Morgunblaðið - 17.09.1944, Blaðsíða 6

MOEGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 17. sept. 1944.

Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Franakv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stef&nsson (ábyrgf5arm.)
Frjettaritstjóri: fvar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiösla.
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlanda
kr. 10.00 utanlands
I lausasólu 40 aura eintakið, 50 aura með Ltnoö*.
Þáttaskiíti
RÁÐUNEYTI Björns Þórðarsonar hefir fengið lausn.
Forsætisráðherrann lagði fram lausnarbeiðni ráðuneyt-
isins á ríkisráðsfundi, sem haldinn var árdegis í gær.
Forseti íslands veitti stjórninni lausn, en bað hana að
gegna störfum uns nýtt ráðuneyti hefði verið myndað.
Hjer er lokið þætti í stjórnmálasögu síðustu ára, sem
áreiðanlega er æskilegt að ekki endurtaki sig. Svo sem
kunnugt er, var þetta ráðuneyti myndað með sjerstökum
hætti. Það var myndað án tilverknaðar Alþingis og hafði
því engan stuðning þar. í fyrstu fögnuðu sumir komu
slíks „óháðs“ ráðuneytis; töldu að það myndi „hreinsa
til“ á Alþingi og í stjórnmálunum. En þessir menn
gleymdu því, að slík stjórnarmyndun var ósamrýmanleg
því stjórnskipulagi, sem þjóðin býr við. Hún gat því ekki
blessast, enda hefir reyndin orðið sú, að stefnuleysið og
glundroðinn á Alþingi og í stjórn landsins hefir aldrei
verið meiri en eftir komu utanþingsstjórnarinnar. Þetta
er ekki sök mannanna, sem stjórnarstörfunum gegndu.
Enginn efast um, að þeir hafi viljað vel. En þá vantaði
það sem með þurfti. Þeir urðu alt að sækja undir þingið,
en höfðu þar engan meiri hluta við að styðjast og reyndu
aldrei að afla sjer hans. Þess vegna fór sem fór.
Vitanlega má ásaka þingið, að það skyldi ekki grípa
í taumana og mynda þingræðisstjórn með eðlilegum
hætti. Og það vantar ekki, að þingið hafi reynt þetta. Það
var reynt strax er þingið kom saman, eftir haustkosn-
ingarnar 1942. Og veturinn 1943 sátu „vinstri flokkarnir“
4 mánuði á ráðstefnu til þess að reyna að bræða saman
stjórn. En alt fór út um þúfur.
Það sem til þessa hefir staðið í vegi fyrir myndun þing-
ræðisstjórnar, er ekki fyrst og fremst málefnalegur á-
greiningur, heldur hitt, að skort hefir vilja sumra for-
ystumanna flokka til samstarfs. Það er fyrst nú, eftir að
þingið kom saman, að vart hefir hugarfarsbreytinga hjá
leiðtogum flokkanna. Og einmitt þess vegna er nú ein-
hver von til þess að takast muni að mynda ríkisstjórn,
sem nýtur stuðnings allra þingflokka.
Nefnd, skipuð fulltrúum allra flokka, hefir setið á rök-
stólum síðan þingið kom saman. Og það virðist vera al-
vara bak við þessar viðræður, enda væri annað ósæmilegt
með öllu. Óhugsandi er, að nokkur þingmaður ljeki þann
skrípaleik.
Eins og málum er komið, er þjóðinni áreiðanlega fyrir
bestu að slíkt allsherjar samstarf flokka geti tekist. Þeir
tímar eru framundan, að þjóðinni er lífsnauðsyn að
standa saman. Hún á einskis annars úrkostar, ef vel á
að fara. Þetta verða allir þingmenn að skilja. Þeir sem
nú gerast friðrofar, mega ekki eiga afturkvæmt í sala-
kynni Alþingis.
Fegursti staðurinn
SÚ ÓTRÚLEGA SAGA hefir borist hjer um bæinn
undanfarna daga. að Templarar sjeu að hugsa um að
selja erlendu ríki eign sína á Fríkirkjuvegi 11. Það er
víst óhætt að fullyrða, að margir hafa öfundað Templara
af því að þeir skyldu hafa náð eignarhaldi á þessum
framúrskarandi fagra stað, fegursta staðnum sem til er
í Reykjavík. En samt sem áður var þessum fjelagsskap
vel unnað þess, að eiga þenna stað. Og enginn hefir víst
búist við því, að þeir væru svo hverflyndir og skamm-
sýnir, að þeir vildu losa sig við hann aftur. En nú gengur
þessi saga um bæinn.
Hjer er ekkert hjegómamál á ferðinni. Hjer er um það
að ræða, að útlendingar nái eignarhaldi á fegursta stað
bæjarins. Hvernig færi um þessa höfuðborg hins unga
íslenska lýðveldis, ef það liðist að útlendingar næðu undir
sig fegurstu eignunum í bænum? Hjer er bæjarvöídun-
um vissulega gefið tilefni til íhugunar og gera einhverjar
ráðstafanir gegn því, að slíkt geti orðið.
Saga Hyrnis
og Skelfis
Bæði í Sannýal og í grein hjer
í blaðinu um kvikmyndasýn-
ingu (Fantasia), hefi jeg sagt
nokkuð af dýri, sem í jarðfræð-
inni er nefnt Tyrannosaurus, og
talið hafa verið stærst og óg-
urlegast allra rándýra, sem á
landi hafa lifað. Gat jeg þess,
að í Alfræðinni bresku (E. Br.)
hefði of lítið verið gert úr þess-
um Skelfi dýraríkisins, en þar
er hann sagður hafa verið 37
fet á lengd. — í hinni ágælu
kenslubók sem jeg gat um fyr-
ir nokkru í greininni „Víðsýnni
jarðfræði“, segir að beinagrind
þessa dýrs, sem er í hinu mikla
náttúrusafni í New York sje
47 fet á lengd, og ef, samkvæmt
því, er gert ráð fyrir, að meðal-
dýr þeirrar tegundar hafi verið
um 50 fet, þá hefir heimild sú,
sem jeg fór eftir í Sannýal,
ýkt nokkuð stærð ránrisans. Er
ekki ósennilegt, að líkt hafi
verið um stærð þeirra risanna
Skelfis og Hyrnis, er svo mætti
nefna (Triceratops), en hinn
síðarnefndi, sem gekk á fjór-
um fótum, þó líklega nokkru
þyngri en Skelíir, sem aðeins
gekk á afturfótunum. — Er nú
býsna fróðlegt að sjá, hvernig
Hyrnir, sem var jurt^æta, hef-
ir verið útbúinn til varna gegn
ránrisanum, sem ekki er ólík-
legt að hafi sótt mjög á hann.
Segir í hinni ágætu kenslubók,
að ekki sje ósennilegt, að menn
mundu vilja fara langar leiðir
til að sjá slíka „heavy-weight-
ers“ eigast við. (Orðið er úr í-
þróttamálinu). Er og ekki ó-
trúlegt, að sá aðgangur muni
oft hafa verið bæði harður og
langur. Hvort dýrið um sig mun
hafa haft krafta á við nokkra
fíla, og þyngdin eftir því. —
Hafði Hyrnir 3 geisimikil og
hvöss horn á höfði, en aftur af
gekk beinskjöldur mikill og
þykkur, til hlífðar þeim stað
er Skelfir hefir helst leitast við
að bíta. Voru um 8 fet frá aft-
urrönd skjaldarins og fram á
snoppu, svo að Hyrnir hefir ver
ið torsóttur og sjálfsagt stund-
um getað komið hinum ógur-
legu hornum sínum þannig við,
að það varð Skelfir sem beið
lægri hlut.
II.
Dýrategundirnar, þar sem
andstillingin til sóknar og varn
ar hafði náð þessu hámarki,
liðu algerlega undir lok, og er
býsna eftirtektarvert hve mjög
þessi þáttur úr sögu jarðlífs-
ins minnir á það, sem seinna
hefir gerst, eftir að mannkynið
kom til sögunnar. Því að í mann
fjelögunum hefir andstillingin
í hernaðarefnum sífelt farið
vaxandi, og þó aldrei líkt því
eins geist og geigvænlega og
á þessum síðustu tímum. Er
óhætt að segja, að meðan svo
er, þá er mannkynið á glötun-
arvegi, einsog risar krítartíma
bilsins. En sá er munurinn, að
þótt komið sje fram á barm
glötunarinnar, þá er enn nokk-
ur von um að mannkynið geti
áttað sig á hættunni og látið
sjer skiljast, hvert þess ætlun-
arverk er í sögu jarðlífsins og
raunar alheimsins. En ætlunar-
verkið er það að vinna, acj sín-
urþ hluta, að sköpun æ fegri ,óg
í alla staði fullkomnari heims.
Helgi Pjeturss.
Það vantar stórt sam-
komuhús í Reykjavík.
REYKVÍKINGA vantar til-
finnanlega stórt og gott sam-
komuhús. Það vantar ekki, að
samkomuhúsin eru nógu mörg í
bænum, en sá galli er á þeim
öllum, að þau eru of lítil. Þetta
kemur þráfaldlega í ljós, eink-
um á veturna, þegar fjölmenn
fjelög halda árshátíðar sínar og
stórir dansleikir eru haldnir.
Það komast sjaldan allir að, sem
vilja, á hina meiri háttar dans-
leiki ársins. Það verður jafnvel
að gera fjelaga afturreka. Þeir,
sem telja sig svo hepna að ná í
aðgöngumiða að einhverjum
stórdansleiknum, óska þess stund
um eftir á, að þeir hefðu hvergi
farið, því oft er svo þröngt, að
ekki er hægt að komast milli
borða, að ekki sje nú talað um
þrengslin á dansgólfinu, þar sem
fólkið þjappar sjer saman í
hnapp, eins og fjenaður, sem
rekinn hefir verið í rjett.
Það segir sig sjálft, að í slík-
um þrengslum verður lítið eða
ekkert úr dansi.
Það er óþarfi að nefna dæmi
til sönnunar því, sem hjer er
sagt, en þó eru dæmin mýmörg.
Það vita allir, sem komið hafa á
þessar samkomur, hvernig þar
er umhorfs.
Reykvíkingar þurfa að eign-
ast rúmgóðan og skemtilegan
samkomustað, þar sem bæjarbú
ar geta komið saman til að lyfta
sjer upp. Það er mikil þörf yr-
ir slíkan stað og engin hætta á,
að hann þyrfti að standa au$ur
eða ónotaður.
•
Ekki skúr eða kumb-
aldi.
EN SLÍKUR samkomustaður
mætti ekki vera nein skúrbygg-
ing eða kumbaldi. Það þyrfti að
vera gott rúm til veitinga, stórt
dansgólf. Þar ætti að vera svo
haganlega gert, að hægt væri að
hafa þar borðhald fyrir 800—
1000 manns í einu. Gætu bygg-
ingameistarar vafalaust komið
því svo fyrir, að hægt væri að
skifta hinum stóra sal með skil-
rúmum, þannig, að minni sali
væri hægt að nota.fyrir fámenn-
ari hóf.
En hver vill ríflðast í þetta
fyrirtæki?
um. Nú haustar að, og gestum
fækkar hjer um slóðir. En sum-
ar kemur eftir þetta.
í blaðaskrifum og umtali
manna á milli um lífið á Þing-
völlum í sumar hafa vafalaust
ýmsar ýkjur blandast, eins og
oft vill verða, þegar farið er að
tala um ýms málefni. En oft hefi
jeg hugsað um, hvort ekki væri
hægt að koma hjer á betra eft-
irliti en verið hefir, án þess að
það hefði mikinn kostnað í för
með sjer. -
Jeg tel, að best væri að hafa
lögregluvörð við þjóðgarðshlið-
ið. Vörður skrásetti alla bíla,
sem framhjá fara, og þeir til-
kynni, hvert halda skuli. Vörð-
ur þessi seldi Þingvallamerki,
úthluti leyfum fyrir tjaldstæð-
um og veiðileyfum, ef látin eru.
Með merkjunum, sem sýndu
hvaða leyfi menn hefðu, væru
afhentar reglur um umgengni í
þjóðgarðinum og leiðarvísir um
helstu örnefni og þvíuml. Sömu
menn ættu að geta fengið að
sitja fyrir sörnu tjaldstæðum ár
eftir ár, ef það sýnir sig, að um-
gengni þeirra er óaðfinnanleg.
Með þessu móti ætti að vera
hægt að fylgjast með öllum
Þingvallagestum, og umgengni
þeirra, hvort þeir brytu regl-
urnar um þrifalega umgengni
o. f 1., og altaf væri hægt að vita
um tjaldstæði allra gesta, sem
þar dvelja.
•
UMGENGNI fólks þarf að
batna frá því, sem nú er. Það er
alveg víst. Menn henda frá sjer
allskonar rusli, hvar sem þeir
eru, úti á víðavangi og nálægt
húsum, og láta sig engu skifta,
hvaða minjar þeir láta eftir sig,
þar sem þeir fara.
Enn er eitt, að ýmsir bera alt
of litla virðingu fyrir hinum
vaxandi gróðri. Hefi jeg t. d.
orðið að þola það, að Þingvalla-
gestir hafa brotið smáhríslur
mínar, sem jeg hefi verið að
reyna að koma upp, til þess með
þeim í framtíðinni að prýða um-
hverfi Valhallar.
Woolion ræðir
tjónið í London
Afturför.
í SAMBANDI við hugleiðing-
ar um þörfina á nýju og stóru
samkomuhúsi fyrir Reykvíkinga
fer ekki hjá því, að manni kem-
ur til hugar sú afturför, sem átt
hefir sjer stað hvað snertir veit-
ingastaði í bænum. Fyrir 10—15
árum gátu bæjarbúar farið inn
í þokkaleg veitingahús og. hlust-
að á góða hljómlist í síðdegjs-
kaffitímanum sínum og á kvöld-
in. Þetta var vinsælt mjög. En
nú er ekki nema grammófóns-
garg, ef þá er um nokkra tón-
list að ræða á veitingahúsum.
Það er rjett, að í Reykjavík eru
til nokkur lítil veitingahús, þar
sem vel er veitt, en það eru frek
ar matstofur en veitingastaðir,
þar sem menn koma til að eyða
kvöldstund við einhverja dægra-
dvöl.
Víst er þetta afturför. Én það
er eins og engum detti i hug að
gera neitt til að bæta úr þessu
leiðinda ástandi.
•
JÓN GUÐMUNDSSON gest-
gjafi á Þingvöllum skrifar mjér
á þessa leið:
,,Um tima var mikið talað og
skrifað um ástandið á Þingvöll-
London í gærkveldi:
WOOLTON lávarður, endur-
reisnarmálaráðherra Breta
ræddi í dag um tjón það* sem
orðið hefir á húsum í London
af svifsprengjum og sagði hann
að 1104000 hús hefðu skemst
af yöldum svifsprengjanna, en
23000 eyðilagst gjörsamlega. í
stórum hverfum kvað hann
tjón hafa verið lítið og einnig
hefðu mörg hinna löskuðu
húsa skemst lítið. — í loftárás-
um Þjóðverja frá 1940 og til
síðasta vors, eyðilögðust alls
87.000 hús í borginni algjör-
lega.Hálf milljón manns gat
dvalið í húsum þeim er eyði-
lagst hafa. — Reuter.
Harðar loftárásir á
Ungverjaland.
London í gærkveldi:
FRA ÞVÍ var skýrt i útvarpi
frá Budapest í kvöld, að nokk-
ur hundruð flugvjelar banda-
mann hefðu gert hai'ðar árásir
á borgir á svæðinu umhverfis
bórgina Tisáa og við landamæri
Transylvaníu. — Reuter.