Morgunblaðið - 21.07.1944, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÖ
ÍSLENSKUR IÐNAÐUR
MEÐ ÞESSU íIETTI birt-
ist grein í Morgunblaðinu 30.
júní s.l. eftir Magna Guð-
mundsson, heildsala. Þótt hún
sje í sjálfu sjer veigalítil, mun
vera rjett að athuga dálítið
helstu rangfærslurnar, því
_skeð getur að fleiri hafi sömu
skoðun og höfundur.
Frásögnin um h.f. Sindra á
Akureyri er góðra gjalda verð
ef hún bersýnilega væri ekki
fram sett til þess, að styðja
áhugamál höfundar: að iðn-
fyrirtækin sem framleiða úr
erlendum hráefnum, eigi eng-
an rjett á sjer hjer á landi.
Jeg þekki h.f. Sindra á Ak-
ureyri nokkuð vel, og þétti
vænt um að segja frá þessari
starfsemi í TímaritL iðnaðar-
manna fyrir ári síðan. Von-
andi verður þrekvirki Akur-
eyringa metið að verðleikum.
En jeg held að vel mætti
sækja hráefni þessa fyrir-
tækis, skeljasandinn, til ann-
ara landa væri hann ekki fá-
anlegur hjer. Og óvíst að hann
yrði, á venjulegum tímum,
nokkuð dýrari þaðan en frá
Vestfjörðum. Vegalengd flutn-
ings með skipum, hefir ekki
ætíð úrslita áhrif. Oft er að-
staða til framskipunar slíkra
hráefna þýðingarmeiri. Og
varla mun Magni Guðmupds-
son geta fært rök fyi-ir því,
að skynsamlegra væri að
leggja kalk- og kolsýruvinnsl-
una á Akureyri niður ef
skeljasandinn þrýtur hjer
við land, en að fly.tja hann
frá t. d. ströndum Noregs,
Skotlands eða Grænlands til
Akureyrar, og halda rekstrin-
um áfram. Það er gott og
blessað fyrir h.f Sindra að
eiga aðgang að óþrjótandi
birgðum skeljasands á Vest-
fjörðum, en það er ekkert
aðalatriði. Jafnvel þetta ein-
stæða dæmi, sem heildsalinn
vill nota svo kröftuglega, til
stuðnings sókn sinni á hend-
ur innlendum iðnaði, sem
notar erlend hráefni og efni-
vörur, er alveg veigalaust.
En svo koma rangfærslurn-
ar um innlenda iðnaðinn. Sá
kafli greinarinnar byrjar á
þessari setningu: „íslenskur
iðnaður er ungur, en ekki að
sama skapi vel bygður eða
skipulagður". Áframhaldið er
eftir þessu. Hver getur ætlast
til, að þetta tvennt sje í rjettu
hlutfalli? Flestir mundu telja
eðlilegt að það væri öfugt
hvað við annað. Það má t.d.
varla sakast um það, þótt
heildverslun sje ekki sjerlega
fullkomin fyrsta árið, en ætl-
ast mætti til bættrar af-
greiðslu og meiri skipulagrf-
ingar, með hverju ári sem
hún starfaði.
Langflest iðnfyrirtæki hjer
eru skipulega grundvölluð.
Og sem heild mun iðnaður-
inn ekki vera óskipulegri en
t. d. verslunin.
Því miður er næsta setn-
ing Magna einnig mjög röner.
Það hefir ekki verið „haldið
uppi kerfisbundnum áróðri
f.yrir allri innl. framleiðslu"
undanfarandi ár. Einstaka
innl. framleiðsla kann að hafa
notið góðs af áróðri, en lang-
flest iðnfyrirtæki hafa mætt
miklum andróðri, og það eftir
,að þau hafa verið búin að
vinna þjóðinni stórmikið gagn
með margra ára starfsemi.
Að tollalöggjöfin sje sjer-
lega hlynnt iðnaðinum, er
einnig rangt. Þótt hún hafi
nokkuð verið lagfærð undan-
farið, er ennþá sum efnivara
hátt tolluð þótt fullunna var-
an sje lítið eða ekki tolluð.
Flestur iðnaðarvarningur hefir
óverulega tollavernd en ein-
staka verulega. Það mun senni
lega blæða heildsalanum í aug
um, að aðal innflutningsvara
hans: færi, línur og öngul-
taumar, er tollað með 2 %
verðtolli og 2 au. þyngdar-
tolli á kg. En með engri sann-
girni er hægt að segja að
þettp sje nokkur veruleg toll-
vernd fyrir veiðarfæraiðnað-
inn.
fyrir hundruð þúsunda krón-
ur og selja hvert þeirra á allt
að 10 þúsund krónur á sama
tíma, sem ekki fæst gjaldeyr-
ir til þess- að kaapa bráðnauð
synlegt byggingarefni fyrir
svo barnafjölskyldur fái húsa-
skjól.
Greinarhöf. finnst auðsætt
að gjaldeyrissparnaður nemi
aðeins vinnunni við að full-
gera vörurnar, „en Rún er
tíðum erlendis lítill hluti af
verði hennar“, upplýsir hann
hátíðlega, ITann ætti svo sem
að vita hvernig framleiðslu-
kostnaður erlends varnings
skiftist. En þetta er hrein
blekking.:- Efnisvörukostnaður
langflestra áðurnefndra inð-
fyrirtækja, sem þó selja vöru
sína hjer í samkeppni við er-
lenda, er á milli 1/5 og Vs
af söluverðinu og ekki getur
sá liður verið hærri erlendis.
En örlagaríkast í þessum Hitt má vera, að bein vinniv-
„kerfisbundna áróðri“ telur j laun í verksmiðjum erlendis
heildsalinn þó stjórnarstefnir sem hjer, sjeu t. d. undir Vs
1 síðustu ára í gjaldeyrismálum.1 söluverðs. En þriðji hluti sölu
1 f skjóli innflutningshafta hafi verðsins er einnig innlend
risið upp „ógrynni nýrra iðn-
j fyrirtækja“, sem hafa þann
sameiginlega galla, að vinna
| úr erlendum hráefnum! Það
, má vera, að sum íslensk iðn-
. fyrirtæki standist ekki sam-
j keppni við bestu erlenda fram
' léiðslu að öllu leyti. En er
hr. Magni Guðmundsson al-
1 gerlega dómbær um það? Jeg
vil hinsvegar spyrja aðra dóm
bæra menn um það, hvernig
okkur mundi hafa vegnað síð
! ustu stríðsár, hefðum við ekki
átt í landinu: hampiðju, veiða
færagerð, dósaverksmiðju,
| netagerðir, sjóklæðagerð, raf-
tækjaverksmiðju, ofnasmiðjur.
I kexverksmið jur, saumastofur,
[ sápuverksmiðjur, skógerðir,
vinnufatagerðir, blikksmiðjur,
| bókbandsstofur, húsgagna-
vinnustofur, vjelsmiðjur, skipa
smíðastöðvar og bílasmiðjur.
Eða vill Magni halda því fram
í alvöru, að rjett sje að leggja
t. d. stáltunnugerðina í Rvík
niður og flytja allar tunnur
I undir lýsið okkar tilbúnar frá
útlöndum ?
Allir sanngjarnir fslending-
ar
ofangreind fyrirtæki hafa ver-
ið ómetanleg fyrir þjóðarbú-
skapinn undanfarin ár, og það
mun engum hygnum manni
og þjóðhollum detta í hug að
leggja nokkurt þeirra niður,
þótt erlend samkeppni kreppi
að.
Magni telur „ógrynni nýrra
iðnfyrirtækja“ hafa risið upp
fyrir harðýðgi innflutnings-
haftanna. En hvernig stendur
þá á öllum þeim aragrúa heild
verslana, er settar hafa verið
á laggirnar í Rvík síðustu ár-
in, ef höftin eru svona geysi-
legf Og hvernig er starfsemi
allra þessara heildsala háttaðf
Magni telur alveg fráleitt
að láta „fullunnar vörur víkja
fyrir óunnum vörum“ í inn-
flutingi, en vill þó álíta rjett,
að „stöðva innflutning á ó-
þörfum varningi" á erfiðleika
tímum. Mikið var! En hvað
telur hann óþarfa varningf
Er t. d. þörf á því, að flvtja
til landsins persnesk gólfteppi
starfsemi í márgskonar mynd-
um: véxtir, húsaleiga, viðhald
vjela, stjórn, sími, flutningar,
Irvggingar og opinber gjöld.
— Magni talar urn að iðn-
aðurinn sje baggi á útflutn-
ingsframleiðslunni og tor-
veldi jafnvel „á öllum tímum“
samkeppni heimsmarkaðinum.
Þungar eru sakirnar, ef sann.
ar reyndust. Að mínu áliti er
þesru alyeg öfugt farið. Til
þess að geta keppt með fisk-
afurðir okkar, þarf útvegur-
inn að njóta sem best stuðn-
ings innlends iðnaðar. Skipin
þarf að smíða traust og vönd
uð, veiöarfærin að gera eftir
eigin reynslu og umbúðir
fiskjarins verða ætíð að vera
við hendina.
„Það liggur í augum rippi
að fiskveiðar og fiskiðnaður
hefir öll hin bestu skilyrði
hjer, ög þangað ber okkur að
beina kröftunum“, segir heild
salinn að lokum. Þessu mun
enginn mótmæla. En því í
ósköpunum gera þá ekki ungu
heildsalarnir í Rvík þetta frek
ar en að setja upp heildversl-
munu viðurkenna, að öll an'! ' tugatali, sem verða að
stríða við þessi geigvænlegu
innflutningshöft og verslunar-
fjötra!?
Sveinbjöm Jónsson,
byggingam.
jniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiimmniuiiiiiiiiiiiiiiiQi
JÖRGENS
1 snyrtivörurnar |
5 nýkomnar
Crem — Púður
Hand-lotion
SÁPUHÚSIÐ
3 Austurstræti 17.
miiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiii
Aogun jeg hvíll
með gleraugum
frá
Týíi ll.f.
Föstudagur 21. júlí 1944.
Er styrjöld óumflýjanleg?
Fyrir rúmum þremur árum
skrifaði jeg grein í Morgunblað
ið um ósamræmið og glundroð-
ann sem ríkjandi væri í launa-
greiðslum opinberra stofnana,
og starfskjörum yfirleitt. Þó var
aðallega ein stofnun, tollgæsla
ríkisins, sem tekin var til at-
hugunar í nefndri grein. Þar
var jeg kunnugastur, enda ó-
víða meiri þörf til úrbóta en
einmitt þar. Síðan hefir nokkur
lagfæring fengist við þessa
stofnun, þó mikið vanti á að
vel sje, nje í samræmi við aðr-
ar hliðstæðar stofnanir, og má
í því sambandi benda á lög-
reglumenn, sem hafa 20%
hærri laun en tollmenn og yf-
irvinnutaxta fagmanna við
aukastörf, en þá hafa tollmenn
yfirvipnukaup verkamanna
bæjarins.
Tilgangur minn með þessum
línum er nú ekki sá, að reka
áróður fyrir bættum kjörum
tollmanna sjerstaklega, þó þess
sje full þörf, heldur sem hug-
vekja í sambandi við það;ó-
fremdarástand sem hefir ríkt
og ríkir alment í launagreiðsl-
um og kjörum starfsmanna rik-
is og bæja.
Á síðástliðnu ári höfðu opin-
berir starfsmenn nokkra ástæðu
til að ætla að úr raknaði, því
núverandi fjármálaráðherra
mun hafa lofað að leggja frum-
varp til nýrra launalaga fyrir
Alþingi, enda gekst ríkisstjórn-
in fyrir' því að slíkt frumvarp
ýrði sámið. En hvernig sem á
því sténdur, liggur frumvarpið
hjá ríkisstjórninni „í salti‘„ A1
þingi hefir ekki fengið að sjá
það. Sú saga gengur, að hnefi
Jónasar frá Hriflu á fundar-
borði fjárveitinganefndar s. 1.
vetur, hafði orðið fjármálaráð-
herranum sá voða skelfir að
hann hafi talið þann kost vænst
an að flýja sem fætur toguðu
frá þyí loforði sínu, að koma
launagreiðslum ríkisins í það
horf. sem sæmandi getur talist
menningarþjóð. — En þó Björn
Ólafsson glúpni fyrir hnefa
ranglætisins, þá getúr hann og
aðrir valdamenn verið vissir um
það, að ekki verður látið staðar
numið sóknin heldur áfram bar
til fullur sigur vinst.
Vjer Islendingar höfum fyrir
mánuði síðan náð takmarki sem
stefnt hefir verið að, en kostað
margra alda baráttu, vjer höf-
um öðlast stjórnarfarslegt frelsi
og stofnað lýðveldi á Íslandi;
en þá tekur við annar vandi,
sem ekki er minni, og það er
að gæta fengins fjár. Þjóð sem
hefir átt við ranglæti að stríða
í sjö hundruð ár. hlýtur að setja
rjettlætið í öndvegi þegar hún
er loks sjálfráð, því það var
hennar vopn, hennar sigur. •—
Hendi hana sú ógæfa að gleyma
því, er ekkert annað vísara en
atburðir ársins 1262 endurtaki
sig. Mikill vandi hvílir því á
herðum þeirra, sem byggja upp
stjórnarskrá hins íslenska lýð-
veldis, þar má enginn gleym-
ast, hvar í þjóðfjelaginu sem
hann stendur.
Opinberir starfsmenn vonast
fastlega eftir að þeim verði
trygð sömu rjettindi og öðrum
verkamönnum, ásamt full-
komnu öryggi og samræmdum
starfskjörum. Sá háttur verður
að hverfa, sem er víða þektur
að vissum mönnum í þessari eða
annari stofnun er vilnað í (rjett
ur biti), stundum á kostnað fje-
laga þeirra og undantekningar-
lítið í þeim tilgangi að lama fje
lagshyggju þeirra, sem hlut
eiga að máli. Það er ekki aðal-
atriði, að laun sjeu þetta og
þetta há, heldur hitt, að sem
fylst samræmi sje ríkjandi. Þeg
ar svo er komið, mun ekki
standa á launþegum að færa sín
ar fórnir ef ættjörðin þarfnast
þess.
En það er þýðingarlaust og
engum ráðherra sæmandi að
kalla á þegnskap nokkurs hluta
þjóðarinnar en veita öðruúi
undanþágu frá öllu slíku. Og
það er rányrkja af verstu teg-
und að svíkja starfandi mann
um þann hlut sem honum ber,
þess vegna hlýtur alt gróandi í
þjóðlífinu að fylgja okkur starfs
mönnum ríkis og bæja í barátt-
unni fyrir rjettlátum launalög-
um. Sú barátta ætti ekki að
þurfa að vera löng, en því
lengri sem hún verður, því harð
skeyttari mun hún verða, með
vaxandi tjóni fyrir alla aðila,
en þó mest fyrir þær stofnan-
ir, sem gegn rjettlætinu slanda,
því þær eru fyrirfram dæmdar
til þess að bíða ósigur.
Það er því fullkomin þjóðar-
nauðsyn að á næstu fundum
Alþingis verði þessi mál tekin
til rækilegrar athugunar og
leyst með þeim myndarbrag,
sem sæmandi er sönnu lýðveldi.
Karl Halldórsson.
iiiitiiiiiiiiiiiiimniiiiiiuiiuiMiuiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiitiii
1 Woodbury (
S snyrtivörurnar marg eftir- 3
1 spurðu, komnar aftur: g
3 crem, púður, handlotion, 3
3 shampoo, tanncrem, rak- g
crem, talcum, sápa.
S SÁPUHÚSIÐ I
Austurstræti 17.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiimii
BÓNAÐIR OG
SMURÐIR BÍLAR
H.f. STILLIR- Laueraveer
168. — Sími 5347.
ITrjcsmiði oy verkamenn I
vantar oss nú þegar |
Byggingafjelagið Brú hl |
Hverfisgötu 117. Sími 3807. |