Morgunblaðið - 08.09.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 8. sept. 1944
JI# ifgtutMftMfr 1
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Franikv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
. ValtýT Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettai itstjóri: ívar Guðmundsson '
Auglýsingar: Árni 6la
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Leabók.
Það er sitt hvað—skipu-
lag og starfshættir
HJER í BLAÐINU hefir áður verið gerður að umtals-
efni glundroði sá, sem nú er ríkjandi á sviði verkalýðs-
málanna. Þegar þjóðin er þannig á vegi stödd, að á öllu
veltur að skapa nú án tafar jafnvægi og frið á sviði efna-
hags- og atvinnumála hennar, — þá er stofnað
hjer til verkfalla í stórum stíl. Fámenn klíka kommún-
ista í Dagsbrún hefir í hendi sjer að stofna til verkfalla,
sem síðan upplýsist að vera í fullri óþökk hlutaðeigandi
verkamanna, og sama klíka hefir í hendi sjer að lýsa
yfir samúðarverkföllum án þess, að þeir sem hlut eiga að
máli, sjeu að spurðir.
í sambandi við þessi skrif Morgunblaðsins, hefir Tím-
inn fundið hvöt hjá sjer til þess að leggja orð í belg, en
með nokkuð annarlegum hætti. Ritstjórinn kemst sem sje
að þeirri niðurstöðu í forystugrein blaðsins þ. 5. þ. m.,
að Morgunblaðinu farist ekki að gagnrýna glundroðann
á sviði verkalýðsmálanna, því að með afskiftum sínum
af verkalýðsmálum sjeu það einmitt Sjálfstæðismenn,
sem öllu illu til leiðar komið.
Sjálfstæðismenn mega áreiðanlega fagna því, að fá
tækifæri til þess að rifja upp baráttu sína á sviði verka-
lýðsmálanna. Hún beindist að því, að endurbæta skipu-
lag verkalýðssamtakanna þannig, að fult skoðanafrelsi
fengi að ríkja innan þeirra og verkalýðsfjelögin væru
raunveruleg stjettarfjelög verkafólksins en ekki pólitísk
áróðurstæki neins pólitísks flokks.
Ritstjóri Tímans virðist vera í einhverjum vafa um það,
að nokkur skoðanakúgun hafi átt sjer stað fnnan verka-
lýðssamtakanna meðan „verkalýðsforystu þingræðisjafn-
aðarmanna“ naut við, eins og hann orðar það. En má
minna hann á, að sömu lögin giltu áður fyrir hvort-
tveggja Alþýðusambandið, — stjettasamtök verkamann-
anna — og Alþýðuflokkinn — hin pólitísku samtök „þing-
ræðis j af naðarmanna' ‘.
Eftir lögum þessum var það hlutverk sjettasambands-
ins að vinna með það takmark fyrir augum, að
skipulagi jafnaðarstefnunnar (socialismanum) yrði kom-
ið á hjer á landi, og skyldi starfsemi sambandsins öll og
barátta þess háð í samræmi við stefnuskrá Alþýðuflokks-
ins (sbr. 3ó gr. laganna). í Alþýðusambandið mátti taka
flokksfjelög Alþýðuflokksins, þótt í þeim væri ekki einn
einasti verkamaður, sbr. 14. gr. Alþýðusambandsþingið
var svo jafnframt flokksþing Alþýðuflokksins, og á sam-
bandsþing og í aðrar trúnaðarstöður sambandsins voru
kjörgengir þeir menn einir, sem voru Alþýðuflokksmenn
og ekki í neinum öðrum stjórnmálaflokki, sbr. 47. gr. —
Ritstjóri Tímans verður að læra betur, ef hann efast um
að þetta sje hrein og ómenguð skoðanakúgun! Og Sjálf-
stæðismenn fagna því, að barátta þeirra hefir leitt til þess
árangurs að þessi skoðanakúgun er nú ekki lengur lög-
helguð í lögum Alþýðusambandsins, sem nú hefir góðu
heilli hlotið „lögskilnað“ við Alþýðuflokkinn.
Það er svo alveg sitt hvað, sjálft skipulag Alþýðusam-
bandsins og starfshættir þess, sem Tíminn talar um. —
Sjálfstæðismenn fengu skipulaginu breytt í ópólitískt
horft, þótt þeir hafi hinsvegar ekki bolmagn til að ráða
starfsháttum Alþýðusambandsins nú. í bili eru það kom-
múnistar, sem taka sjer Framsóknarflokkinn til fyrir-
myndar og hyggjast með „starfsháttum“ sínum að mis-
nota stjettasamtökin í pólitísku skyni, að sínu leyti eins
og Framsóknarmenn hafa með ,,starfsháttum“ sínum mis-
notað kaupfjelögin sjer til pólitísks framdráttar.
Hjer er því enn verk að vinna til úrbóta á báðum svið-
um. Það verður fyrst og fremst gert með því, að gefa öll-
um pólitískum aðilum hliðstæða hlutdeild í stjórn og
starfsháttum samtakanna með því að viðíjafa hlutfalls-
kosningar til trúpaðarstarfa og sjá til þess að öll völd
dragist ekki saman í höndum örfárra manna, sem eru um-
boðsmenn aðeins lítils hluta þeirra fjelagsheilda sem um
ræðir.
- Hifaveifan
Framh. af bls. 2.
gjaldið meira en helmingur
afnotagjaldsins.
Menn verða, sagði borgar-
stjóri ennfremur, að skoða
Hitaveituna enn næsta vetur á
tilraunastigi. Ymislegt, sem
menn verða enn að reyna og
sannprófa áður en þetta fyrir-
tæki verður komið í fastar
skorður.
Nokkur ótti hefir komið
fram um það, að með því að
miða alt gjaldið við vatnsnotk-
unina, þá verði farið svo spar-
lega með vatnið, að tekjur fyr-
irtækisins rýrni að mun. Sú
gjaldskrá, sem nú verður tek-
in upp, ýti svo mjög undir
sparnað.
En nú er ekki talið, að vatn-
ið sje umfram þarfir að
magni. Forstjóri Hitaveitunnar
telur hinsvegar, að nægilegt
vatn sje til vetrarnotkunar, ef
sæmilega sparlega er á haldið.
Sumir verkfræðingar eru ekki
á sama máli og Hitaveitufor-
stjórinn í þessu efni, og halda,
að vatnið reynist of lítið í kuld
um, þangað til það verður auk
ið frá því sem nú er. Leikmenn
eru ekki dómbærir um þetta.
En vafalaust verður að nota
vatnið með hyggindum og hafi
bæjarbúar það í huga að spara
fyrir sjálfa sig og gera sam-
borgurum sínum ekki óleik
með óhófseyðslu.
Ofnar og gluggar.
Gera má ráð fyrir, að í sunN
um húsum sjeu ofnar ekki af
hentugri stærð fyrir Hitaveitu
upphitun. M. a. vegna þess, að
ofnar hafa verið settir í hús-
in, með annarskonar upphitun
fyrir augum.
Þetta ættu menn að athuga
og auka við ofnana, þar sem
þess er þörf, eins fljótt og unt
er. Með því að auka ofnastærð
ina sparast vatn, og húsráðend
ur spara sjálfum sjer fje í
hitaveitugjald.
Vakin hefir verið eftirtekt
manna á því, að mjög spara
þeir og í upphitun við að setja
tvöfalda glugga á íbúðir sínar.
— Ekki vil jeg, sagði borg-
arstjóri, vekja neinn óþarfa
ugg við þetta ágæta fyrirtæki,
sem þegar hefir svo vel sann-
að tilverurjett sinn. En meðan
það er á tilraunastigi, má bú-
ast við ýmsum örðugleikum.
Jón A. Pjetursson spurði,
hvort ekki mætti búast við því,
að hitaveitunni væri bráðlega
lokið, svo* verkfræðingafirmað
Höjgaard & Schultz gæti skil-
að því af sjer.
Borgarstjóri sagði, að þess
myndi ekki langt að bíða. Eft-
ir væri að gera lok yfir lítinn
hluta aðalleiðslunnar, eftir að
ljúka við einn geimi og ganga
frá smávægilegum leiðslum á
Bráðræðisholtinu.
Sigfús Sigurhjartarson gat
þess, að fyrsta gjaldskráin hafi
verið samþykt sem tilraun. Og
eins væri með þessa nýju.
Jakob Möller skýrði frá, að
hann og annar bæjarráðsmað-
ur, Helgi H. Eiríksson, hefðu
heldur kosið, að taxtarnir yrðu
hafðir nokkru hærri yfir Vet-
urinn, en þessi gjaldskrá á-
kvæði, gjaldið yrði svo nokkru
lægra vor og haust, sem menn
greiddu fyrir hvern tenings-
métra vatns og ennþá lægst yf-
ir sumarmánuðina.
'Uíhuerji ilrij^ar:
'l/l' dagíega. ítji

acj,iecj,ci tijinu
Bretinn, sem fjekk
rangar hugmvndir
um ísland.
KAUPSÝSLUMAÐUR frá
London, John Connell, sem nú
starfar í breska flotanum og sem
hefir dvalið hjer á landi, skrif-
ar á þessa leið:
„Jeg hefi ferðast um mörg
lönd, en aldrei hefi jeg fengið
jafn villandi upplýsingar og
fjarri staðreyndunum, eins og
jeg hafði um Island áður en jeg
kom hingað. Þar sem jeg er
meðal annars kjötinnflytjandi í
Bretlandi, vissi jeg vitanl^ga um
helstu útflutningsvörur landsins,
en um landið sjálft og fólkið
vissi jeg lítið. Þeir, sem ferðast
hofðu um landið, gáiu heldur
ljóta mynd af því.
,,Á íslandi er gróður lítill“,
sögðu þeir. „Þar eru stormar
stríðir 9 mánuði ársins. Hinir
fáu íbúar landsins búa í báru-
járnshúsum í hinum svonefndu
um bæjum, en í moldarkofum í
sveitunum. Þeir eru ólæsir og
óskrifandi, mannafælur og óhefl
aðir í framkomu. Þó sumir geti
talað ensku, gera þeir það aldrei
þegar ókunnugir eru viðstadd-
ir“.
Til þess að undirbúa mig und-
ir veru mína í þessu ógurlega
landi útbjó jeg mig með þau
þægindi, sem jeg taldi nauðsyn-
leg í útíegðinni.
•
Varð heldur en ekki
undranði.
EN ÞAÐ er hægt að ímynda
sjer undrun mína“, heldur kaup
sýslumaðurinn frá London á-
fram, „er jeg kom til landsins
og sá nýtísku snið á öllu. Vel
bygð íbúðarhús og opinberar
byggingar, umkringdar görðum
með fegurstu blómum og trjá-
runnum. Jeg tók eftir því, að
kvenfólkið var óvenjulega frítt
og framkoma þess tignarleg.
Karlmenn klæddir vel sniðnum
fötum, sem enskir og amerískir
klæðskerar höfðu augsýnilega
saumað.
Það var því ekki nema um
það að ræða, að sögumenn mín-
ir hafa annað hvort Verið star-
blindir, eða þeir hafa viljandi
skýrt rangt frá. Að minsta kosti
hefi jeg ekki orðið var við nein
merki þess, að fólkið sje óhefl-
að; ekki hefi jeg orðið var við
neina ókurteisi, en til þess að
fullvissa mig notfærði jeg mjer
það, að jeg hafði kynningarbrjef
til verslunarfyrirtækis hjer“.
•
Lögregluþjóninum
þótti gaman að rabba
á cnsku.
ÞVÍ NÆST segir kaupsýslu-
maðurinn frá því, að hann gekk
til lögregluþjóns á götunni og
bað hann að vísa sjer leið til fyr
irtækisins. Lögreglumaðurinn
var einstaklega kurteis og
fylgdi honum alla leið „og rabb-
aði við mig, eins og það væri hon
um skemtun að tala ensku“. —
Brjefritari var hrifinn af nýtísku
sniði á húsakynnum fyrirtækis-
ins og fanst hann vera frekar
kominn til Ne\y York en til
Reykjavíkur. Framkvæmdastjór
inn, sem tók á móti honum, „tal-
aði lýtalausa ensku“. Hann var
gáfulegur, ungur maðuv, sem
hefði sómt sjer vel sem diplo-
mat í móttökusölum bestu gisti-
húsg í London“.
Breska kaupsýslumanninii rak
í rogastans yfir þeirri kurfeisi
og þeirri hlýju, sem hann mætti
og hefir alstaðar mætt hvar-
vetna, sem hann hefir komið
síðan. En ókurteisina og rudda-
skapinn hefir hann ekki rekið
sig á ennþá.
•
I boði á íslensku
heimili.
í BRJEFINU segir kaupsýslu
maðurinn frá boði, sem hann
var í á íslensku heimili hjá kunn
um manni hjer í bænum.
„Mjer var veitt konunglega,
eftir amerískum sið, og það er
ekki svo lítið sagt, því Ameríku
menn eru taldir gestrisnustu
menn í heimi. Jeg varð undr-
andi yfir að sjá á þessu heim-
ili Öll þau þægindi og góða
smekk fyrir málverkum, hús-
gögnum og yfirleitt nýtisku
heimilisþægindum“.
•
Ber virðingu fyrir
starfsbræðrum sínum.
„SÍÐAN hefi jeg kynst mörg-
um íslenskum kaupsýslumönn-
um og jeg verð að segja, að jeg
ber virðingu fyrir framsýni
þeirra og skilningi á erfiðleik-
um lands síns. Jeg vona af heil-
um hug, að þær tilraunir, sem
nú eru gerðar til að vínna bug
á vaxandi verðbólgu, hepnist og
beri góðan ávöxt“.
„í Englandi gerði ríkisstjórn-
in róttækar ráðstafanir til að
koma í veg fyrir verðbólgu og
dýrtíð, og það tókst að mestu
leyti. En það er ekki hægt að
gera slíkar ráðfetafanir, nema
þjóðin vilji sjálf fórna einhverju
til“.
„Jeg óska íslendingum alls
hins besta í framtíðinni“.
•
Náttúruauðæfi lands-
ins.
OG AÐ LOKUM segir í þessu
sama brjefi: * „Náttúruauðæfi
ykkar eru mikil, hverirnir og
fossarnir búa yfir næstum því
ótakmörkuðu afli. Það eru öll
líkindi til, að þessi auðæfi verði
notfærð til heilla fyrir þjóðina,
einkum eftir að flugmálin eru
komin í fastar skorður“.
„Mjer er það sönn ánægja að
sjá og heyft, að sögumenn mín-
ir höfðu á röngu að standa hvað
Island og íslendinga snertir. Jeg
mun gera mjer far um að kynna
Island eins og það er. Jeg mun
skýra frá því, að hjer hafi jeg
hitt hámentaða menningarþjóð,
sem á náttúruauðæfi, sem lítið
er farið að snerta ennþá. Og jeg
mun skýra frá því, að hingað
sje gott að koma til tilbreyting-
ar frá öðrum stöðum, sem bet-
ur eru kunnir".
Svona er það.
ÞAÐ ER alveg óhætt að full-
yrða, að margir útlendingar, sem
hingað hafa komið, geta sagt
líka sögu og þessi maður, þó ekki
hafi allir orðið svo hepnir að
kynnast íslendingum, sem gátu
leitt þá í allan sannleika um
landið og þjóðina.
Það vantar sannarlega mik-
ið á, að landkynningin sje í lagi.
En við sjáum á umnaælum þessa
manns, að við þurfum ekkert að
skammast okkar fyrir að láta
vita af því, að við sjeum til.
Fara brátt heim aftur.
London: — Um 6000 manns,
sem fyrir rúmum tveim árum
var flutt frá Gibraltar vegna
loftárásarhættu, og hefir síðan
dvalið í Englandi og Norður-
írlandi, verður bráðlega flutt
heim til sín aftur.