Morgunblaðið - 31.08.1944, Blaðsíða 2

o
Fimtudag'ur 31. ágúst 1944
MORGUNBLAÐIÐ
♦*♦♦*♦♦*• •*•«% ♦*♦ ♦*• ♦*♦♦*♦ ♦*♦ •!♦ ♦*♦ **« ♦*♦♦*•
FJÆR O G
,,í‘*K**WM»*4X**t* ♦M**HmXm^*XhH,*'**X* *♦• *!* •♦**t**J* *♦*♦!* ♦••♦•♦♦♦**J**t**#*****í**t**********
*JhX**H**X**í**X*.X**W**H**H**H**H*
NÆ R
'♦•“•♦♦♦♦♦♦♦♦♦**}>*H»****H**H**H**J**H**H**H*

Amerískir hermenn
sækja mikið Lands-
békasafnið
Áreitniseðlið.
AF öllum íslenskum blöðum
hefir Tíminn fyrr og síðar ver-
ið hneigðastur til persónulegra
árása- Væri það ófögur skrá ef
upptalning væri gerð á öllum
þeim æruleysissökum, sem blað
ið hefir borið andstæðinga sína.
Hafa þó atvikin stundum verið
smá, sem ærumissinum áttu að
valda. Um mörg ár var Einar
Arnórsson, nú dómsmálaráðh.,
talinn spiltastur állra íslend-
inga. Aðalsönnunin fyrir því
var, að hann í æsku sinni hefði
unnið þrjá daga í Stjórnarráð-
inu. Til viðbótar þessu æðsta
merki spillingarinnar var svo
dylgjað með það, að Einar
hefði í fyrra ráðherradómi sín-
um staðið í samningum um, að
erlendur prins skyldi gerður
konungur á íslandi.
Góðvild og greiðasemi Magn-
úsar heitins Guðmundssonar,
eins hins samviskusamasta og
grandvarasta af öllum sínum
samtíðarmönnum, . var túlkuð
sem stórglæpamenska verstu
tegundar. Lækningaleit Jóns
heitins Þorlákssonar til útlanda
einu eða tveimur árum fyrir
dauða hans var talin hámark
Ijettúðar og umhyggjuleysis um
landsins hag. Brigslin til þeirra
sem blaðið telur sjer nú skeinu-
hættasta, um fjegræðgi, heitrof,
samviskuleysi, öfundsýki og
aðra ámóta eiginleika, eru
mönnum í of fersku minni, til
þess að þau þurfi að rifja upp.
Skýringar þörf.
TÍMINN á því eðli sínu sam-
kvæmt erfitt með að skilja að
málefna umræður geti átt sjer
stað Það var þvx óhjákvæmi-
legt, að hann teldi það stafa
af illum hvötuni, að Morgun-
blaðið leit svo á, sem það gerir
enn, að það þyrfti nokkurrar
skýringar við, af hverju vinar-
boði forseta íslands til Banda-
ríkjanna var af íslenskri hálfu
snúið í pólitíska heimsókn. Þó
að Tíminn og aðrir aðdáendur
núvei’andi utanríkisráðhei’ra ís
lands sje svo fáfróðir, að þeir
viti ekki um muninn á vinar-
og kurteisisheimsókn þjóðhöfð-
ingja og pólitískri för utani’ík-
isráðherra, þá skilur almenn-
ingur-bæði á íslandi og annars
staðar hana mæla vel. Sá skiln-
ingur hefir jafnt komið fi’am í
umtali manna hjer á íslandi
undanfarna daga sem í spurn-
ingum þeim, sem blaðamenn í
Washington beindu til íslenska
utanríkismálaráðherrans þar.
Út af fyrir sig má vel vera, að
utanríkisráðherrann hafi haft
elveg full-gilt erindi til Amer-
íku, þótt almenningi hafi ekki
verið sagt frá því.
En einmitt, þegar foi’seti ís-
lands fer í fyrsta skifti af landi
bi-ott, er alveg nauðsynlegt, að
menn geri sjer þess grein, hver
munur er á hæversku-heim-
sókn og ferð til að ræða stjórn-
mái. Hvert fylgdai’lið eðlilegt
er að forseti hafi og hverja þýð-
ingu það hefir, ef ábyrgir ráð-
hei’i’ar eru í því. Þótt sumir
rxúverandi ráðherrar sjeu all-
vitrir er þó enginn þeirra al-
vitur. Stjórnskipuleg atriði
slík sem þessi, snerta ekki þá
eina, heldur alla þjóðina. Er
það eitt því sannindi, að um
þetta sje opið og ærlega talað
í fyrsta sinn, sem slík för er
farin. En mismunandi skoðanir
á þessu hagga ekki að neinu
þeirri sæmd, sem landi og þjóð
er sýnd með heimboði forset-
ans, nje ánægju allra góðra
manna yfir giftusamlegu ferða
lagi hans.
Útsvör og erfiður
efnahagur.
ERFIÐLEIKI Tímans um að
taka þátt í umræðum um mál-
efnin sjálf en halda sjer frá
persónulegum illindum kemur
fram í fleiru en þessu.Það stend
ur á sama um hvað talað er. {
Ætíð gægist hið sama fram. I
sumar skrifaði blaðið hverja
greinina eftir aðra um það, að
útsvöi'in í Reykjavík væri
miklu hærri en á Akureyri. •—
Þess var lengi vænst, að biað-
ið leiði’jetli sjálft þetta rang-
hermi. Því að allir kunnugir
vita, að útsvarsstiginn á Ak-
ureyi’i er hærri en í Reykjavík.
Giftur maður með 4 börn borg-
ar þannig á Akureyri af 15 þús.
kr. tekjum 350 krónur í Rvík
ekki nema 260 krónur. Því fór
þó svo fjarri, að Timanum þókn
aðist að leiðijetla þetta, að þeg
ar Morgunblaðið sagði frá mis
sögn Tímans og útskýrði um
leið, hvernig á henni stæði, þá
tók Tíminn það svo sem verið
væri að ráðast á Hermann Jón
asson fyrir skattsvik! Sannleik
urinn er þvert á móti sá, sem
Morgunblaðið hiklaust viður-
kennir, að sumar valdastöður
hjer á landi, og þá einkum ráð
heri-a og hæstarjettardómara,
eru altof lágt launaðar miðað
við þann tilkostnað, sem þeim
fylgir og er því ekki furða, þótt
þeir, sem í slíkum stöðum
hafa lengi verið, búi við þröng
an efnahag, einkum, ef þeim
er ósýnt um meðfei’ð fjáx’.
Sumaxbústaðir við
Þingvallavatn,
Það eru fáir, sem á slíkum
opinberum launum einum lifa,
er eiga sjer þess kost að byggja
yfir sig sumarbústaði við Þing
vallavatn, eins og Tíminn ný-
lega brigslaði eigendum Kveld
úlfs um, að þeir væri nú að
gera. Að vísu er það svo, að þótt
opinberir starfsmenn velti sjer
yfirleitt ekki svo í peningum,
að þeir geti bygt sjer veglega
bústaði, hvorki á Þingvöllum
nje annai’sstaðar, þá eru það
blessunarlega margir aðrir, sem
það geta gert. Mönnum sýnist
það því seilst helst til of langt,
þegar Tíminn taldi þá Kveld-
úlfsmenn hafa þurft að selja
þrjá togara til að geta bygt sum
arbústað við Þingvallavatn. í
því sambandi skiptir ekki máli,
þótt allir þeir peningar, sem
Kveldúlfur fær fyrir togarana
standi inni í fjelaginu og verði
að verja til starfrækslu þess. En
þessa aðdróttun bar Tíminn
fmm vegna þess,- að samanburð
ur hafði verið gerður hjer í blað
inu á rekstri Kveldúlfs og Kea
á Akui’eyi’i. Tíminn telur það
ganga guðlasti næst að bera
þessi fjelög saman. Aðalástæð-
an fyrir því er sú, að Kveldúlfs
menn sjeu að byggja þessa bú-
staði. En af því tilefni hefir
mörgum orðið á að spyrja: —
Hver er það, sem einna vegleg
astan bústaðinn á við alt Þing
vallavatn? Er það ekki einmitt
fyrrverandi framkvæmdarstjóri
Kea, núverandi ráðherra og mið
stjórnarmaður Framsóknar? —
Moi’gunblaðinu dettur ekki í
hug að spyrja, hvaðan pening-
arnir í þann bústað sjeu komn
ir. Það er sem betur fer ekki
haldið sömu ástríðunni og Tím
inn að ætla, að allir andstæðing
ar þess sje ærulausir fjárdrátt
armenn.
Gildi kaupfjelaganna.
Um hitt mætti margt skrifa,
hvort fjelagið hefði orðið til
meiri þjóðnytja, Kveldúlfur
eða Kea. Morgunblaðið hefir æ-
tíð talið, að kaupfjelögin hafi
orðið íslensku þjóðinni að ýmsu
leyti til góðs. Þau áttu ásamt
kaupmönnum sinn mikla þátt
í því að gera verslunina inn-
lenda. Og þau hafa víðsvegar
bætt efnahag manna og orðið
lyftistöng framfara. Alveg á
sama hátt og verslunin hefir
orðið í höndum innlendra kaup
manna. Hinu verður þó ekki
neilað, að stundum hafa for-
ystumenn kaupfjelagsskapai’ins
hliðrað sjer hjá frjálsri sam-
keppni og heldur kosið einok-
unaraðstöðu, haftavernd og
önnur sjerrjettindi. Og . sum
þeirra, jafnvel sjálft Kéa um
hríð, orðið ærið skuldug, þrátt
fyrir öll hlunnindin. En verra
er hitt að kaupfjelögin hafa oft
verið misnotuð til pólitískrar
áþjánar. En þetta eru gallar,
sem koma af mannlegum breisk
leika. Þeir verða með tíð og
tíma yfirunnir.
Útvegurinn undirstaðan.
Morgunblaðið játar alt þetta.
En því er ómögulegt, eins og
Tíminn gerir, að draga af þessu
þá ályktun að fordæma beri
togaraútveginn og forgöngu-
menn hans. Morgunblaðið er
þvert á móti sannfært um, að
sú efling sjávarútvegsins, sem
varð upp úr aldamótunum, fyrst
og fremst með tilkomu togar-
anna. hafi verið og sje enn und
irstaðan að sjálfstæði landsins.
Úlgerðarmönnum hefir sjálf-
sagt um margt missýnst. Þeim
er m. a. lagt það til lasts, að
árum saman, frá 1930—1939,
hjeldu þeir áfram atvinnu sinni
þrátt fyrir stórfelld töp og skuld
ir. Alt það fje hefir þó fengist
endurgoldið og þjóðin safnað
miklum auði vegna þeirra
skipa, sem þessir menn útveg-
uðu til landsins og gerðu út í
bliðu og stríðu. Það er skiljan
legt, að sumir telji togarana
svo mikilvægan þátt í afkomu
þjóðarinnar, að rjett sje að rík
ið sjálft eða opinberir aðilar
eigi þá. Þetta er skiljanlegt. En
það er engu að síður rangt, því
að það mundi leiða til lakari
reksturs og ýmiskonar ágalla,
sem of langt mál yrði upp að
lelja. Hitt er með öllu skiljan
legt, og raunar ósamboðið svo
stórum og lífsreyndum flokki
sem Framsókn, að halda því
fram, að forgöngumenn útvegs
ins, þeir sem hafa bygt hann
upp og haldið honum við fram
á þenna dag, sjeu óbótamenn,
óalandi og óferjandi. Islensk al
þjóð veit, að úlvegsmenn og sjó
farendur hafa á þesari öld á—
orkað þjóðinni meira til góðs en
nokkur annar hópur manna. A
útvegnum hvílir efnahagur
landsmanna, hvort heldur til
sjávar eða sveila.
SÍÐAST í apríl s.l. sagði
Iðja, fjelag verksmiðjufólks,
upp kaup- og kjarasamningi
við F. í. I. Uppsagnarfrestur
var 3 mánuðir, og fjellu samn-
ingarnir því úr gildi 31. júlí s.l.
Kröfur Iðju til breytinga á
samningum voru aðallega þess
ar:
1. Þegar vinnutímabil hefst kl.
>»
17 eða síðar, verði vinnu-
tíminn aðeins 6V2 virk klst.
í stáð 7 virkra klst.
2. Vinnuveitanda verði skylt
að greiða verkafólki kaup,
þótt vinna falli niður lengur
en einn dag vegna vjelabil-
unar eða skorts á hráefni
eða af öðrum slíkum ástæð-
um, enda þótt vanrækslu
vinnuveitanda væri ekki um
að kenna.
3. Þótt unnið sje eftir samþykt
um ákvæðisvinnutaxta, skal
ákvæðismaður aldrei bera
minna úr býtum en mánaðar
kaupsmaður í sama aldurs-
flokki.
4. Greiddir veikindadagar
verði 12 í stað 10.
5. Skuldbinding Iðju um, að
meðlimir hennax>vi.nni ein-
göngu hjá meðlimum F.Í.I.,
skuli feld niður, enda þótt
meðlimir F.Í.I. megi aðeins
hafa meðlimi Iðju í sinni
þjónustu.
6. Biðtími verksmiðjufólks
styttist úr 2 árum í 1 ár.
7. Hámarksgrunnkaup karla,
eldri en 18 ára, hækki úr kr.
440.00 á rrránuði í kr. 500.00,
eða um 13.6%. Hámarks-
grunnkaup kvenna hækki
úr kr. 265.00 á mánuði í kr.
.325.00, eða um 22.6%.
★
Strax og Iðja hafði sent F. í.
I. kröfur sínar, tóku fulltrúar
F. í. I. að rannsaka möguleik-
ann á því, hvort verðlagsyfir-
völdin mundu leyfa, að hækk-
un, sem verða kynni á kaup-
inu, yrði tekin upp í yerð fram
leiðsluvaranna. Var fyrst leitað
til verðlagsstjóra. Hann gaf þau
svör, að við verðlagningu iðn-
aðarframleiðslunnar yrði ekki
tekið tillit til kauphækkunar,
sem verða kynni. Na®st var leit
að tíl viðskiftamálaráðherra.
Hann gaf sömu svör og verð-
BLAÐ ameríska setuliðsins
hjer á landi, „The White Falc-
on“ skýrir frá því, að amerískir
setuliðsmenn sæki Landsbóka-
safnið talsvert mikið.
Birtir blaðið mynd af Hall-
grími Hallgrímssyni bókaverði
og hermönnum, sem eru að fá
lánaðar bækur í lestrarsal.
..Setuliðsmenn hafa ávalt hafí
aðgang af Landsbókasafninu
og njóta þar sömu rjettinda og
íslendingar“, segir blaðið.
lagsstjóri. Síðan lagði F. I. I.
eftirfarandi spurningu fyrir;
viðskiftamálaráðherra í brjefi,
dags.4. ágúst s.l.: ,,Hvort vænta
megi, að verðlagsyfirvöldin
breyti þeirri afstöðu sinni, að
banna alla verðhaskkun á inn-
lendri iðnaðarframleiðslu, þótt
grunnkaup kynni að hækka“.
Ráðherra svaraði með brjefi,
dags. 10. ágúst s.l., og segir þar,
að F.Í.I. hafi „áður munnlega
verið skýrt frá afstöðu við-
skiftamálaráðherra, sem er ó-
breytt“.
Að fengnum þessum yfirlýs-
ingum verðlagsstjóra og við-
skiftamálaráðherra tók F. í. I.
þá afstöðu til krafna Iðju um
kauphækkun, að hafna þeim
með öllu. Um annað var held-
ur ekki að ræða. Innlend iðn-
aðarframleiðsla er undir
ströngu verðlagseftirliti, og
henni er því ekki unt að taka
á sig aukinn framleiðslukostn-
að, án þess að fá hann bættarl
í vöruverðinu. Annað mundi
þýða taprekstur, sem óþarfí
virðist að útlista, hverjar af-
leiðingar hefði, enda þótt Hall-
dór Pjetursson, ritari Iðju, virð
ist vera það skyni skroppinn,
að hann skilji það ekki. Sbr.
ummæli hans í Þjóðviljanum
4. ág.: „Hvort iðnaðarvinna
getUr borið hærra kaup, skai
jeg ekki fara út í hjer, endá
skiftir það ekki máli í þessxl
sambandi“. tj
Um kaupkröfur Iðj.u vill F.
í. I. annars taka þetta fram:
Kröfur Iðju um hækkað
kaup eru rökstuddar með því,
að samræma verði kaup verk-
smiðjufólks kaupi Dagsbrúnaxj
manna og Verkakvennafjelags
ins Framsóknar. Það er að vísu
rjett, að tímakaupsfólk þetta
hefir hærra kaup en mánaðar-
kaupstaxtar Iðju ákváðu, e|
það hefir fasta vinnu og fellur
aldrei verk úr hendi. En kaup
tímakaupsfólks og mánaðar-
kaupsfólks er ekki sambæri-
legt. Sá, sem ráðinn er upp á
mánaðarkaup, hefir tryggingu
fyrir fastri vinnu um lengri
tíma, hefir m.a.s. tveggja mán»»
i aða uppsagnarfrest. Sá, sem
ráðinn er upp á tímakaup, veilj
Framhald á 8. síðu.
IÐJUVERKFALLIÐ
I
Greinargerð frá fjelagi íslenzkra
iðnrekenda
1