Morgunblaðið - 28.09.1944, Blaðsíða 5

Fimtudag'ur 28. sept. 1944.
MORGUNBLAÐIÐ
&
Engar hömlur á iðnaðarnám
Nýtt frumvarp á Alþingi
ÞRIR ÞINGMENN, þeir Jóh.
Þ. Jósefsson, Sigurður Þórðar-
son og Sig. E. Hlíðar flytja frv.
um að numdar verði burtu úr
lögum hömlur þær, sem settar
eru við námi til iðnaðar.
Fylgir frv. svohljóðand
greinargerð:
Akvæði gildandi laga um iðn
aðarnám, sem að því miða að
takmarka tölu nemenda svo
mjög sem þar er gert, torvelda
svo aðgang ungra manna að
iðnaðarnámi, að telja verður
þau alveg óviðunandi, eins og
nú horfir við, og má enda draga
í efa, hvort slík ákvæði hafa
nokkurn tíma átt rjett á sjer.
Fyrri breytingin miðar að
því að fella úr lögum það á-
kvæði, er heimilar sveinum og
meisturum að semja sín á milli
og án íhlutunar iðnfulltrúanna
um tölu nemenda í viðkomandi
iðngrein og loka þannig iðn-
greinunum að meira eða minna
leyti fyrir iðnnemum.
Síðari breytingin miðar að
því að fella úr gildi þá laga-
grein úr lögunum frá 1940, um
breyting á lögum um iðnaðar-
nám, sem bannar meisturum
að hafa fleiri en einn nemanda
á móti hverjum fullgildum iðn
aðarmanni, sem hjá honum
vinnur.
■X
> «
Ýmsar ástæður hafa verið
fram færðar af hálfu þeirra, er
takmarka vilja tölu iðnnema,
og e'r ein þeirra sú, sem oft er
á toft haldið, að vegna náms
iðnnemanna þurfi að setja rík-
ar skorður við því, að meistar-
arnir taki ekki óhæfilegp
marga nemendur á vinnustaði
sína í ábataskyni, af því að
þeir hafi þar ódýran vinnu-
kraft, er svo njóti ekki nægrar
tilsagnar við vinnubrögðin. Ef
um það er að ræða, af hverj-
um meistarinn hefir mestan
hagnað, þá er auðsætt, eins og
nú er reiknað álag á vinnulaun
in, að þeir hafa mestan hag af
því að hafa sem flesta fullgilda
menn, svo fremi að verkefni
sjeu næg fyrir hendi. Og þau
mun hvergi skorta nú á tímum.
Auk þess er það á valdi iðn-
fulltrúanna, sem samþykkja
verða alla námssamninga, að
hafa eftirlit með því, að hæfi-
lega margir nemendur sjeu
ráðnir á hvern stað. **
Takmörkun sú, sem nú er á
tölu nemenda, er leyft er að
ráða í hinar ýmsu iðngreinir,
mun að mestu stafa frá áhrif-
um þeirra, er svo óheillavæn-
lega stefna að hafa sem fæsta
fullgilda iðnaðarmenn í hverri
iðngrein.
Vera má, að hjá sumum liggi
sú hugsun til grundvallar, að
bægja beri frá iðngreinunum
hættu, sem af því gæti stafað,
að á einhverjum tíma væru til
fleiri faglærðir menn í iðngrein
en atvinnureksturinn krefðist
þá í bili. Sönnu nær mun þó,
að mestu ráði um tilhneiging-
in til að bæta með þessu að-
stöðu sumra þeirra, sem full-
gildir eru, hvað rjettindi snert
ir, til að halda velli fyrir nýj-
um og ef til vill hæfari mönn-
um, eða til að knýja fram á
hverjum tíma þær kröfur um
kaup eða kjör, sem þeir kunna
að vilja gera til atvinnurek-
enda, hvort sem sanngirni
mælir með þeim eða ekki.
Hvort sem ráðið hafa þessari
lagasetningu þær ástæður, sem
hjer hafa verið nefndar, eða
einhverjar aðrar, þá er með
þessum ákvæðum alt of langt
gengið í að skerða rjett hinnar
uppvaxandi kynslóðar til að
velja sjer lífsstarf við sitt hæfi,
og má segja, að ráðist sje á
sjálfsögðustu mannrjettindi
þann veg. Enn fremur er með
þessum útilokunarákvæðum
beint til þess stefnt, að tilfinn-
anlegur skortur iðnfaglærðra
manna verði í landinu, enda er
nú svo komið, eins og síðar
mun vikið að. Fer þetta mjög
illa saman við þá þróun at-
vinnulífsins, sem hjer hefir orð
ið og verða mun meiri, er stund
ir líða fram, og allir landsmenn
virðast fagna. í iðngreinunum
er nú unnið meir og meir með
vjelum. Við húsasmíðar, vega-
gerðir, landbúnaðarvinnu og
að heita má í öllum greinum
eru landsmenn auk þess að
taka vjelaaflið meir og meir í
þjónustu sína. En Ijóst er, að
slíkt krefur aukinnar fagþekk-
ingar í meðferð og viðgerðum,
ef ekki smíði á hvers konar
vjelum eða vjelahlutum. Sam-
hliða þessu er látin vera við
lýði svo afturhaldssöm löggjöf,
hvað mentun snertir á þessu
sviði, að með henni er beinlín-
is stefnt í öfuga átt við heil-
brigða þróun í atvinnumálum
landsins. Auk hins framan-
greinda má geta þess t. d.,
hvað járnsmíði ogvjelamensku
snertir, að í vjelstjóraskólann
fær enginn inntöku nema að
undangenginni 3ja ára starfi í
smiðju. Má e. t. v. þangað rekja
að nokkru þann tilfinnanlega
skort á lærðum vjelstjórum á
fiskiskipin, sem einatt er fyrir
hendi, og undanþágufarganið,
sem jafnan fylgir þeim vand-
ræðum.
★
Þrátt fyrir þetta er í lögum
um iðnaðarnám ekkert tillit til
þess tekið, að þeir, sem læra
vilja vjelgæslu, þurfa að eiga
greiðan aðgang að námi í
smiðju. Nú er það svo að kunn
ugra manna sögn, að aðeins um
V\ af þeim, sem járnsmíði
nema, staðnæmist í smiðjun-
um til frambúðar. Hinir fara
til annara starfa á sjó og landi,
þar sem þetta nám kemur þeim
að notum. I smiðjunum er hins
vegar þannig ástatt, að um 1/5
þeirra manna, er þar starfa,
hefir iðnrjettindi. Hitt eru
gervismiðir eða vjelstjórar
ýmiss konar og svo nemendur.
Þó að ekki sje nákvæmlega
eins ástatt í ýmsum öðrum iðn-
greinum, eiga þær allar sam-
merkt í þvi, að löggjafinn hef-
ir torveldað eðlilegt aðstreymi
nemenda og lagt með því grund
völlinn að skorti á mönnum,
sem iðnrjettindi hafa. Af þessu
leiðir svo það, að þegar skort-
ur er á mönnum þeim, er rjett-
indi hafa í hinum ýmsu iðn-
greinum, er gripið til ófag-
lærðra manna, sem þó krefjast
alt að því eins mikils kaups og
þeir, sem fullgildir eru í iðn-
inni. Gervismiðir í ýmsum
greinum hafa oft heyrst nefnd-
ir þessi árin, og er það skort-
urinn á smiðum með iðnrjett-
indi, sem hefir skapað þetta
hugtak.
Þetta ófremdarástand þarf
að víkja fyrir hollara og frjáls-
ara fyrirkomulagi. Löggjafinn
á ekki að torvelda ungum
mönnum aðganginn að því verk
lega námi, sem þeir hafa hæfi-
leika og löngun til að stunda,
heldur miklu fremur að hjálpa
þeim til að komast að þeim
störfum, er til þjóðnytja horfa
og hugur þeirra stendur til.
Einangrun iðngreinanna eða
meiri og minni útilokun hinnar
uppvaxandi kynslóðar frá því
að læra gagnleg iðnaðarstörf
undirbýr jarðveginn fyrir at-
vinnuleysi og skort, en greið-
ur aðgangur að námi fjöl-
breyttra verklegra starfa er
efnilegum unglingum byr und
ir báða vængi og besta fram-
tíðartrygging þeirra, en' at-
vinnulífi þjóðarinnar öryggi,
sem það má ekki án vera.
„Fríð en heimsk"
RUDY VALLEE, ameríski
hljómsveitarstjórinn, er kunn-
ur hjer á landi úr kvikmynd-
um. Hann var giftur Bettijane
Greed, sem hjer sjest með hon-
um á myndinni. Þau giftu sig
í desember í fyrra. Nú hefir
konan fengið skilnað frá manni
sínum á þeim forsendum m. a.,
að hann hafi kallað hana „fal-
lega, en heimska“.
London: Útvarpsstöðin í Al-
giers er nú hætt störfum og var
tekið fram að þetta væri gert
vegna þess að fólk það í suður
Evrópu, sem útvarpið hefði
starfað fyrir, væri nú aftur
frjálst.
Einvígi um titiiinn
Skákmeisfari íslands
UM NÆSTU HELGI, eða
sunnudaginn 1. október, hefst
óvenjulegt og nýstárlegt ein-
vigi. Það er skákkepni þeirra
Baldurs Möller og Asmundar
Asgeirssonar um tignarheitið
„Skákkóngur Islands“. Og
þetta er í fyrsta sinn, sem slíkt
einvígi er háð hjer á landi.
Baldur Möller er núverandi
handhafi titilsins og hefir ver-
ið það um nokkurra ára skeið.
Ásmundur hefir áður unnið
titilinn fyrir allmörgum árum
og er kunnur að því að vera
snjall og góður skákmaður.
Með því að verða efstur á skák
þingi íslendinga á síðastliðnu
vori, vann Ásmundur sjer rjett
til að skora á Baldur til ein-
vígis um hinn eftirsótta titil.
Þessa rjettar síns hefir hann
nú neytt svo sem kunnugt er.
I tilefni af einvíginu hefir
Morgunblaðið náð tali af Ás-
mundi og spurt hann að því,
hvað hann haldi um úrslit bar-
áttunnar.
— Það er ekki laust við, að
þetta sje nokkur samvisku-
spurning, svarar Ásmundur,
— og síst er að ætlast til þess,
að jeg geti svarað henni. Ann-
ars vona jeg, að baráttan verði
hörð og löng. Það er skemti-
legast fyrir alla aðila.
— Hve margar skákir er.
ráðgert að þið teflið og hvernig
eruð þið fyrirkallaðir?
— Okkur er ætlað að tefla
tíu skákir og sá okkar, sem
fleiri skákirnar vinnur, ber
auðvitað sigur af hólmi. Mjer
er fullkomlega ljóst, að Baldur
er einhver allra sterkasti skák-
maður, sem hjer hefir verið.
Það er því ekki við neitt lamb
hð leika sjer. Jeg vona hinsveg
ar, að jeg sje nú vel undir
þessa baráttu búinn. Og auð-
vitað væri jeg ekki að reyna
þennan leik, ef jeg teldi enga
möguleika til vinnings.
— Hvenær hefst einvígið og
hvar?
— Á sunnudaginn kemur,
hinn 1. október í Oddfellow-
húsinu, síðdegis. Annars verða
flestar skákirnar tefldar i
Kaupþingssalnum, og þó a3
segja megi, að sá staður sje
ekki með öllu ákjósanlegur,
held jeg samt að stjórn skájt-
sambandsins hafi gert sitt ítr-
asta hvað viðvíkur öllum und-
irbúningi. En úr því að þú á
annað borð fórst að „taka
þessa skýrslu" af mjer, þá
langar mig til að vekja athygli
á einu atpiði. Mjer finst skák-
in vera illa kynt með lönduna
vorum. Skákin er alt í senn:
fögur íþrótt, skemtileg dægra-
dvöl og holl áreynsla á heil-
brigða og rökrjetta hugsun. Og
þegar augu manna alment opn-
ast fyrir þessum fagra • leik,
munu margir komast að raurt
um, að í skáktaflinu eignast
þeir góðan vin.
— Já, en svo jeg snúi mjer
aftur að mótstöðumanni þín-
um, sjálfum skákmeistaranum:
Hvert er álit þitt á aðferðum
hans og leikni í skákinni?
— Því held jeg að sje fljót-
svarað. Hann er mjög sarn-
viskusamur skákmaður og einn
allra fróðasti skákmanna
vorra. Aðferð hans er mjög
heilbrigð. Hann notfærir sjer
vel alla möguleika taflsins og
leggur yfirleitt ekki út í nein
vafasöm fyrirtæki. Hann fær
því öðrum fremur meira „út-
úr“ skákinni og öðlast á þenn-
an hátt sterkan og farsælan
stíl. —
Og nú verður þú að láta þjer
þetta nægja, því að þú faerð
mig ekki til frekari persónu-
legra umræðna um einvígið.
Enda er best að bíða og sjá
hvernig fer.
Vjer viljum að lokum þakka
Ásmundi fyrir „rabbið“ og um
leið hvetja alla skákunnendur
til að horfa á einvígi þeirra
Baldurs og fylgjast vel með
úrslitum skákanna', því að
þetta verður áreiðanlega bráð-
skemtileg barátta. J. V. H.

VATN8RÖR
x

x/i' og %” galvaniseruð vatnsrör
fyrirliggjandi.
Jóhannsson & Smith hi.
Verkstæðið Eiríksgötu 11.
|
1
x
I
I
£
X
T
♦> •♦*
HÚSEIGN
innarlega við Njálsgötu, er til sölu.
Þriggja herbergja íbúð íaus.
Fasteigna- og VerðbrjefasaEan
Suðurgötu 4. — Símar 4314 og 3294,