ný og
betri samgöngutæki“, skrifar
sami ferðalangur. „Oft hefi jeg
látið orð falla við samferðamenn
mína, sjerstaklega á leið austur
yfir Hellisheiði, að jeg harmaði
það, að ekki skyldi koma járn-
braut þá leið. Menn hafa þá orð
ið hissa og sennilega haldið, að
jeg væri einhver íhaldssamur
aulabárður, og þeir hafa fullyrt,
að járnbrautir kæmu aldrei hjer
á landi. Én vonandi eiga þær
eftir að koma, hinar rjettu járn-
b’rautir, sem þjer minnist á í
Morgunblaðinu 11. þ. m. Stóru
sjerlevfisbifreiðarnar eru þreyt-
ar.di larartæki, sjerstaklega ef
um langar leiðir er að ræða.
Þröngt er í sætum og farþegar
eru eins og fjötraðir menn. Þá
Kýí jeg heldur járnbrautirnar.
Það er gullvægur sannleikur.
Við eigum að nota rafmagnið,
hvar sem því verður við komið.
Það er ein hin stærsta auðlind
þessa lands. Við þurfum að fá
rafknúðar sporbrautir á fjölför i
ustu leiðunum, þar sem því verð
ur v:ð komið“.
Bretar missa kafbát.
London í gærkveldi: — Flota-
málaráðuneytið tilkynti í kvöld
að kafbáturinn Sickle hefði ver
ið svo lengi í leiðangri, að álíta
yrði, að hann hefði farist. Kaf-
bátur þessi var allstór og hafði
áhöfn hans drýgt ýms afreks-
verk. — Þanníg var 'hún rjett
búin að sprengja í loft upp hinn
fræga spilabanka í Monte
Carlo, er tundurskeyti frá kaf
bátnum kom upp á ströndina
rjett fyrir framan bankann og
sprakk þar, í stað þess að hitta
skiD á höfninni.