Morgunblaðið - 17.09.1944, Blaðsíða 7

Sunnudag'ur 17. sept. 1944.
MORGUNBLAÐIÐ
7
ÁÐUR en þingið kom sam-
an um siðustu mánaðamót út-
býtti ríkissttjómin til þing-
flokkanna frumvarpi sínu, er
miða skyldi að þvi, að stöðva
dýrtíðina og skrúfa niður af-
urðaverð landbúnaðar og kaup
uppbætur.
Með þessu frumvarpi þóttist
dýrtíðarstjórnin ætla að fram-
kvæma það hlutverk sitt, er
hún tók að sjer fyrir 21 mán-
uði síðan.
Svar þingflokkanna um
fylgi við frumvarp þetta, átti
að vera komið í hendur stjórn-
arinnar fyrir 10. sept.
Áður en sá frestur var út-
runninn heimtaði stjórnin út-
varpsumræður um frumvarp
þetta. Þær fóru fram eins og
allir hafa heyrt. Og þar skýrð-
ist málið fyrir almenningi.
Þ. e. a. si, það hefði ekki
þurft mikillar skýringar við.
Þó varð það svo, að margir
hlustendur höfðu ekki áttað
sig á því til fulls, fyrri en þeir
hlýddu á ræður þingmannanna
að frumvarp það, sem ríkis-
stjórnin ber fram að þessu
sinni, beinir málinu alveg inn
á sömu leið og reynd hefir ver-
ið áður og reynst ófær. •— Að
ákveða með lögum hvað verka
fólk skuli bera úr býtum fyrir
vinnu sína, án þess að reistar
sjeu nokkrar skorður við því,
að kaup yrði hækkað með verk
föllum og skæruhernaði.
Það var einmitt leiðin, sem
reynslan hafði kent að væri
ófær, er ríkisstjómin fann eft-
ir 21 mánaðar leit að úrræð-
um.
Þegar Björn Þórðarson for-
sætisráðherra hafði hlýtt á
fulltrúa allra flokka í útvarp-
inu og allir voru andvígir þessu
úrræði, enginn hafði trú á því
kraftaverki, að það, sem reynd
ist til bölvunar fyrir íveim ár-
um, myndi reynast bjargráð
nú, þá vjek hann sjer að hljóð-
nemanum með þeirrí hógværð
og kurteisi, sem honum er lag-
in og sagði, að þ. 15. þ. mán.
myndi hann afhenda forseta
lausnarbeiðni sína, sem senni-
lega myndi tekin til greina. •—
Fyrir þann tíma ætlaðist hann
til að þingið hefði ákveðið nýja
stjórn.
Fjármálaráð-
herrann.
EN ÞAÐ var fjármálaráð-
herrann Björn Ólafsson, sem
mest talaði fyrir hönd ríkis-
stjórnarinnar þetta kvöld, eins
og menn muna. Hann lýsti því,
yfirleitt mjög rjettilega, hví-
líkur voði þjóðinni væri búinn,
ef ekki tækist að stöðva dýrtíð
arflóðið og tryggja framleiðslu
og þar með lif þjóðarinnar. —
Rök hans voru að vísu hvorki
ný nje uppfinning hans. En
það gilti einu. Þau voru ekki
síður rjett fyrir það.
En ræða hans var samin rjett
eins og hann og meðstarfs-
menn hans í ríkisstjórninni
hefðu á reiðum höndum ráð við
öllum vandanum. Þjóðin þyrfti
ekki annað bjargráð, en að
þingflokkarnir aðhyltust tillög
ur ríkisstjórnarinnar.
Björn Ólafsson var nokkuð
harðorður í garð þingflokk-
anna út af því, að þeir kæmu
sjer ekki saman um neitt, og
sviku með því þjóðina.
Þegar fulltrúar allra flokka
höfðu 'með augljósum rökum
sýnt fram á, að í tillögum þeim
REYKJAVÍKURBRJEF
að vara sig á þeim mönríum,
sem ennþá eru við það hey-
garðshornið að láta hagsmuni
flokka eða stjetta sitja í fyrir-
sem Björn Olafsson bar fram,
fælist ekkert bjargráð í dýrtíð-
armálunum, þá hjelt Björn Ól-
afsson uppteknum hætti, að
áfellast flokkana fyrir að þeir
kæmu sjer ekki saman um til-
lögur, sem þeir höfðu þó sýnt
fram á, að kæmu ekki að gagni.
Þá var dottinn botninn úr
máli Björns Ólafssonar. Hann
hafði haft vilja til bjargráða
í 21 mánuð. En hlustendur
heyrðu, að hann var sjálfur að
viðurkenna, að hann var ekki
fær um að framkvæma það
góða, sem hann kann að vilja
gert -hafa.
Stjörnuskoðun.
DAGINN áður en frestur
þingsins var útrunninn, og for-
sætisráðherrann ætlaði að
leggja lausnarbeiðni sína fyrir
forsefann, gerðist sá atburður
hjer í Reykjavík, sem menn í
fyrstu gátu ekki búist við, að
hefði á nokkurn hátt áhrif á
viðhorf þings og þjóðar lil nú-
verandi ríkissttjórnar.
Fræg kvikmvndaleikkona,
Marlene Dietrich að nafni, kom
hingað loftleiðis til að skemta
hermönnum.
Um kvöldið hjelt hún skemf
un í leikhúsi hersins hjerna á
Melunum. Það vildi þannig til,
að skemtun þessi fór fram á
sama tíma, sem kvöldfundur
var haldinn í Alþingi, þar sem
ræddar voru bráðabirgðatillög
ur flokkanna viðvíkjandi dýr-
tíðarfrumvarpi ríkisstjórnar-
innar.
Þegar þingmenn komu sam-
an á fund þenna í sameinuðu
þingi, vakti það alveg sjer-
staka athygli að þar sást hvorki
fjármálaráðherrann nje land-
búnaðarráðherrann, en tillögur
þær, sem lágu fyrir þessum
þingfundi snertu verðlag land-
búnaðarafurða. Málið var af-
greitt á fundinum, án þess að
þessir tveir ráðherrar kæmu
þangað.
Það var ekki fyrri en dag-
inn eftir að í ljós kom hvað olli
fjarveru þeirra.
— Skýringin hafði sjest
suður í Tripolileikhúsinu. Þar
sátu þessir tveir menn hug-
fangnir og horfðu og hlustuðu
á hina frægu Hollywood-
stjörnu. Þar var áhugi þeirra
meiri en við úrlausn vanda-
málanna á þingi!
Nokkur sæti laus.
DAGINN áður en ríkisstjórn-
in ætlaði að segja af sjer, birt-
ist forustugrein i dagblaðinu
Visi, þar sem á það var bent,
með mjög eindregnum orðum,
og nú yrðu ráðherrasætin laus.
„Komi þeir, sem koma vilja.
Fari þeir, sem fara vilja. Mjer
og minum að meinalausu”,
sagði gamla fólkið og gekk í
kringum bæinn sinn á nýjárs-
nótt.
En það væri ekki undarlegl,
þó mönnum þætti þessi upp-
götvun dagblaðsins vanta allt
nýjabragð. Því ekki er annað
vitað, en að ráðherrasætin hafi
verið laus frá því í desember
1942, hvern þann dag, sem
þingflokkarnir, eða þingmeiri-
hluti hefði komið sjer saman
um að .mynda nýja stjórn.
Annað ér sVo það, að þing-
flokkarnir hafa ekki myndað
16. september
nýja stjórn allan þenna tíma,
af ástæðum, sem óþarft er að
rekja að þessu sinni. Ríkissjóð-
ur hefir getað borgað niður dýr
tíðina. Þessvegna hefir öðrum
aðgerðum verið slegið á frest.
Nú eru allir sammála um, að
gálgafrestur sá, er að renna út
og nú þarf að taka málin öðr-
um og fastri tökum, en gert hef
ir verið.
Þetta sjá þingmenn. Þetta
sjer ríkisstjórnin. Og þessvegna
hefir hún alveg rjettilega bent
þinginu á, að ráðherrastólarnir
sjeu lausir — eins og þeir hafa
alltaf verið. Og að hún vilji
ekki öllu lengur una því, að
heita stjórn, úr því hún hefir
engin ráð til þess að leysa þau
vandamál er leysa þarf.
Framleiðslan og
framtíðin.
SVO MARGAR aðvaranir
hafa verið bornar fram um að-
steðjandi verðlækkun á afurð-
um landsmanna, að naumast er
ástæða til að endurtaka þær
mikið oftar. Þetta vita allir, í
hvaða stjett sem þeir standa.
En svo getur ínenn greint á
um það, hvernig eigi að vinna
bug á erfiðleikunum, færa fram
leiðsluhætti þjóðarinnar í það
horf, að við getum keppt við
aðra, komið afurðunum í verð,
og tryggt öllum almenningi líf-
vænlega afkomu.
Verkafólk til sjávar og
sveita hefir haft miklar tekjur
og góða afkomu undanfarin ár.
Það vill halda í tekjur sínar
í lengstu lög. Þetta er eðlilegt.
Raddir hafa heyrst um það, að
hjer þurfi að efna til mikillar
innanlandsstyrjaldar til þess
að knýja fram kauplækkanir.
I slíkum ófriði myndu allir
tapa, atvinnurekendur, verka-
fólk, og þjóðin í heild sinni.
Þetta hafa þingflokkarnir sjeð.
Þess vegna vilja þeir ekki að-
hyllast frumvarp ríkisstjórnar-
innar.
Eðlilegast væri, að næsta
sporið yrði þá, að atvinnurek-
endur og verkalýðsfjelögin
efndu til samkomulags, til þess
að afstýra þeirri innanlands-
styrjöld, sem annars getur
skollið yfir þá og þegar, með
þeim þunga, er hið unga lýð-
veldi ætti erfitt með að rísa
undir.
Á kreppuárunum lærðu
menn það á alveg eftirminni-
legan hátt, að tekjur manna
vaxa ekki í hlutfalli við dag-
kaupið. Þeir, sem vinna ein-
hliða að kauphækkunum, geta
auðveldlega stuðlað að því, að
afkoma þeirra, sem fyrir kaup-
inu vinna fari versnandi, tekj-
urnar rýrni. Til þess aftur á
móti að tryggja sem besta lífs-
afkomu fyrir allan fjöldann,
verður að leggja áherslu á, að
afköstin verði sem mest, vinnu
afl hvers einstaklings notist
sem best, með bættum áhöld-
um og vinnuvjelum á sjó og
landi.
I sama bát.
FRÁ öndverðu hefir Sjálf-
stæðisflokkurinn lagt megin-
áherslu á það, að jafna úr
stjettadeilunum í þjóðfjelaginu.
Hefir þessi viðleitni flokksins'
alltaf verið í andstöðu við hið
pólitíska hagkerfi þeirra flokka
er hafa talið sig bera hag
verkalýðsins sjerstaklega fyr-
ir brjósti. Þeir hafa viljað gera
sem mest ú.r andstæðum hags-
munum verkafólks og vinnu-
veitenda. Sjálfstæðismenn hafa
aftur á móti litið svo á, að það
væri báðum aðilum og alþjóð
fyrir bestu, að samúð og gagn-
kvæmur skilningur ríkti milli
sljettanna, því, þegar öllu er
á botninn hvolft, eiga þeir sam
eiginlegra hagsmuna að gæta,
maðurinn, sem dregur fiskinn
úr sjónum og hinn, sem á skip-
ið, eða maðurinn, sem hirðir
búfjenaðinn og bóndinn, sem á
jörð og áhöfn.
Vinstri flokkarnir hafa vilj-
að stríð í þjóðfjelaginu. Sjálf-
stæðismenn aftur á móti hafa
viljað að friður hjeldist sem
lengst. Það héfir sýnt sig sein-
ustu ár, og sýnir sig betur með
degi hverjum, sem líður, að
stefna friðarins í atvinnumál-
um verður ríkjandi eftir nú-
verandi heimsstyrjöld. Þjóðirn
ar, sem samleið eiga, semja nú
á milli sín um framleiðslu og
viðskifti, í þeim beina tilgangi
að hver þjóð fyrir sig geti un-
að við sitt, og hver stjett fyrir
sig unað í samstarfi við aðrar
stjettir, að alþjóðar heill.
Það færi ákaflega vel á því,
ef forráðamenn hins nýstofn-
aða íslenska lýðveldis skildu
til fulls, að vegurinn íil far-
sældar er varðaður þessum
hugsjónum.
Flokkarnir og
þjóðin.
GEGNUM 100 ára frelsisbar
áttu íslendinga voru altaf uppi
þeir menn sem sögðu, að við
Islendingar værum ekki fær-
ir um að ráða málefnum
okkar sjálfir. Sagan hefði kent
okkur það. Ósamlyndið væri
þjóðinni í blóð borið. Við kynn-
um ekki að láta alþjóðarheill
sitja í fyrirúmi fyrir persónu-
legum hagsmunavonum og inn
byrðis flokkaríg.
Öll reynsla þjóðarinnar á
síðustu öld var eindregin sú, að
;þeim mun frjálsarisem við urð
um, þeim mun betur vegnaði
okkur að öllu leyti.
Allir flokkar þingsins og að
heita má hver einasti kjósandi
í landinu finnur það og skilur,
að þjóðin þarf að fá þingræð-
isstjórn. Hið eðlilega samband,
sem stjórnarskrá vor gerir ráð
fyrir, að sje milli þings og
stjórnar, en rofnaði í desember
1942, verður að komast á að
nýju.
Þeir flokkar, eða einstakir
menn, sem vinna gegn endur-
reisn þingræðisstjórnar í land-
inu, vita vel, að með því vinna
þeir gegn hagsmunum þjóðar-
innar. Þeir láta stjórnast af
flokkshagsmunum, sem eru í
beinni andstöðu við þjóðar-
hagsmunina.
Hjer kemur sá hugsunarhátt
ur í ljós, er svartsýnir menn
hafa alltaf talið vera þjóð-
hættulegan löst íslendinga. —
Það er ekki nema gott,’að hann
skuli koma fram á fyrsta ári
lýðveldisins, úr því að hann á
annað borð er til með þjóð-
inni. Þeim mun fyrr er hægt
rúmi fyrir hagsmunum þjóðar-
innar.
Minningarorð um
Svavar Ársælsson
SÍÐASTLIÐINN fimtudags-
morgun ljest í Landakotsspít-
alanum góður vinur minn,
Svavar Ársælsson. Foreldrar
hans eru frú Svava Þorsteins-
dóttir og Ársæll Árnason bók-
bindari í Reykjavík.
Svavar var aðeins seytján
ára, þegar hann ljest, og var
skynsamur og framúrskarandi
laginn unglingur. Jeg og Svav-
ar heitinn kyntumst, þegar við
vorum smástrákar, og var
Svavar lífið og sálin í öllum
okkar fjelagsskap. Síðasta vet-
urinn, sem Svavar lifði, var
hann á Flensborgarskólanum \
Hafnarfirði og var talinn mjög
gáfaður. Við kunningjar hans
söknum hans mikið og okkar
fjelagsskapur verður aldrei sá
sami og þegar Svavar heitinn
var meðal okkar. Jeg efast um,
að það hafi verið nokkur ungl-
ingur á hans aldri, sem var
eins ákveðinn og fastur á því,
sem hann sagði eða gerði.
Svavar átti fjögur systkini,
Þórgunni, gift Jóni Steingríms-
syni, Arngúnni hjúkrunar-
konu, Árna læknisnema og
Þorstein járnsmíðanema. —
Svavar var þektur fyrir dugn-
að og heiðarleik í öllu. Jeg tel,
að íslenska þjóðin hafi mist
einn af sínum dyggustu og efni
legustu sonum. — Svavar heit-
inn mun lifa meðal okkar kunn
ingja hans, og við munum
aldrei gleyma hinum ákveðna
og brosandi, unga manni, sem
kom mönnum í gott skap við
að hitta og tala við.
Svavar minn, við vinir þínir
syrgjum þig og það sár, sem
við höfum fengið við að missa
þig, grær aldrei. Blessuð sje
minning þín.
Þinn vinur H.
Skothríð á Ráð-
hústorgi
Verkföll víðsvegar í
Danmörku.
Frá norska blaðafulltrú-
anum.
FRÁ STOKKHÓLMI er sim-
að, að s. 1. föstudag hafi Þjóð-
verjar hafið svívirðilega skot-
hríð á Ráðhústorgi í Kaup-
mannahöfn. Vitað er með vissu,
að 23 Danir hafa særst og nokkr
ir svo alvarlega að þeim er
vart hugað líf.
Til að mótmæla þessum að-
förum og einnig því að 150 Dan
ir hafa verið fluttir úr dönsk-
um fangabúðum til Þýskalands
hefir danska frelsisráðið kvatt
til verkfalls. Árangurinn var
sá, að kl. 12 á hádegi s. 1. laug
ardag hófust verkföll víðsveg'
ar í Danmörku. Fyrstir til að
leggja niður vinnu urðu járn-
brautarstarfsmenn í Kaup-
mannahöfn og nú grípur verk-
fallið æ meir og meir um sig.