Morgunblaðið - 10.11.1944, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 10. nóv. 1944
HVAB ER: „AÐ BERA SIG“?
FRÁ ÞVÍ HIN nýja rík-
i.sstjórn tók við völdum.
hafa Vísir og Tíminn fvlgst
að um góðan vilja en litla
getu til að sverta stjórnina
og freista þess jafnframt að
kæfa í fæðingu þá ánægju
e r stjórnarmyndunin hefir
V tkið og þá von, er hin
djarfa og stórhuga stefna
hennar hefir kveikt í hrjóst-
um allflestra íslendinga,
hvar í flokki sem þeir
standa.
Björn Olafsson, fyrverandi
fjármálaráðherra, skrifar í gær
grein í Vísi,
sr
Svar til Björns Olafssonar
„Er hægt að auka og efla at-
virinuvegina án þess þeir beri
sig?“
Innviðir í g'reininni eru þeir,
að aðvara einkaframtakið gegn
■þátttöku í nýsköpuninni.
Eins og allir aðrir veit Björn
Olafsson að eftir tveggja ára
dvala er íslenska þjóðin að
vakna til nýrra dáða. Alþingi
hef r hrist af sjer martröðina
»• •": nærðist á sundurlyndi og
D./ idað sterka þingræðisstjórn.
fíii stjórn hefir með samþykki
32 þmgmanna, og fylgi fleiri
þó, lýst yfir að nýsköpunin
íikcli tafarlaust hafin. Fyrst um
sinn á að verja að minsla kosti
30«) milj. kr. til þessa mikilvæga
velferðarmáls alls almennings
í fandinu.
:]Þetta er ákveðið og verður
g'-i't. hvort sem Vísi eða Tím-
ájsi'Um líkar betur eða ver. í>að
veit Björn Ólafsson.
En hann veit líka, að það er
am.að, sem enn er ekki ákveð-
tð» það er hvort ríkið neyðist
tLL að leggja eitthvað fje af
rnorkum iil nýsköpunarinnar.
Þið veltur algjörlega á því,
tivort einkaframtakið vill
tiefja athafnir eða fara í felur,
— gera skyldu sína eða draga
sig í hlje og telja aurana eins
ofi Bárður á Búrfelli slátur-
keppina. Reynist einkaframtak
ið sæmilega athafnasamt, ætti
ekki að þurfa að koma til kasta
ríkisins. En því fleiri hljedræg-
ir Búrfells-Bárðar. þess meiri
ríkisþátttaka.
Um þetta farast Birni Ólafs-
sym þannig orð:
,„Á það er nú lögð mikil á-
hecsla í blöðum stjórnarinnar,
að tækin verði keypt. Er svo
að skilja, að ekkert verði látið
hindra þær framkvæmdir, enda
er þ&ð aðalmarkmið stjórnar-
innar og hennar höfuðverkefni.
Ef einstaklingar eða fjelög eru
óf'is að kaupa tækin, eins og
verölaginu er nú háttað í land-
inu, þá hlýtur stjórnin að afla
heuia á annan hátt’*.
Þéssi orð Björns Ólafssonar
sau:ia að honum er ljós sú stað-
reynd, að nýsköpun stjórnar-
rwiai gefur einkaframtakinu
alla.n forgang, sem það vill hag
vrtýti sjer. Til kasta ríkisins kem
U' því ekki, ef einkaframtakið
gwn skyldu sína.
En hvað leggur þá þessi fyr-
ve.--u.di Sjálfstæðismaður til
málanna? Vill hann að ein-
síi k.L.ngsframtakið eflist, eða
viLÍ hann e. t. v. stuðla áð rík-
iarekstri?
fíauði þráðurinn f grein
Björns er þessi:
.„Loforðin um hina stórhuga
nýsköpun atvinnuveganna erú
/
og innantóm orð, sem verða
aldrei að veruleika, nema búið
sje svo að framleiðslunni í
landinu, að hún geti borið sig.
. . . Fyrr en henni eru sköpuð
þau skilyrði, eru allar ráða-
gerðir um stórkostlega fram-
leiðsluaukningu bygðar á sandi,
aðeins fánýtar bol]aleggingar“.
Með þessum og fleiri svip-
uðum staðhæfingum slær Bj.
Ól. því föstu, að ekkerí vit sje
í því að hætta fljótf. auði
er hann nefnir: j nýsköpunina, fyr en núver-
andi stjórn sje búin að efna það
loforð, sem fyrverandi stjórn á
.sínum tíma gaf um að lækka
dýrtíðina í landinu.
Um þetta segir Bj. Ól.:
„Meðan svo stendur (þ. e.
dýrtíðin er óbreytt) er engin
von til þ^ss að menn ráðist 1
stórfenglegar nýjar framkvæmd
ir“.
Og ennfremur:
„Þeir, sem eiga að fram-
kvæma eitthvað, verða að hafa
trú og bjartsýni. Eins og sakir
standa, getur enginn verið
bjartsýnn um nýjar fram-
kvæmdir við útflutningsfram-
leiðslu. Þessa bjartsýni verður
að gefa mönnum, ef þeir eiga
að héfjast handa“.
Hvað segja Sjálfstæðismenn
um þessa nýju Vísis-pólitík?
Fyrst er skýrt frá, að ríkið
ætli að gera það, sem einstak-
lingurinn gerir ekki.
Næst er staðhæft, að „þeir,
sem eigi að framkvæma eitt-
hvað, verði að hafa trú og bjart
sýni“ og ,,þessa bjartsýni verð-
«r að gefa mönnum, ef þeir eiga
að hefjast handa“.
Og loks: „eins og sakir standa
getur enginn verið bjartsýnn
um nýjar framkvæmdir við út-
flutningsframleiðslu“.
Þetta er nokkuð skýrt.
Þing og stjórn hafa ákveðið
að nýsköpunin skuli hafin, skor
að á einkaframtakið að hefjast
handa og heitið því stuðningi
og fyrirgreiðslu.
Björn Ólafsson aftur á móti
ráðleggur einkaframtakinu að.
halda að sjer höndum þar til
trygt sje, „að alt beri sig“.
Auðsætt er, að að svo miklu
leyti sem áhrifa Björns Ól. gæt
ir, er afleiðingin sú, að sem
stærstur skerfur þeirrar skyldu,
er fram að þessu langsamlega
mest hefir hvílt á einkafram-
takinu, um að sjá almenningi
í landinu fyrir vinnu og dag-
legu brauði, verði nú yfirfærð-
ur á herðar ríkisins, þ. e. a. s.,
að ríkisrekstur verði aukinn,
en dregið úr einkaframtakinu
í atvinnulífi íslendinga.
Þetta er mjög fjarri stefnu
Sjálfstæðisflokksins.
fafttej
Rök Björns ©lafssonar fyrir
þessari sjerkennilegu afstöðu
eru þessi:
Fyrst bendir hann á að í við-
ureigninni milli dýrtíðarinnar
og fyrverandi stjórnar hafi dýr
tíðin sigrað, og vegna þess búi
nú þjóðin við háan framleiðslu
kostnað. Síðan bætir hann við:
Ef hún á að halda áfram
að vera í þeirri aðstöðu, getur
hún ekki notað sín eigin fátæk-
legu, úreltu tæki til fullnustu,
myndir, en Ijettvæg 1 hvað þá heldur notfært sjer
stórkostlega tækja aukningu“.
Mikill dæmalaus misskiln-
ingur er hjer á ferð!
Þessi rök Bj. Ól. eru viðlíka
haldgóð eins og ef sagt hefði
verið um síðuslu aidamót: Það
er ekki víst að Islendingar geti
grætt á árabálum og þilskipum
(„eigin fátæklegu, úreltu
tæki“) hvað þá heldur notfært
sjer togara (stórkostlega tækja
aukningu11).
Það er einmitt í þessu, sem
vonin er falin. I því að eins og
Islendingar gátu greitt marg-
falt verð fyrir hvert handtak
þegar sláttuvjelin kom í stað
orfsins og togari í stað ára-
báts, þá verði a. m. k. hægt að
slanda undir talsverðri verð-
lækkun á afurðum, þegar tekst
að fá „stórkostlega tækja
aukningu“ í stað „eigin fátæk-
legu, úreltu tækjanna“.
Hversu vel þetta tekst, verð-
ur reynslan að sýna. En það
teksl aldrei, ef Búrfells-Bárðar
pólitíkin ræður. Aldrei, ef ráð-
um Björns Ólafssonar, Tímans
og Vísis er fylgt.
★
Það er viturlegt ráð, að alt
eigi að bera sig. Slíkt fer vel
i munni og sómir sjer vel á
bekk spakmælanna.
En m. a. orða: Hvernig ætl-
ar Björn Ólafsson að iryggja
þetta?
í dag bera öll eða flest fram-
leiðslutæki sig.
I dag „getur enginn verið
bjartsýnn“. í dag er því ný-
sköpunin „Ijettvæg og innan-
tóm orð“, segir Björn Ólafs-
son.
Segjum að fyrverandi stjórn
hefði tekist að halda dýrtíðinni
þar sem hún var, þegar stjórnin
tók við völdum, án þess að
borga til þess 20 miljónir
króna á ári úr ríkissjóði. Mátti
þá hefja nýsköpunina, eða
þurfti fyrverandi stjórn að
hafa afrekað enn meiru?
Og þá, — hvað miklu?
Hvenær er yfirleitt óhætt að
panta tækin, að dófni Björns
Ólafssonar?
Á að bíða þangað til það
löngu eftir slríð, að útsjeð þyk-
ir um, að verð á útflulnings-
vörum falli ekki?
Hversu mörg ár myndi það
verða?
Og er víst, að íslendingar
kæmust þá að rfreð sínar skipa-
byggingar og nýbyggingar, eða
er ef til vill hklegra, að aðrir
verði þar fyrir?
Og segjum, að tryggt þælli,
að „alt bæri sig“, þegar skip
og önnur tæki eru pöntuð.
Hvernig ællar Björn Ólafsson
að tryggja að hlutfall tilkostn-
aðar og afraksturs breytist ekki
frá þeim tíma og þar til tækin
taka til starfa?
Og hvað ætlar Björn Ólafs-
son að gera, ef þau skyldu ekki
bera sig þá?
Ælli svör við þessu slandi
ekki í einhverjum?
Það er farsælast fyrir Björn
Ólafsson að játa, að hjer skilur
á milli feigs og ófeigs. Milli
þeirra leifa af íslensku þjóð-
inni, sem enn þjáist af þeirri
bölsýni, er um langar aldir dró
þrótt og framtak úr mönnum
og er ábyrgt fyrir örbyrgð
margra alda, og hinna, sem tek
ist hefir að læra af landnáms-
mönnunum, sem síðustu áratug
ina hafa lyft alvinnulífi þjóð-
arinnar á margfalt hærra stig
og með því aukið stórhug og
bjartsýni hjá öllum þorra
manna, og velmeg^un alls al-
mennings i landinu.
Það er rjett fyrir Björn ól-
afsson að gera sjer ljóst, að
þjóðin vill ekki að sljórn, sem
ekki gat skapað sjálfri sjer
samúð, fari nú að freista þess
að baka þeirri stjórn andúð,
sem allir vita að vill vel, og
sem áreiðanlega, hvað sem
öðru líður, fær meiru áorkað en
sú stjórn, sem hann átti sjálfur
sæti í.
Fjölsótt knattleikja-
námskeið á Akra-
nesi
Axel Andrjesson, sendikenn-
ari í. S. í. hefir verið á Akra-
nesi undanfarinn mánuð og
haldið námskeið fyrir skóla-
æsku staðarins í knattspyrnu og
handknattleik. Þátttakendur
voru alls 226, þar af 122 stúlk
ur, sem lærðu handknattleik og
104 piltar.
Ax&l hafði tvær sýningar
með nemendum sínum fyrir
troðfullu húsi áhorfenda. I
fyrra skiptið sýndu 50 stúlkur
og 32 drengir úr barnaskólan-
um, en í seinna skiptið 44 stúlk
ur og 16 piltar úr gagnfræða-
skólanum. Áhugi allra nemend
anna var sjerstaklega mikill og
árangur námskeiðanna ágætur.
— Axel mun næst halda nám-
skeið í ýmsum skólum utan hö£
uðstaðarins.
í öllu landinu eru nú
3106 bifreiðar
Elsta bilreiðin 26 ára
. SAMKVÆMT skattaskrá bif
reiða fyrir þetta ár, eru sam-
tals 4278 bifreiðar og bifhjól á
öllu landinu. Fólksbifreiðar eru
flestar, 2115, vörubifreiðar
1991 og bifhjól 172.
í Reykjavík eru 1633 fólks-
bifreiðar, 1021 vörubifreið og
88 bifhjól, eða samtals 2742,
eða 1536 bifreiðar og bifhjól
annarsstaðar á landinu.
Næst er Hafnarfjörður og
Gullbr.-Kjósarsýsla. Þar eru
samtals 460 bifreiðar og bif-
hjól. — Vörubifreiðar 272,
fólksbifreiðar 163 og bifhjól 25
talsins. —
Þar næst er Akureyri og
Eyjafjarðarsýsla. Þar eru sam-
tals 271 bifreið og bifhjól. —
Vörubiffeiðar 140 talsins, fólks
bifreiðar 117 og bífhjól 14. —
Loks er svo Árnessýsla með 38
fólksbifreiðar, 89 vörubifreiðar
og 14 bifhjól, eða samtals 141.
Fæstar bifreiðar eru í Nes-
kaupstað, 8, allt vörubifreiðar.
— í Strandasýslu eru samtals
12 bifreiðar, 2 fólksbifreiðar og
T0 vörubifreiðar. í Dalasýslu
eru 9 fólksbifreiðar, en ekki
nema 5 vörubifreiðar.
Eins og áður er sagt, eru flest
bifhjól í Reykjavík. í Gull-
bringu-Kjósarsýslu og Hafnar-
firði eru þau næst flest, 25 tals
ins og í Eyjafjarðarsýslu og Ak-
ureyri 14, einnig eru 14 bifhjól
í Árnessýslu. Mjög athyglisvert
er það, að í Akraneskaupstað
eru 31 fólksbifreið, 42 vörubif-
reiðar og 4 bifhjól, eða sam-
tals 77.
Af fólksbifreiðum eru Ford-
bifreiðar, gamli og nýi, 423, eða
20.0% Þar næst er Plymouth
236 eða 11.1%. Dodge 212 eða
10.0%, Chevrolet 200 eða 9.5%.'
— Enn eru í umferð 22 „Gamli
Ford“, þrjár fólksbifreíðar og
19 vörubifreiðar. Fimm Jeep’s
eru skrásettir íslenskum núm-
erum. Eru fjórir þeirra í þjón-
ustu hins opinbera og hinn
fimmti einkaeign.
Alls eru 59 tegundir fólksbif
reiða og vörubifreiða á landinu.
Af vörubifreiðum er mest af
Ford-bifreiðum, £ru þær sam-
tals 811, eða 40.5%, þar næst
er Chevrolet, 615 eða 36.7%,
þá Studebaker 130, eða 6.5% og
loks eru svo International 93,
eða 4.7%.
Fólksbifreiðar, sem taka
fleiri en 6 manns í sæti eru
161. Eru Ford-bifreiðar í meiri
hluta 59, þar næst er Chevrolet
56 og Studebaker 28. — Vöru-
bifreiðar með fleiri en einn
farþega í sæti. —Þær eru 117,
eru Ford-bifreiðjar þar 51,
Chevrolet 33 og Volvo 15. —•
Flest bifhjólanna eru B. S. A.,
32 og Triumph 26.
Á árunum 1938 til ársins ’44
hafa verið fluttar inn alls 2057
bifreiðar og bifhjól. Skiptist
tala þessi þannig: Fólksbifreið
ar 1182, vörubifreiðar 915 og
bifhjól 71.
Fjölgun þeirra er mest á ár-
unum 1941—,42, en þá fjölgar
þeim um 726 og 1942—’43 um
725. Minst varð fjölgunin árið
1938—‘39, 28. — Árið 1944 hafa
122 fólksbifreiðar, 100 vöru-
bifreiðar og 25 bifhjól verið
flutt inn.
Elsta bifreiðin á íslandi, sem
nú er í umferð, er smíðuð árið
1918, er aðeins ein bifreið af
þeim árgangi, er það vörubif-
reið. Næst elsta bifreiðin er frá
smíðaári 1922. — Flestar bif-
reiðarnar eru smíðaðar árið
1942, eru það 547 vörubifreið-
ar, 373 fólksbifreiðar, 50 al-
menningsbifreiðar, með sætum
fyrir fleiri en 6 farþega og 33
bifhjól.
Þar sem nú eru á öllu land-
inu 4.278 bifreiðar, munu rúml.
þrját.íu landsmenn á hverja bif-
reið og bifhjól.
BEST AÐ ATJGLtSA I
MORGUNBLAÐINU.