Morgunblaðið - 21.07.1944, Blaðsíða 6

6
MOEGUNBLAÐI0
Föstudag’ur 21. júlí 1944.
ircgtsttfrlftMfr
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
I lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Við þuríum að verjast
samdrættinum ?
EINS OG ENDRANÆR hefir nýútkomin ársskýrsla
Landsbanakns að geyma margskonar fróðleik og yfirlit
um þróun atvinnu- og fjármálastarfseminnar á síðasta ári.
Upphaf þeirrar skýrslu gefur ótvíræða bendingu. Þar
segir: „Viðskiftaþróun áranna 1940 til 1942 var mörkuð
útþenslu, sem fór vaxandi eftir því sem leið á tímabilið.
Orsakirnar voru aðallega þrjár. í fyrsta lagi setuliðsvinn-
an og aðrar aðgerðir setuliðsins, sem höfðu efnahagslega
þýðingu. í öðru lagi hækkandi verð á útflutningsafurðun-
um, og í þriðja lagi aukning verklegra fyrirtækja tvö síð-
ustu árin. Á árinu sem leið urðu umskifti að því er þessi
þrjú atriði snertir. Áhrifa frá setuliðinu gætti minna
en áður, verð útflutningsafurðanna hækkaði ekki frá því,
sem var árið áður, og byggingarstarfsemi og önnur ný-
festing fjár dróst saman. Afleiðingin var sú, að í stað
útþenslu kom stöðnun í atvinnu og viðskifti, en um sam-
drátt í viðskiftalífinu í heild var ekki að ræða frá því,
sem orðið var á árinu 1942”. «
Útþenslunni er sem sje lokið á öllum þeim þrem svið-
um, sem að^llega var um að ræða! Gjörbreyting varð á
setuliðsvinnunni. Fyrsta mánuðinn síðastliðið ár voru
1240 verkamenn í þjónustu setuliðsins og hjá verktökum
þess. í febrúar lækkaði talan niður í 880 og hjelst svipuð
því það sem eftir var ársins. Árið 1942 hafði tala verka-
manna í setuliðsvinnu verið hæst um 3000 manns og
aldrei farið niður úr 1500 manns. Útflutningsafurðirnar
hættu að hækka í verði og nýbyggingar eða* nýfesting fjár
í landinu dregst saman.
Nú er tóm til þess að staldra við, þegar útþenslan, sem
áður var í efnahagslífi þjóðarinnar, er orðin að stöðnun,
og sjá fótum sínum forráð áður en samdrátturinn heldur
innreið sína.
Augljós er, að við verðum að reikna með því að setu-
liðsvinnan hverfi með öllu og verð útflutningsafurðanna
falli. Hvernig er þá hægt að verjast samdrættinum, eða
hvernig er þá hægt að verjast hruni með því verðlagi,
sem nú er í landinu, gífurlegum framleiðslu- og fram-
f ærslukostnaði ?
Að einu er þá hægt að hverfa! Það er áframhaldandi
aukningu verklegra fyrirtækja í landinu!
Þetta bjargráð verður hins vegar ekki framkvæmanlegt
nema með því að takast megi að auka framleiðslustarf-
semina í landinu, en skilyrði þess er aukning framleiðslu-
tækjanna og umbætur þeirra, er fyrir eru, ásamt mink-
andi tilkostnaði við framleiðsluna.
Eru líkur til þess, að þetta megi takast? Eru líkur til
þpss, að okkur takist að endurnýja og stórum efla skipa-
flotann, bæði veiði- og flutningaskipa? Erú líkur til þess,
að okkur takist að afla landbúnaðinum stórvirkra, nýtísku
vinslutækja og tileinka þessari atvinnugrein um leið nýj-
ar vinnuaðferðir og breytt skilyrði, er gjörbreyti rekstr-
inum? Er líklegt að okkur takist í stórum stíl að útvega
iðnaðinum nægjanlega raforku og fjármagn, er tryggi
stórfeldan og fjölþættan innlendan iðnað á arðbærum
grundvelli?
Til alls þessa þarf stórkostlega mikið fje. Það er fyrir
hendi. Þá þarf að tryggja peningagildið og koma í veg
fyrir þá ráðleysu, að mögru kýrnar kokgleypi þær feitu
umsvifalaust, þ. e. að sjóðir veltuáranna renni út í sand-
inn við það að borga taprekstur atvinnuveganna strax og
hallar undan.
Ef ekki verður sjeð fyrir þessari nauðsyn á Alþingi því,,
er saman kemur í haust, þá mun enn gilda sem áður, að
of seint er að iðrast eftir dauðann.
Síðast er Alþingi kom saman, vann það eitt sögulegasta
verk þjóðarinnar -— að endurreisa lýðveldið að Lögbergi.
Nú þarfnast nýgræðingurinn skjóls. Hið unga lýðveldi
þarfnast aðhlynningar traustra handa, samstyltra átaka
allra.
I Morgunblaðinu
fyrir 25 árum
BIFREIÐAR voru þá ekki í
hvers manns e4gu.
12. júlí.
„Vestm.eyjum í gær: — Það
þykir tíðindum sæta, að hingað
er komin vöruflutningabifreið.
Eigandi hennar er Eyþór Þórar-
insson og er þegar tekið að nota
hana. Búist er við að fleiri muni
koma síðar“.
*
KVIKMYNDAFJELAG átti þá
að stofna hjer í bænum.
15. júlí.
„Fundur var haldinn í gær-
kvöldi til undirbúnings vænt-
aniegu innlendu kvikmyndafje-
lagi. Var kosin nefnd til þess að
íhuga málið og undirbúa fjelags-
stofnun og voru þessir kosnir í
hana: Matthías Þórðarson forn-
minjavörður, Jakob Möller rit-
stjóri, Jens B. Waage bankabók-
ari, Gunnar Sigurðsson yfirdóms
lögmaður, Bjarni Jónsson for-
stjóri, Morten Ottesen og Jónas
Jónasson“.
★
ÞÁ HÖFÐU sumir hug á því
að skilja Vestfirði frá megin-
landinu með skipaskurði. Um
það segir í grein:
17. júlí.
„Oft hefir mjer dottið í hug,
hverjar orsakir muni liggja til
þess, að enn hefir því ekki ver-
ið hreyft að grafa skipgengan
skurð í gegnum hið örmjóa land,
sem bindur Vestfirði við aðal-
iandið. Skyldi það þó vera þýð-
ingarlaust atriði í framsóknar-
baráttu íslands? Liggur ekki í
hlutarins eðli, að slíkt myndi
hafa feikna áhrif á aðdrætti
Norðurlands? Jeg býst við, að
engum dyljist, að svo myridi það
vera“.
★
ÞINGMENNIRNIR eru ekki
altaf sem mælskastir.
24. júlí.
„í gær var staddur á áheyr-
endapöllunum maður, sem er að
temja sjer hraðritun. Er hjer
prentaður orðrjettur einn kafli
úr handriti hans og er það sýn-
ishorn af framsöguræðu: „Nefnd
:n sá ekki annað en að — að —
að hún gæti ekki betur sjeð en
— og — að — að — að hún gséti
ekki betur sjeð en að — að —
að taka mætti þetta ákvæði burt
úr frumvarpinu — eða nema það
burt“.
★
í HUGLEIÐINGUM um styrj-
öldina, sem nú vár til lykta leidd,
segir m. a. á þessa leið:
26. júlí.
„Rómverjar ætluðu sjer eitt
sinn að leggja undir sig heim-
inn. Þeir gliðnuðu sundur í smá-
ríki. Frakkland var um eitt skeið
á líkri leið. En foringinn endaði
æfi sína á St. Helena og faldur-
inn, sem hann hóf, hneig aftur.
Nú ætluðu Þjóðverjar að freista
hins sama. Markið var að setja
þýsku krónuna á gervallan heim
inn. Þeir hófust handa með
trölls og jötuns umbrotum. En
árangurslaust. Tilraunin mis-
hepnaðist. Þýski örninn var
brendur á báðum vængjum og
hefir nú fallið til jarðar óvígur
í bráð ....
Á skyrtunni.
ÞAÐ VAR hjerna einn góð-
viðrisdaginn í Reykjavík, að ung
ur og laglegur piltur gekk eftir
Austurstræti. Fólkið á götunni
glápti á piltinn eins og naut á
nývirki. En ástæðan til þess, að
pilturinn vakti á sjer athygli,
hefir sennilega verið sú, að hann
var jakkalaus. Jeg heyrði tvær
ungar stúlkur flissa, og er jeg leit
á þær sá jeg, að þær voru kápu-
lausar í fallegum, þunnum sum-
arkjólum. „Sá er fínn, þessi“,
sagði löðursveittur náungi, kapp
klæddur í sólskininu.
En svona er það. Það vekur at
hygli og jafnvel hæðni, ef menn
klæða sig eftir veðrinu. Piltur-
inn, sem hafði farið úr jakkan-
um sínum til þess að honum liði
betur í hitanum, gerði ekki ann-
dö en það, sem flestir karlmenn-
irnir, sem á götunni gengu,
hefðu viljað gera líka — ef þeir
hefðu þorað.
Skömmu seinna sá jeg annan
pilt á götunni. Hann hafði líka
farið úr treyjunni sinni, en hann
taldi það víst vissara að hafa
hann með, því hann bar hana
undir hendinni.
Mjer finst það alveg sjálfsagt,
að karlmenn leyfi sjer, þegar
heitt er, að ganga á skyrtunni
um götur bæjarins, eins og þeir
gera á skrifstofunni, á vinnu-
staðnum eða í heimahúsum, þeg
ar heitt er. Menn þreytast á að
hneykslast á þessu, ef nógu marg
ir taka það upp. Það eru hvort
eð er ekki svo margir dagar á
árinu, sem karlmenn hjer á landi
geta leyft sjer að vera ljettklædd
ir, að þeim sje það of gott, þegar
svo vel viðrar, að það sje hægt.
•
Vanhirtir matjurta-
garðar.
REYKVÍKINGAR eru kartöflu
lausir um þessar mundir, og
verða, eins og stundum áður, að
eiga undir þjóð, sem á í ófriði,
með það að fá kartöflur. Það
grænmeti, sem fæst er rándýrt.
Það er því von að mönnum
blöskri að sjá, hve margir mat-
jurtágarðar í og við bæinn eru
í mikilli óhirðu. „Ungur garðeig-
andi“ skrifar mjer um þetta langt
brjef. Kemur þar margt'fram,
sem garðeigendur hafa gagn af
að lesa, og birti jeg því brjefið
í heild, en það er á þessa leið:
„Undanfarið hafa fjölmargir
garðeigendur átt erindi í garða
sína til arfahreinsunaý, vökvun-
ar á kálplöntum o. s. frv., en þeir
eru þó einnig allmargir, sem van
rækja þessi sjálfsögðu verk, láta
alt fara í kaf og reyna síðan að
fara að bjarga þeim ræfilsgrös-
um, sem upp koma, með marg-
faldri fyrirhöfn og nærfelt engri
von um uppskeru".
„Áhugi — deyfð“.
„ÞESSI SORGARSAGA end-
urtekur sig árlega, menn fyllast
af fjöri og áhuga þegar vora tek-
ur, kaupa sjer útsæði, hrúga að-
keyptum áburði í garðana, sum-
ir eru nú reyndar svo bjartsýn-
ir, að þeir setja í garðana ár eft-
ir ár, án þess að láta nokkurn
verulegan áburð og furða sig svo
á því, að uppskeran skuli varla
vera boðlegur „hænsnamatur",
hvað þá meir. Þegar búið er að
koma úfsæðinu í jörðina, sem
afar oft er illa plægð og óherf-
uð, varpa menn öndinni Ijettara
og líta ekki í garðinn fyr en um
þetta leyti og sjá þá, sjer til
skelfingar, að alt er komið á
kaf í illgresi".
„Pestarbæli“.
„SVONA MÁ ÞETTA EKKI
VERA, — og það því fremur,
sem garðar af þessu tagi, svo og
garðar, sem alls ekki er sett nið-
ur í, eru hreinustu pestarbæli og
þaðan dreifir arfinn sjer óðfluga
yfir til okkar hinna, sem erum
sífelt að reyna að útrýma þess-
um vágesti, sem alls ekki þyrfti
að vera til í garðlöndum eins og
þeim, sem hjer tíðkast, því að
það er bara leikur einn að eyða
honum algjörlega, ef rjett er að
farið. „Kúnstin“ er bara sú, að
drepa arfann strax og hann skýt
ur upp kollinum á vorin, með
því að raka yfir garðana með
hrífu tvisvar til þrisvar með
viku millibili. Þá er alt rándýrt
„tröllamjöl" gjörsamlega óþarft.
Að raka yfir garðana á þennan
hátt tekur ca. tvo klt. á 4—500
fermetra garð, eða samtals 6 klt.,
en að reyta jafnstórt stykki, eft-
ir %ð verulegur arfi er kominn
upp, tekur margfalt lengri tíma,
auk þess sem arfinn dregur úr
eðlilegum vexti á fjölmargan
hátt“.
Látið arfann ekki
í friði.
„EITT ATRIÐI er vert að minn
ast á í viðbót, og það er, að menn
mega ekki láta arfann í friði alt
í kringum garðana, því að sá
arfi, sem þar verður fullþroska
ár eftir ár, sáir sjer stöðugt inn
í stykkin. Þennan arfa er áuð-
velt að drepa með ca. 25% járn-
vitríól upplausn, þ. e. 250 gr. af
vitríóli í 850 gr. af vatni. Þetta
efni fæst í lyfjabúðum, en það
er ekki hægt að nota innan um
kartöflur, því að þær eyðileggj-
ast af því. Hinsvegar má nota
það þar sem kál er ræktað og er
vel hægt að sprauta því með
venjulegri flugnasprautu.
•
Víða ónotaðir garðar.
„ÞESSI ORÐ eru ekki skrifuð
af sjerfræðingi í garðrækt, en
tilefni þeirra er hin megna van-
hirða, sem stöðugt endurtekur
sig í garðlöndunum, eigendunum
til skammar og skaða. Að lok-
um vil jeg benda mönnum þeim,
sem hug hafá á að ná sjer í garð
á það, að víða eru ónotaðir garð-
ar, sem eflaust er hægt að fá til
afnota, því að jeg skil ekki í því,
að mönnum líðist þa(L að láta
sömu arfahrúgurnar spretta ár-
um saman þar sem aðrir gætu
skapað sjer og fjölskyldum sín-
um talsverð verðmæti í frístund-'
um sínum, auk þess sem garð-
vinnan er sannkallaður heilsu-
brunnur fyrir þá, sem innivinnu
stunda".
9
Eldurinn í öskunni.
FRÁ ÞVÍ var skýrt hjer í blað-
inu í gærmorgun, að óvenjumik-
ill eldur hafi verið í öskuhaug-
unum á Bráðræðisholti í fyrra-
dag. Reykinn af eldinum hafi
lagt yfir allan Vesturbæinn og
hann hafi.spilt mjög fyrir fólki,
sem ætlaði að njóta sólar í görð-
um sínum.
í gær bárust mjer þrjú brjef
útaf þessum reyk og var eitt
þeirra frá konu suður í Þingholt
ujn, sem segir, „að það hafi ekki
verið Vesturbæingar einir, sem
haft hafi óþægindi af þessum
reyk úr eldinum í öskuhaugun-
um, því hann hafi lagt alla leið
heim til sín.
„Vesturbæingur", sem skrifar
um sama mál, er fokreiður.
„Hvernig stendur á því, að þetta
Framhald 4 8. síðu.