Morgunblaðið - 10.08.1944, Blaðsíða 6

6
M0RG0NBLAÐI6
Fimtudagur 10. ágúst 1944.
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrg?Sarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlanda,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Leabðk.
Skipulögð herferð
ANNAÐ STÆRSTA verklýðsfjelagið á landinu, Verka-
mannafjelagið Hlíf í Hafnarfirði, hefir ákveðið að segja
upp samningum. Fór fram allsherjaratkvæðagreiðsla inn-
an fjelagsins um það, hvort segja skyldi upp samningum
eða ekki. Úrslitin urðu þau, að alls voru greidd 283 at-
kvæði og voru af þeim 231 með uppsögn, 51 á móti, en
einn seðill var ógildur. Hefir því orðið mikill meirihluti
með uppsögn samninga, en þeir renna út 10. september
næstkomandi.
★
Þegar kaupdeila Dagsbrúnar stóð hjer yfir síðastliðinn
vetur, voru kröfur fjelagsins m. a. reistar á því, að kaup
verkamanna við suma vinnu í Hafnarfirði (bryggju-
vinnu o. fl.) væri hærra en hjer í Reykjavík. Þetta töldu
Dagsbrúnarmenn ósanngjarnt. — Ekki er ósennilegt, að
sáttanefndin, sem starfaði að lausn þeirrar deilu hafi verið
sömu skoðunar og sættir því tekist með þeim forsendum
að hjer væri verið að koma á jöfnuði. Líkur benda einnig
til þess, að ríkisstjórnin hafi litið eins á málið, því að á
meðan verið var að reyna að koma á sættum í deilunni,
lýsti ríkisstjórnin yfir því, að hún teldi sjálfsagt að verð-
lagseftirlitið tæki til greina kauphækkun, sem atvinnu-
rekendur kynnu að ganga að.
En nú er Hlíf farin á stúfana á ný. Ekki er vitað, hvaða
kröfur fjelagið ætlar að gera. Þó er víst enginn í vafa um,
að enn verða auknar kröfur gerðar til atvinnurekenda.
Og takist Hlíf að fá kaupið hækkað, skapast þar með ný
átylla fyrir Dagsbrún, að segja upp samningum og krefj-
ast nýrrar jöfnunar við hafnfirska verkamenn. Hjer er
því svikamyllan í fullum gangi.
★
Hvenær skyldu augu verklýðsleiðtoganna opnast fyrir
því, að með slíkum aðferðum eru þeir.beinlínis að grafa
undan sinni eigin framtíð. Því að það hlýtur þessum
mönnum að vera ljóst, að þegar stríðinu lýkur — og það
getur orðið fyrr en varir — þá er ekkert upp á að hlaupa
með atvinnu, nema til íslenskra atvinnurekenda. — Þá
verður ekki nein vinna hjá setuliðinu, sem býður verka-
mönnum nú í augnablikinu miklu betri kjör en fáanleg
eru hjá íslenskum atvinnurekendum. Með þessu er verið
að grafa undan íslenskum atvinnurekstri. Þó er ekki vit-
að, að íslenska ríkisstjórnin hafi gert minstu tilraun til
að koma hjer á jöfnuði. Þó liggja hjer rætur meinsemd-
anna.
Vera má, að þeir sem verklýðsfjelögunum stjórna, hafi
annað og stærra í huga en það eitt, að bæta kjör hinna
vinnandi stjetta. Þeir beinlínis stefna markvíst að því,
að koma íslenskum atvinnurekstri á knje, til þess síðar
meir að byggja upp sósíaliskt þjóðskipulag á rústunum.
Ef að það er þetta, sem vakir fyrir leiðtogunum, ættu
verkamenn vel að athuga, hvar þeir eru á vegi staddir,
áður en lengra er haldið. Verkamenn geta verið þess full-
vissir, að þjóðnýttur atvinnurekstur verður hvergi starf-
ræktur til lengdar með hallarekstri. En þegar svo er kom-
ið, að halli verður á þjóðnýttum rekstri, verður það ekki
hlutskifti verkamanna að ákveða kjör sín með frjálsu sam-
komulagi. Þá verður það hið opinbera valdboð, sem fyrir-
■ skipar.
★
Leiðtogum sósíalista er að sjálfsögðu frjálst, að halda
fram þjóðnýtingunni. En þær umræður eiga að fara fram
á hinum pólitíska vettvangi. Svo er það verkamanna og
annara þjóðfjelagsþegna, að velja eða hafna.
Hin aðferðin. sem nú er beitt, að grafa undan atvinnu-
rekstrinum, vegna þess að hann er í einkarekstri, hlýtur
fyrst að bitna á verkamönnum sjálfum. Með því er vit-
andi vits verið að skapa atvinnuleysi og eymd í þjóðfje-
laginu, sem þó hefir alla möguleika til þess að tryggja
fólkinu glæsilega framtíð.
I Morgunblaðinu
fyrir 25 árum
Þá var mikil húsnæðisekla í
bænum eins og nú. Um þetta
segir m. a. í Morgunblaðinu:
21. ágúst.
,,Það mun nú láta nærri, að
um 40 hús sjeu í smíðum í bæn
ufn, flest fremur lítil, aðeins
handa einni eða tveim fjöl-
skyldum, en einstaka stærri.
Ekki bætir það úr vandræðun-
um að fullu, og það er ekki ann
að fyrirsjáanlegt, en bærinn
sjálfur verði að reisa bráða-
birgðaskýli fyrir 20—30 fjöl-
skyldur, svo sem hann hefir áð
ur gert við Laufásveginn, hinn
svokallaða Suðurpól".
★
Hús voru þá í geypiverði.
„Verðið á húsum hjer í bæ
er orðið svo hátt, að það liggur
við að menn geti talað um ok-
ur. Fyrir húskofa, sem virtur
er til brunabóta á 6.000 krón-
ur rúmar og eigi fylgir nema
dálítill kálgarð.ur, var um dag
inn krafist 42 þús. króna. Hús
sem áður voru föl fyrir 18—20
þús., eru nú seld fyrir 50—60
þús. krónur“.
★ _ __________
Þá veiddist lítið af síld.
22. ágúst.
„Síldveiðin hefir gengið mjög
tregt síðastliðna viku, sama
sem ekkert borist á land, hvorki
fyrir vestan nje norðan. Storm
ar hafa hindrað veiðina, skipin
orðið að liggja á höfnum inni,
flest.
Við Isafjarðardjúp hyggja
menn, að als sjeu komnar á
land um 50 þús. tunnur“.
-k _
22. ágúst.
„Jón Jónsson. Maður nokkur
kom á rakarastofu hjer í bæn-
um fyrir ekki löngu síðan. Voru
þar sex menn fyrir. En svo
skringilega vildi til, að allir
hjetu þeir Jón, og enn skringi-
legra var hitt, að allir voru þeir
Jónssynir. Og þó eru menn að
segja, að ættarnöfn sjeu óþörf“.
★
Þá þótti mörgum bifreiða-
stjórar klaufskir við akstur.
23. ágúst.
„Síðdegis í dag vildi það slys
til, að bifreið var ekið á gam-
almenni neðarlega á Laugaveg-
inum. Datt maðurinn og meidd-
ist víða, en hvergi mun hann þó
hafa brotnað. Náðist strax til
læknis, og fór hann með mann-
inn vestur í spítala og saumaði
saman mestu sárin. — Væntan-
lega fer lögreglan nú að gera
betri gangskör að því en hing-
að til, að bifreiðastjórum hald
ist ekki uppi að limlesta fólk.
Slysin eru orðin svo tíð, að það
má til að taka í taumana.
★
Þá hafði orðið bagaleg bilun
á sæsímanum.
23. ágúst.
„Sæsíminn er nú um það bil
að komast í lag. Aðgerðarskip-
ið hafði náð báðum endum sím-
ans upp í gærkvöldi og ætlaði
að bíða eftir birtunni í morg-
un til að tengja þá saman. Mun
því sambandið verða komið á
fyrir hádegi í dag“.
★
Þá vildi samgöngumálanefnd
Framhald á 8. síðu.
Fjær og nær
Framh. af bls. 2.
ólfs Rjaniasonar hefir árum
saman hamast á því, að stór_
, atvinnurekstur í höndum ein-
I stakra manna væri íslensku
þjóðinni óhollur. Þessum á-
róðri hefir sjerstaklega verið
| beint gegn útgerðarfjelaginu
jKveldúlfi. Hvað eftir anriað
hefir verið reynt að hindra
rekstur fjelagsins með lög-
gjöf. Er í því sambandi ó-
'þarft að rifja upp þegar fyr-
j irskipa átti með sjerstökum
lögum, að fjelagið skyldi gert
gjaldþrota. Nóg er að minna
á það, að á þinginu fyrri hluta
ársins 1943 setti sameinuð
hersing Framsóknar, Alþýðu-
flokks og kommúnista inn í
frv. til laga um dýrtíðarráð-
stafanir, að ekkert útgerðar-
fjelag mætti njóta hlunninda
fyrir stærri nýbyggingar-
sjóð en eina miljón krón'a.
Nú kostar einn nýr togari
sjálfsagt nær tveim miljónum
en einni. Vera kann að það'
verð Jækki eitthvað. Öllum
var þó ljóst, að þessar hömlur
á nýbyggingársjóðnum þýddu
í raun og veru hið sama og
bann við því, að hvert fje-
lag ætti meira. en einn togara.
Jlitt var torskildara, hvernig
þetta bann gegn stórum út-
gerðarfjelögum átti að draga
úr dýrtíðinni. Að því sinni
.tókst og að fá þetta bann felt
niður. En stuðningsmenn
þess fitjuðu upp á sama eða,
svipuðum leik strax á næsta
þingi. Atvinnurekendur verða,
þess vegna að vera við því
búnir að starfserni stórra út-
gerðarfjelaga verði með öilu
hindruð af skattalöggjöfinni.
Það hefði því mátt ætla. að
vinstri fylkingin hefði giaðst,
þegar Kveldúlfur fór að selja
skip sín. Slíkur samdráttur
fjelagsins hlaut að vera ó-
hjákvæmileg afleiðing af
hinni rauðu skattastefnu
og vaka fyrir frumkvöðium
hennar. En í stað þess að
gleðjast er hafin _ ný árás á
fjelagið. Nú fyrir, að það
ætli að verða of lítið og vilji
taka peningana úr útgerðinni.
Þessu er blákalt haldið fram,
þótt allir viti, að með sölu
togaranna eru nýir peningar
einmitt dregnir inn í útgerð-
ina frá kaupendunum, og
Kveldúlfsmenn geta eigi náð
eyri úr útvegnum með söl-
unni, því að andvirði skip-
anna stendur inni f fjelaginu.
Ef þá peninga á að taka úr
útvegnum verður að borga
mestan hluta þeirra í skatta.
Vilji eigendurnir halda þeim
verða þeir að verja þeim til
útgerðar með einhverjum
hætti. Mun og ekki af veita,
því að vitað er, að fyrir ein-
um nýjum þarf andvirði
margra gamalla togara.
Er eignarskatturinn hærri
á Ásvallagötu en í
Tjarnargötu?
Tíminn er öðru hvoru að
bera saman útsvörin í Reykja-
vík og Akureyri. Samanburð-
ur þessi er með sama hætti
og blaðið fullyrti, að eigna-
skatturinn væri hærri á Ás-
vallagötu en í Tjarnargötu,
vegna þess að Eysteinn Jóns-
son, sem býr á Ásvallagötu
borgar 28 kr. í þann skatt en
ITermann Jónasson í Tjarnar-
götunni ekki neina 19 kr.
Skatturinn er auðvitað jafn,
hár á báðum stöðum. Annar
maðurinn aðeins efnaðri en
hinn. Svipað er um Reykja-
vík og Akureyri. Útsvör eru
að vísu lægri á mann á Akur-
eyri en í Reykjavík. En samt
er útsvarsstiginn lægri í
Reykjavík en á Akureyri.
Hjón með 1 barn og 15 þús-
und króna tekjur borga t. d.
í Reykjavík 715 kr. en á Ak-
ureyri 770 kr. Ef þau eiga
5 börn borga þau í Reykjavík
aðeins 165 kr. en á AkUreyri,
240 kr. Ástæðan til þess, að
jafnaðaruppliæðin á mann er
engu að síður lægri á Akur-
eyri er sú, að Akureyringar
eru ekki eins tekjuháir og,
Reykvíkingar. Skatt-upphæð-
in á fátækan mann er lægri
en á efnaðan, alveg eins og
Hermann borgar lægri skatt
en Eysteinn af því að sá fyr-
nefndi er fátækari en hinn.
ÓÐUR BERNADETTU. Nú
er komin út á íslensku bók, sem
mjög hefir verið umtöluð er-
lendis á undanförnum árum.
Það er bókin Óður Bernadettu
(The Song of Bernadette) eftir
Franz Werfel. Nærri þrjú ár
eru liðin síðan bókin kom fyrst
út á ensku, og lengst af þeim
tíma hefir hún selst best allra
bóka, og munu það vera nærri
einsdæmi, Höfundurinn var að
flýja frá Evrópu, eins og fjölda
margir rithöfundar aðrir. Hann
dvaldi nokkrar vikur í hinni
gömlu frönsku borg Lourdes.
Þar tók hann þá ákvörðun, að
ef hann kæmist heill á húfi
undan, skyldi hann færa þakk-
arfórn, með því að semja skáld
sögu, sem væri bygð á ævisögu
Bernadettu, fátæku bændastúlk
unnar, sem fyrir áttatíu árum
vitraðist ósegjanlega mild og
fögur mær við lindina í Lour-
des. Margir erlendir bókmenta
fræðingar hafa ritað dóma um
bók Werfels, og lofað hana
mjög. Þeir telja hana lifandi
frásögn, þrungna næmri tilfinn
ingu og gletni, sem stígur eft-
ir því sem líður á bókina, en að
alt beri að sama brunni: ást-
inni til mannanna. Þessarar
bókar verð'ur nánar getið síðar.
Strætisvagnabí!-
sljórar segja upp
ALLIR bifreiðastjóraT
„Strætisvagna Reykjavíkui’ h.
f.“ hafa sagt upp störfum frá
20. ágúst n. k. að telja.
Bifreiðastjórarnir vilja fá
grunnkaup hækkað úr 450 kr.
í 550 kr., en stjórn „Strætis-
vagna Reykjavíkur h.f.“ taldi
sig ekki geta orðið við þeirri
kröfu, meðan ekki væri vitað,
hvort bærinn myndi taka að
sjer rekstur strætisvagnanna,
en bæjarráð hefir haft það
mál til athugunar um nokk-
urt skeið.