Morgunblaðið - 12.11.1944, Page 5

Sunnudag’ur 12. nóv. 1944.
MORGUNBLAÐIÐ
w**”-
5
Flutti 12000 munns ú dug og mettuði 5000 ú 2 klst.
Fyrir nokkrum dögum spyr
jeg Sigbjörn Ármann:
— Hvar átt þú heima?
— Á Njálsgötu 96. Beinl á
móti barnaleikvellinum.
— Jeg kem innan stundar.
— Vertu velkominn, segir
Sigbjörn Ármann, í símann. Og
síðan labbaði jeg heim til hans
og sesl þar inn í stofu. ,
— Svei mjer, ef jeg held
ekki að jeg 'sje hálf feiminn
við þig — bara í þetta sinn,
segir hann svo. Það veit ham-
ingjan, að það hefir aldrei kom
ið fyrir áður.
-— Og það veit hamingjan,
að það á aldrei eftir að koma
fyrir aflur, segi jeg. En segðu
mjer. Hvað erl þú búinn að
vera lengi hjer í Reykjavík?
-— Síðan 1917, að jeg kom
frá Ameríku.
■— Svo þú hefir verið þar
vestra.
-— Já. I nærri 11 ár.
-— Hversvegna fórst þú þang
að? . |
— Það var af því, að mjer
brást1 atvinna í Þýskalandi, ér
jeg hafði fastlega treyst. I
Svo leiðis var, að jeg hafði
verið 3 ár við Tangsverslun,
hjá Jóni Laxdal á Isafirði, sem
þar var verslunarstjóri. Hann
ætlaði að útvega mjer stöðu í
Þýskalandi. Jeg ætlaði, skal jeg
segja þjer, að vinna að því, að
fá bein verslunarsambönd við
Þýskaland. — Þá fór allt. um
Kaupmannahöfn. Jeg var á
móti því. En þegar jeg komst
ekki að í Þýskalandi, þar sem
jeg ætlaði mjer, vildi jeg ekk-
ert hugsa um Danmörk eða
Noreg eða Norðurlönd yfirleitt
og stakk af í fússi til Ameríku.
Kom þangaðí okt. 1907 og rjeðst
hjá járnbrautarfjelagi í New
York. Fyrst sem vörður, síðan
sem conductor, eða braular-
stjóri. Lestin gekk milli Brook-
lyn og Coney Island. Þar er
helsti skemtistaðurinn í ná-
grenni borgarinnar. Við flutt-
um 12000 manns að meðaltali
á dag, og átti jeg að standa skil
á fargjaldinu.
Brautin var loftbraut yfir
húsaþökunum, er inn í Brook-
lyn kon, en var á jörðinni hinn
partinn.
Þarna vann jeg 1 7 ár. Þang-
að til um haustið 1914. Þá
braust út verkfall við járn-
brautina. Þá fór jeg í annað.
Margt æfintýralegt frá" þeim
árum. En við skulum geyma að
tala um það, þangað til jeg verð
sjötugur.
— Þá yrðu nú blaðafrjettirn-
ar nokkúð gamlar, ef maður
ætti að bíða eftir þeim í 10 ár.
— Jeg ætlaði aldrei til ís-
lands að koma. En á endanum
strauk jeg heim, með hjátp
góðra kunningja minna í New
York. Það var svo einkennilegt.
í fyrri heimsstyrjöldinni var
jeg eins mikill Þjóðverja vin-
ur, eins og jeg er mikill banda-
mannavinur. nú. Var þá, eins og
altaf, ósmeikur við að brúka
kjaft.
Leynilögreglan hafði eftirlit
með mjer í 3 vikur. Farið var
til versta andstæðings míns, til
að spyrja hann um mig. Hann
sagði dónanum, að því mætti
treysta, að jeg væri „loyal“
Bandaríkjaborgari. En við rif-
umst útaf stríðinu, þessi ná-
Sigbjörn Ármann sextugur
ungi og jeg, svo hárin risu, og
lá við áílogum.
En á endanum var hann mjer
hjálplegur að strjúka úr landi.
Jeg vildi ekki í herinn. Ekki
til að tala um. Ekki til Frakk-
lands að berjast við Þjóðverja.
Jeg var þrisvar kallaður fyrir
dómara. Það - kom fyrir ekki.
Sagði, að jeg lyfti ekki fingri
gegn Þjóðverjum fyr en þeir
rjeðust á Bandaríkin. Ekki var
hægt að skylda mig í herinn.
Þeir gátu það ekki. En þetta
endaði með því, að jeg strauk.
Leigði mjer 70 tonna hafnar-
bát og elti Gulll'oss út á haf,
út fyrir Sandy Hook, þ. e.“ a. s.
það var Islandið, sem jeg elti.
Hjelt að það væri Gullfoss.
Þekti ekki ,skipin. Hafði e'kki
sjeð þau. Bæði voru þau með
danskan fána. Jeg varð uppi-
skroppa með olíu og varð að
snúa til baka og hjelt, að alt
væri til einskis. En rekst þá á
Gullfoss, sem lá við Frelsisgyðj
una á ytri höfninni, og komst
um borð. Sigfús vinur minn
Blöndahl vap með skipinu. Hann
hafði lofað mömmu því, að
koma með mig heim í þessari
ferð.
En það var svo sem ekki alt
saman búið, þó jeg væri kom-
inn út í Gullfoss. Því hann átti
að koma við í Halifax. Jeg
hafði fengið passa hjá danska
konsúlnum í New York. Hann
var vinur minn. H«nn spurði
mig, er jeg kom til hans, hvort'
jeg væri vitlaus, hvort jeg
hjeldi, að hann gæti gefið mjer
passa, amerískum borgara. Jeg
sagði, að jeg ætlaðist til þess,
að hann gæfi mjer passa án
þess að jeg þyrfti að vinna eið.
Svo rjetti jeg fingurna niður í
staðinn fyrir upp. En þá höfðu
allir ,identifications card“. Og
þessvegna gat jeg ekki komist
um borð í Gullfoss, sem hver
annar. Þessvegna þurfti jeg að
stelast í skipið.
Til frekara öryggis passaði
jeg mig með það, að vera full-
ur alla leiðina til Halifax, og
meðan við vorum þar. Því ef
Jeg hefði verið tekinri þár, þá
hefði jeg sagt, að jeg hefði gert
þetta alt saman í fylliríi. Far-
þegarnir gátu vottað það með
mjer, ef til kom.
En enginn kom í Halifax til
að finna mig. Og heim komst
jeg.
Jeg fór frá öllu mínu dóti í
herberginu, þar sem jeg bjó,
hjá dönskum hjónum í New
] York. Keypti mjer bara vönduð
föt til ferðarinnar. Seinna
frjetti jeg, að komið hefði ver-
ið og spurt eftir mjer nokkru
eftir að jeg fór. En fólkið sagði
bara, að jeg hefði horfið. eins
og svo margir í New York í þá
daga.
Næsta ár fjekk jeg svo sent
hingað dótið mitt.
— En hvað hafðir þú fyrir
stafni í New York, eftir að þú
fórst ifá járnbrautarfjelaginu?
— Það var margt. Þá þekti
jeg mig vel í New York. Fyrst
keypti jeg veitingastað 'lneð
dönskum manni í fjölfarinni
götu, Nassau-street. Við fórum
á hausinn með hann. Byrjuð-
um á skökkum tíma. Seinna
vann jeg við skyndimatstofu,
þar sem 5000 manns borðuðu
hádegisverð á tveim tímum. 80
starfsmenn fyrir utan eldhús-
fólkið. Þar var handagangur í
öskjupni. Þetta var í Hudson
terminal • byggingunni, sem
margir kannast við. Jeg var þar
aðstoðarmaður forstjórans.
■— Hafðir þú mikil kynni af
Islendingum í New York á þess
um árum?
— Þar voru engir Islending-
ar. Jeg var svo frægur að leið-
beina þeim Sveini Björnssyni
og Olafi Johnson, er þeir komu
til New York 1915. Sveinn
Björnsson þekti mig úr Reykja
vík. Jeg svaf í Isafold um tíma
hjá frænda hans Birni Sveins-
syni, syni , Sveins Jónssonar í
Stykkishólmi. Þá var jeg að
komast í skóla. Þekti Björn úr
Stykkishólmi. Jeg er nefnilega
fæddur á Vestdalseyri við
Seyðisfjörð. Þar var feðir minn
bókhaldari hjá Gránufjelags-
faktorum. Hann varð síðan
verslunarstjóri hjá Tang í
Stykkishólmi. Jeg var 12 ára,
er við komum þangað. Þar
lærði jeg undir skóla, hjá þrem
afburða kennurum, sr. Sigurði
Gunnarssyni, Davíð Scheving
lækni og Lárusi Bjarnasyni
sýslumanni. En þegar jeg var
búinn með 1. bekk, þá fór fað-
ir minn frá Tang. Jeg vildi
ekki, að pabbi þyrfti að hafa
neinn meiri kostnað af mjer.
Og þá varð jeg innanbúðarmað
ur hjá Thomsen. Þá þekti mig
hver kjaftur í bænum og jeg
alla. Þá vár annað að véra í
búð en nú. Þá þurftum við
strákarnir að le’ggja í ofnana
á morgnana svo snemma, að
funheitt væri orðið kl. 8. Og
búðinv opin altaf til kl. 8 á
kvöldin.
— Hvað tók við, þegar þú
komst heim frá Ameríku?
— Árið 1918 stofnaði jeg
heildverslún með Ágúst bróð-
ur mínum. Þegar verðfallið
kom. risum við ekki undir því.
Fyrst gjaldeyrisvandræðin. Svo
fórum við að kaupa afurðir, til
þess að fá gjaldeyri. Svo töp-
uðum við 100 þús. krónum á
einni fisksendingu. Fiskurinn
átti að vera kominn til Eng-
lands fyrir jól. Skipið, sem var
með hann, fór í kringum land,
kom ekki út fyr en eftir ára-
mót. Þá hafði verðið fallið.
Kaupendurnir lausir allra mála
vegna þess, hve sendingunni
seinkaði, og tóku ekki á móti
fiskinum. 100 þús. kr. þar.
Hvorki meira nje minna. Við
sem höfðum að heita má ekk-
ert rekstrarfje, stóðumst það
ekki. En hver fjekk sitt á end-
anum. og annað bættist ofan
á. Höfðum t. d. keypt ull. Kom
um henni ekki út. Jeg þvældist
með ullina um þvert og endi-
langt England, en árangurs-
laust.
— Næst?
— Stofnaði jeg íshús. Fyrst
Hrímni á Njálsgötu og síðan
annað. Byrjaði upp úr því að
flytja kassafisk til Englands.
Alla leið til London í kælivögn
um. Þetta líkaði vel. I þessu og
þvílíku er framtíð. Það vissu
fáir þá, en margir riú.
Árið 1927 fór jeg að gera
samninga við bændur um lax-
veiði í ám. Nú fara sumrin hjá
mjer í það umstang.
Jeg tel mig vera vin laxins,
ánna, bændanna og veiðimann
anna. Laxveiðin á að vera
sport. Árnar eiga að fá mikið
af laxi. Laxinn á að fá að lifa
sem lengst. Stofninn að marg-
faldast.
Nú hefi jeg meiri og’ minni
afskifti af 8 laxveiðiám. Var
fyrir stríð búinn að byggja
veiðimannahús fyrir 60 þús.
kr. Það var mikið þá. Jeg gat
ekki risið undir því. Þessvegna
stofnaði jeg hlutafjelag um
þetta mál. Og nú fer sem sagt
sumarið í það að sjá um þetta
alt. Semja við laxabændur.
Leigja veiðina. Sjá um húsin.
— Hvað færð þú í þinn vasa
fyrir þetta?
— Hvað jeg fæ? Hugsa ekk-
ert um það. Þetta er orðin hug-
sjón, skal jeg segja þjer. Mjer
finst þessi mál eiga að vekja
meiri hrifningu en þau gera.
Nú fórum við að tala um lax,
laxár og laxveiðar fyrir alvöru.
Og ef jeg hefði ekki haft annað
að gera, þá hefðum við setið
enn í stofu Sigbjörns og talað
um lax, silung, laxaklak og alt
gott, sem af því getur leitt fyr-
ir landið og þjóðina, þegar hætt
verður við alla neta- og kistu-
veiði í ám, en laxaklak orðið
,svo mikið, að allar ár verði á
ný fullar af fiski eins og á land-
námsöld, að heita má, og sport-
mennirnir, sem hlakka til þess
allan veturinn, koma fljúgandi
laxinn glæriýjan sömu leið í
loftinu, sem veiðimennirnir
komu, svo laxinn kemur á borð
höfðingjanna í London eða
París, nýrunninn norðan úr
Húnavatnssýslu.
Um stund talar Sigbjörr, um
tilbúnar silungatjarnir. þar sem
silungurinn er fóðraður alt frá
því hann „skríður úr eggi“,
þangað til hann er orðinn
herramannsmatur, en alt verð-
ur þetta atvinnuvegur, sem um
munar. ‘ '
Sigbjörn segir m. a. frá við-
ræðum sínum við fiskifræð-
inga, og hvernig margt er ena
órannsakað um æfisögu lax-
anná. Vísindamenn haldi því
,t. d. fram, að laxinn komi ekki
nema einu sinni á æfinni upp
í árnar og þá hrygni hann. og
aðeins þetta eina ár. En Fisk-
ræktarfjelagið hefir haft laxa-
hjón uppi við Hvassafell í Borg
arfirði vetrarlangt. Fjekst mik
ið af seyðum undan þeim fyrra
árið, en seinna árið hepnaðist
klakið þó enn betur. Einkenni-
leg tilviljun væri það, segir
Sigbjörn, ef hjer væri um ein-
hverja undantekningu að ræða,
að við hefðum emmitt hitt á
að handsama hrygnu og hæng,
sem væri með því marki brendi
að geta aukið kyn sitt tvö ár
í röð, en allir aðrir laxar í ánni,
að heita má, gætu það ekki.
Svona er mar^t, sem gaman
er að athuga, segir Sigbjörn,
gaman að vita af miklum laxi
í ánum, gaman að lengja göng-
ur þeirra upp eftir vatnsföll-
unum, fjölga hrygningarstöðv-
unum og finna til þess, að með
því er verið að vinna fyrir
framtíðina.
Nú þurfti jeg að slíta talim>
og komast til vinnu minnar.
Jeg skála við húsfreyjuna og
þakka Sigbirni drinkinn og
skemtunina, og bý mig til ferð-
ar. Þegar við erum komnir
fram í anddyrið, segir Sig-
björn:
— Ef þú skrifar eitthvað um
mig á sextugsafmælinu mínu á
sunnudaginn, þá máttu getat
þess, að síðan 20. október hefi
jeg yngst um 10 ár. Þú veist
hvað jeg á við.
— Jeg held nú það. Svo þú
ert þá, eftir þessum útreikn-
ingi, ekki nema fimtugur!
V. St.
yfir heimshöfin, til að renna i
árnar, en ekki sjer högg á
vatni, því veiðin verður svo
Flotadeiíd til Saloniki.
London í gærkveldi: Bresk
flotadeild kom í gær til Salon-
iki i Grikklandi og voru í för-
inni nokkur skip með matvæla
mikil, og hægt verður að senda | birgðir.

getum við nú aftur útvegað allár tegundir af
Húsa- Skipa og Ryðvarnarmálningu frá hinu
þekkta Málningarfirma Colthurst & Harding
Ltcl.
JJ. Ólafóson. & Eemköft
X